Nýr Stormur - 26.11.1965, Page 6

6
%RMUR
FÖSTUDAGUR 2G. nóvetnber 1965
Deilumar um bæjarfógeta-
embættið í Hafnarfirði ætla að
endast blöðunum dálítið og er
ekki nema gott um það að segja.
Það em allir sammáfa um að
hér hafi veri ðfarið rangt að,
en einkennilega lítið hefir þó
verið talað um hinn raunveru-
lega tilgang þessarar embættis-
veitingar. Jóhann Hafstein dórns
málaráðherra verður fyrir mestu
áíallunum, því að hann er tai-
ínn berá ábyrgð á embættis-
veitingunni, sem sá ráðherra,
er þetta embættiskerfi heyrir
undir. Önnur ástæða fyrir að
hann fær mestar skammimar,
er sú að hann var svo seinhepp
inn að afsaka veitinguna með
viðbárum sem voru næsta hald
litlar. Nú síðast brigslar Tím-
inn honum um, að hann hafi
látið persónulegan vinskap við
Einar Ingimundarson ráða veit-
ingunni. Jóhann sagði þó ekki
annað en að hann þekkti Einar
persónulega og treysti honum
vel. ,
Hið sama'hefði ráðherrann á-
reiðanlega líka geta sagt um
hina umsækjendurna.
í þessu fámenna landi, þar
sem hver þekkir annan, eru slík
ar ásakanir út í loftið. Hér hef-
ir áreiðanlega ekki neinn kunn
ingsskapur ráðherra við nokk-
urn umsækjanda ráðið, lieldur
allt aðrar ástæður. Það er held-
ur ekki umhyggja fyrir Hafnfirð
ingum eða sýslubúum Gull-
bringu- og Kjósarsýslu, sem hér
réði úrslitum.
Þeir eru áreiðanlega ekki í
neinni hættu staddir þótt sýslu-
maður þeirra verði einhver ann
ar en Björn Sveinbjörnsson. Hér
er hins vegar um að ræða tog-
streytu um þingsætið, sem losn
aði við fráfall Ólafs Thors. Það
hefir löngum þótt góð vísa kveð
in, að setja embættismenn, svo
sem sýslumenn, lækna og presta
til þingstarfa.
Þessir menn eru venjulega í
miklum tengslum við fólkið og
njóta trúnaðar þess í störfum,
svo framarlega sem þeir eru
hæfir menn.
Það verður barist um þingsæt
ið í Reykjaneskjördæmi. Sú
skák verðuí ekki tefld af kjós-
endum kjördæmisins, heldur á
flokksskrifstofunni hér í Reykja
vík.
Að vísu fylgir ávallt bögull
skammrifi í þessum málum. Það
eru bannsettir kjósendurnir. Það
er nefnilega ekki hægt að fylgja
þeim eftir inn í kjörklefann.
Þess vegna er hættulegt að
tefla mönnum í framboð, sem
ekki hafa í annað að klæðast en
nýjú fötin keisarans. Þá er ágætt
að hafa meinlausan mann í ein-
kennisbúningi sýslumanns, kyrt
il læknisins og hempu prests-
ins. Skykkja flokksforingjanna
í Reykjavík, sem þeir hafa til
að skýla nektinni, dugir ekki
alltaf.
Einar Ingimundarson er nægi
lega atkvæðalítill til að vera
þægt verkfæri í höndum Bjarna
Benediktssonar, sem nú stefn-
ir að algjöru 'ónræði í Sjálf-
stæðisflokknum, einræði sem er
stutt af mönnum, sem eru þar
fyrir innan disk, en hafa í huga
orðtækið: „Æ sér gjöf til
gjalda.“ Hann er einnig nægilega
vammlaus til að losna við per-
sónulegar ágjafir og síðast en
ekki síst hefir hann verið þing-
maður flokksins um langt ára-
bil og auðveldar það að sjálf-
sögðu aðstöðuna.
