SunnudagsMogginn - 24.04.2011, Blaðsíða 45

24. apríl 2011 45
Þ
að bar við eitt sinn á búgarðinum Miklabæ
að dýrin gerðu uppreisn til að losna undan
kúgun og arðráni. Mikilvægasta boðorð
byltingarinnar var „öll dýr eru jöfn“, en
svínin sáu sér leik á borði og skeyttu aftan við: „en
sum eru jafnari en önnur“. Eftir því sem fram leið
minnkaði vald svínanna og þeim þótti sem að sér
væri sótt. Svar við því var að endurskipuleggja kúg-
un öðru sinni, snúa faðirvorinu upp á andskotann og
merkingu orða á hvolf – í stað þess að þau væru kúg-
arar og hin dýrin fórnarlömb reyndu þau að telja
hinum dýrunum trú um að þau væru í raun hin kúg-
uðu, hin dýrin væru bara heltekin af „fórn-
arlambakúltúr“. Til að undirstrika þetta skrifuðu
þau bókina Fórnarlambakúltúrinn sem kom úr á ís-
lensku fyrir stuttu.
Fórnarlambakúltúr, sem David G. Green kallar
svo, er þegar þeir sem telja sig hafa orðið útundan
leita eftir því að hlut sinn bættan, konur, litir, sam-
kynhneigðir, fatlaðir og svo má telja, og eru fyrir
vikið flokkaðir sem fórnarlömb sem þurfti sérstakan
stuðning hins opinbera. Framarlega í bókinni beitir
Green tölfræðiútúrsnúningi til að sýna fram á að í
raun sé mesti minnihlutinn hvítir karlmenn, því
73% bresku þjóðarinnar séu opinberlega skilgreind
sem fórnarlömb. Hann telur og að sú skilgreining sé
mikil ógn við frjálslynda lýðræðishefð – allir þeir
sem leiti réttar síns í skjóli þess að þeir séu fórn-
arlömb séu að grafa undan frelsi og réttlæti.
Green leggur mikla áherslu á þann grunnþátt
frjálslyndisstefnunnar að „einstaklinga skuli meta á
grunni umbreytanlegra einstaklingsbundinna verð-
leika en ekki þeirra einkenna, sem þeim eru eignaðir
við fæðingu“ og eins að ein af kennisetningum frjáls-
lyndisstefnu sé „að einstaklingar geta risið yfir að-
stæður sínar“. Víst er þetta fín draumsýn, en vand-
inn sá að fæstir geta risið svo yfir aðstæður sínar að
þeir geti breytt litarafti sínu eða kyni og hljóta því að
sitja fastir í fórnarlambakúltúrnum. Hvernig má
annars skilja þá staðreynd að konur eru iðulega með
lægra tímakaup en karlar og þó yfirleitt með meiri
menntun en karlarnir? Af röksemdafærslu Green er
það þeim sjálfum að kenna, þær hafa ekki „risið yfir
aðstæður sínar“. Sama má segja um lita, af hverju
eru þeir líklegri til að vera atvinnulausir en hvítir og
af hverju eru þeir með lægri laun þegar þeir þó fá
vinnu? Það hlýtur að vera þeim sjálfum að kenna,
þeir hafa ekki „risið yfir aðstæður sínar“, eða hvað?
Röksemdir Green sem hann rekur í bók sinni eru
áþekkar þeim sem skoðanabræður hans viðra víða
um heim, þar á meðal hér á landi. Það breytir því
ekki að þær eru í besta falli einfeldningslegar og í
versta falli ísmeygilegir meðvitaðir fordómar. Green
og félagar skilja ekki af hverju þeir sem hafa það
skítt, fá ekki vinnu, stöðuhækkun eða kauphækkun,
geta bara ekki andskotast í að „rísa yfir aðstæður
sínar“. Ekki vantar að þeir eru með frasana á hreinu,
skreyta mál sitt með vísunum í mikla hugsuði, en
skilja ekki að frasarnir koma að engum notum þegar
grunnskipan þjóðfélagsins er ekki í lagi, að sam-
félagið er undirlagt af klíkuskap, meðvituðum og
ómeðvituðum. Það eru síðan einmitt þeir sem hafa
notið góðs af því innbyggða óréttlæti sem sem
kveinka sér helst yfir „fórnarlambakúltúr“.