Þetta allt gerði þessa embætt
isveitingu nauðsynlega til að
tryggja forystu Sjálfstæðisflokks
ins, og þá fyrst og fremst Bjarna
Benediktssonar, ráð á hin auða
þingsæti. Jóhann Hafstein hefði
áreiðanlega kosið að fara að
venjum og siðferðilegum rétti
í þessu máli og bæta fyrir þann
órétt, sem Birni Sveinbjörnssyni
hafði verið sýndur, með því að
skipa hann ekki í embættið í
níu ár, en því hafði óheilla-
krákan ráðið. Og það að hann
bauð honum borgarfógetafim-
bætti í Reykjavík bendir hon-
um nú á autt dómarasæti í
Hæstarétti, sýnir að hann finn
ur sjálfur hið rétta í þessu máli,
þótt hann sé eðlilega neyddur
til að verja aðgerðir þær, er hús
bóndinn lagði fyrir.
Það er því mjög ósanngjarnt
að veitast að dómsmálaráðherr-
anum í málinu, en láta sjálfan
höfuðpaurinn, sem öllu réði í
þessu máli, nokkurn veginn í
friði.
Tíminn og Morgunblaðið ríf-
ast um eigin afkvæmi og ýmist
þræta fyrir þau eða meðganga.
Það þarf ekki vísindalega blóð-
flokkun til að sjá að höft og
hömlur, sem samstjórn Sjálf-
'stæðisflokksins kom á, vafalaust
af illri nauðsyn, á árunum eftir
lieimsstyrjöldina, er barn
beggja.
Þessir flokkar kornu á helm-
ingaskiptum á flestum sviðum
og pólitíkin var svo sannariega
ekki lögð á hilluna þau árin. Það
er alveg tilgangslaust að \ era að
tala um sök annars hvort flokks
ins, höftin voru engin gaman-
leikur fyrir þjóðina. en senni-
lega ekki hægt hjá þeim að
komast. Ilinsvegar var bitlinga
leikur Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknar í algleymingi þá
og voru höftin notuð til að
hygla pólitískum gæðing-
um. Flestar þjóðir bjuggu við
höft eftir styrjöldina, en hafa
að sjálfsögðu létt þeim af eftir
mætti. Það hef ðiverið einkenni
leg öfugþróun á íslandi ef höft-
in hefðu verið látin haldast eft-N
ir að þjóðinni óx fiskur um
hrygg, efnahagslega. Við skul-
um ekki ætla Framsóknar-
flokknum það, þótt hann hefði
veiíð við völd.
Höft geta verið við lýði þótt
|jau séu ekki lögboðin og ýmis-
konar höft eru sannarléga fyr-
ir hendi hér á landi í dag. Það
skiptir heldur litlu máli þótt
maður hafi leyfi til að ráðast i
framkvæmdir, ef hann hefir
hvorki fjármagn (lánsfé) eða
lóðir eða aðra möguleika á að
hefja fmnkvæmdir. Um þessi
mál má endalaust deila og það
gera blöðin vissulega. Hitt er
svo annað mál, að þær deilur
mega ekki einkennast af svo
glórulmisu pólitísku ofstæki að
heilbrigð skynsemi komist
hvergi að.
Karlmannaskór
Fjölbreytt úrval
Enskir
Italskir
Þýzkir
Kaupið aSeins það bezta
Það borgar sig
Skóverzlun
Péturs Andréssonar
Laugavegi 17 — Framnesvegi 2
-
i«j
&
1
1
IS
s
isi
Islenzk handrit í Svíþjóð
Eftir að hafa gert sér grein
fyrir upphafi íslenzkra hand-
rita munum við nú taka málið
til nánari athugunar. Fyrst verð
ur að geta þess, að elztu hand-
ritin hafa glatast, svo að frá 12.
öld eru aðeins eftir brot af
þeim, þó má geta þess, að oft
er erfitt að ákveða um, hvort
skrif þeirra sé frá 12. eða 13.
öld. Latnesku handritin voru
fvrirmynd hinna íslenzku hand
rita í upphafi og líkjast þau
þeim því talsvert að öllum frá
gangi.
Skrifað var á skinn, það er að
segja kálfskinn, sem höfðu ver-
ið gerð slétt og undirbúinn á
annan hátt til þess, að geta not
ast til að á þau yrði skrifað.