Út í gegnum bókina þvælir Green út og suður, bál-
reiður yfir öllum þessum fórnarlömbum sem séu að
krefjast réttinda og bættrar stöðu. Hann reynir að
vera rökfastur, en gengur ekki nema miðlungi vel.
Látum vera að hann skuli blanda göróttan drykk úr
sannleik, hálfsannleik, útúrsnúningum og for-
dómum, rækilega kryddað með tittlingaskít og út-
úrsnúningi, en hann notar líka hugtök svo óná-
kvæmt að gengisfellir algjörlega málstað hans.
Dæmi: Múslimar eru fyrir honum ein heild og hann
segir gjarnan múslimar eru á móti hinu eða þessu,
þeim finnst hitt eða þetta. Víst er algengt að menn
geri þetta á bloggsíðum og jafnvel í dagblöðum, en
ekki gjaldgengt í riti sem vill að maður taki það al-
varlega. Múslimar eru ríflega hálfur annar milljarður
í heiminum og þá talin með ýmis afbrigði islam sem
eru ólíkari en til að mynda mótmælendur og kaþ-
ólikkar. Sá sem steypir þeim öllu í sama mót í rök-
fimleikaskyni er bara kjáni og þarf sárlega að „rísa
yfir aðstæður sínar“, svo mikið er víst.
Sumir jafnari en aðrir
BÆKUR
Fórnarlambakúltúrinn
mnnnn
Eftir David G. Green. Ugla gefur út. 132 bls. kilja.
Árni Matthíasson
Þ
að er góður íslenskur
siður að gefa bækur í
fermingargjöf. Þetta er
siður sem rétt er að
viðhalda, þrátt fyrir ákveðinn
mótþróa sem vart verður hjá
fermingarbörnum. Í þeim efnum
er rétt að hafa vit fyrir barninu.
Gömul fermingarbörn muna
flest hver að þeim þótti á sínum
tíma ekki sérlega mikið til þess
koma að fá orðabók, Íslands-
klukkuna eða ljóðasafn Steins
Steinarr í fermingargjöf. Þó-
nokkrum árum seinna þegar
aðrar gjafir höfðu týnst, eyði-
lagst eða gleymst voru þessar
bækur enn uppi í hillu og höfðu
verið lesnar.
Auðvitað er það skiljanlegt að
gestir vilji ekki valda ferming-
arbarninu vonbrigðum með því
að gefa því bók í staðinn fyrir
pening, en þarna er rétt að hafa
langtímasjónarmið í huga. Þótt
fermingarbarnið hugsi: „Æ, er
þetta bara bók!“ þá fyllist það
þakklæti síðar meir.
Kunningjakona mín hefur
regluna um bókagjöf á ferming-
ardaginn mjög í hávegum. Hún
lenti reyndar í nokkrum vand-
ræðum um daginn þegar hún fór
í fermingarveislu til
ungrar tildurrófu sem vildi bara
pening, en lét það samt ekki
draga verulega úr sér kjark.
Keypti ljóðasafn og áritaði til
fermingarbarnsins og sagði
hróðug að víst væri að þessari
gjöf yrði ekki hægt að skipta.
Ég hef yfirleitt valið að gefa
ljóðasafn Jónasar Hallgrímssonar
í fermingargjöf, einfaldlega
vegna þess að hann er uppá-
haldsskáldið mitt, en viðurkenni
að ljóðasafn Steins Steinarr gerir
svipað gagn. Eða Tómasar Guð-
mundssonar. Svo má ekki
gleyma Passíusálmunum. Það er
skáldskapur sem ferming-
arbarnið verður að fá, jafnvel
þótt það fari ekki að meta hann
fyrr en á elliárum.
Bækur skipta máli og sá
sem gefur góða bók er að
leggja sitt af mörkum til að efla
þroska þess sem gjöfina fær.
Peningar gleðja eitt augnablik en
góð bók veitir langvarandi
ánægju og er lífstíðareign.
’
Auðvitað er
það skiljanlegt
að gestir vilji
ekki valda ferming-
arbarninu von-
brigðum með því að
gefa því bók í staðinn
fyrir pening, en
þarna er rétt að hafa
langtímasjónarmið í
huga.
Orðanna
hljóðan
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Æ, er þetta
bara bók!
LISTASAFN ÍSLANDS
Söfn • Setur • Sýningar
HLJÓÐHEIMAR 26.2.–22.5. 2011 - Salur 2
VIÐTÖL UM DAUÐANN 26.2. - 22.5. 2011 - Salur 1
ÁFANGAR, verk úr safneign 16.5. 2010–31.12. 2012 - Salir 3 og 4
SAFNBÚÐ Listaverkabækur, kort, plaköt, íslenskir listmunir og gjafavara.
OPNUNARTÍMAR UM PÁSKANA
Opið á Skírdag og laugardag.
Gleðilega páska!
Fríkirkjuvegi 7, 101 Reykjavík, sími 515 9600
OPIÐ daglega kl. 11-17, lokað mánudaga
Allir velkomnir! www.listasafn.is
ÞJÓÐMENNINGARHÚSIÐ
„Óskabarn – Æskan og Jón Sigurðsson“. Sýning um æsku og
lífsstarf þjóðhetjunnar, undirbúin í samvinnu við Afmælisnefnd
Jóns Sigurðssonar. Sýningin höfðar sérstaklega til barna og
ungs fólks á skólaaldri. Áhugaverður viðburður fyrir alla
fjölskylduna.
Handritin – Saga þeirra og hlutverk um aldir.
ÍSLAND::KVIKMYNDIR 1904-2009.
Þróun kvikmyndagerðar á Íslandi.
Um 100 íslenskar kvikmyndir, sem hægt er að skoða í fullri
lengd.
ÞJÓÐMENNINGARHÚSIÐ, Hverfisgötu 15, Reykjavík
Opið daglega kl. 11.00-17.00. www.thjodmenning.is
Á gráu svæði
Hrafnhildur Arnardóttir
(23.3. - 29.5. 2011)
GUNNAR MAGNÚSSON ´61-´78
(11.2. - 29.5. 2011)
Opið alla daga nema mánudaga
kl. 12-17
KRAUM og kaffi
Garðatorgi 1, Garðabær
www.honnunarsafn.is
ÞJÓÐMINJASAFN ÍSLANDS
LISTASAFN ASÍ
9. apríl til 15. maí
Elín Pjet. Bjarnason
ÖLL ERUM VIÐ
EINSKONAR TRÚÐAR
Opið 13-17, nema mánudaga.
Aðgangur ókeypis.
Freyjugötu 41, 101 Rvk
www.listasafnasi.is
Gleðilega páska!
Lokað á páskadag og 2. í páskum. Opið aðra daga 11-17.
Farandsýningin: Ekki snerta jörðina! Leikir 10 ára barna
Guðvelkomnir, góðir vinir! Útskorin íslensk horn
Ljósmyndari Mývetninga. Mannlífsljósmyndir Bárðar
Sigurðssonr frá upphafi 20. aldar.
Stoppað í fat – Útskornir kistlar
Glæsileg safnbúð og Kaffitár.
Þjóðminjasafn Íslands, Suðurgötu 41, s. 530 2200,
www.thjodminjasafn.is, thjodminjasafn@thjodminjasafn.is
Opið alla daga nema mánudaga 11-17
IS(not) | (EI)land
Samstarf 5 pólskra ljósmyndara
og 5 íslenskra rithöfunda
föstudaginn langa kl. 16
Sýningarspjall með
Sigurbjörgu Þrastardóttur
Úr kössum og koffortum
Gamlar ljósmyndir frá
Hveragerði og nágrenni
OPIÐ: fi.-su. kl. 12-18
Lokað annan í páskum
AÐGANGUR ÓKEYPIS
www.listasafnarnesinga.is
Hveragerði
Sunnudaginn 17. apríl kl. 15
19. mars – 1. maí 201
Varanlegt augnablik
Sigtryggur B. Baldvinsson
og Þorri Hringsson
19. mars – 1. maí
Birgir Andrésson og vinir
Eggert Pétursson, Egill Sæbjörnsson,
Kristinn E. Hrafnsson, Magnús Reynir
Jónsson og Ragna Róbertsdóttir
Opið 12-17, fim. 12-21, lokað þri.
Lokað páskadag
www.hafnarborg.is sími 585 5790
Aðgangur ókeypis