Slík ritföng voru þekkt frá
fornöld og stafar nafnið frá
ríkinu Pergamum, sem nafnið
er dregið af. Á íslandi, þar sem
pappír þekktist ekki langt fram
eftir öldum, voru notuð skinn.
Það bendir ekki til, að íslend-
ingar hafi neitt reynt til, að
gera handrit sín neitt sérstak-
lega skrautleg. Nokkur hand-
rit seinni tíma hafa þó dregið
nafn sitt eftir gerð skinnsins,
svo sem: Fagrskinna, Gullin-
skinna, Morkinskinna og Hrokk
inskinna.
Það sem skiptir máli í sam-
bandi við hvað íslenzku hand-
ritin hafa geymst vel, er í fyrsta
lagi, hvað vel til skinnanna hef
ur verið vandað og til bleksins
og innbindingar. Slæmur húsa
kostur og mikil fátækt hafa or
sakað mikið tap handrita og
gera má ráð fyrir, að það sem
eftir er, sé aðeins lítill hluti heild
arinnar. Raki og reykur í hí-
býlum manna hefur einnig átt
sinn þátt í eyðileggingu margra
handrita og síðast en ekki sízt,
svartidauði sem geysaði' hér á
árunum 1402—1404 og strá-
felldi fólkið í landinu.
Siðaskiptin og sú ólga )sem
þeim fylgdi, höfðu að vísu
mikla breytingu á andlegu lífi
í landinu, og þá var farið að
þýða á íslenzku rit siðaskipta-
manna og farið var að prenta
Biblíuna á íslenzku. Gömlu
skinnhandritin frá dögum páfa-
dómsins sættu fyrirlitningu og
voru oft eyðilögð, án nokkurar
miskunnar. Ávöxtur margra
ættliða gegnum a,ldirnar, dýr-
mætustu minningar um uppruna
fólksins, líf þess og störf alít
frá grárri forneskju, var nú ógn
að með eyðileggingu.
En hinar fornnorrænu bók-
menntir öðluðust einnig sitt
endurreisnartímabil. í lok 16.
og byrjun 17. aldar byrjuðu
nokkrir íslendingar að lesa hin
gömlu handrit og rita greinar
um rannsóknir sípar bæði á
Iatínu og sínu eigin móðurmáli.
Menn þessir voru, Arngrímur
Jónsson, lærði, Magnús Ólafs-
son, Björn Jónsson á Skarðsá
og fleiri. Áhugi þessara manna
á starfinu leiddi meðal annars
til þess, að margir mikilsmetn-
ir menn fóru einnig að sinna
þessu og að lokum urðu oisk-
uparnir helztu leiðtogar þess-
arar nýju hreyfingar.
Menn fóru að leggja mikla á-
stundun á að afrita gömlu hand
ritin. Afritin voru mestmegnis
skrifuð á pappír og þess vegna
hefur þessu tímabili í sögunni
verið gefið heitið: „Pappírsöld
handritanna." Fyrir seinni tím<-
ann eru þessi afrit mikils virði,
sérstaklega í þeim tilfellum, þar
sem handritin hafa glatast að
fullu og öllu eftir að -..fritin
voru gerð.
Erlend söfn, §em eiga þýðing
armikil íslenzk handrit ern í
Danmörku og Svíþjóð. Eins og
kunnugt er, var ísland á sauíj-
ándu öld hluti danska rikisins.
í Kaupmannahöfn höfðu þeir ís
lendingar sem menntaðir voru
stundað nám og auk þess var
stjórnaraðsetur þar. Voru marg
ir menn sem þeir kynntust og
héldu vináttu við, eftir að þeir
komu heim aftur. Fyrstu band-
ritin sem flutt 'voru úr landi, en
það hófst á sautjándu öld. v >ru
send ýmsúm vinum að gjóf.
Meðal þeirra manna, sem eign
uðust merkileg söfn slíkra íiand
rita voru Ole Worm Steþhaíiius,
Resen og Torfæus (Þormóður
Torfason).
Dönsku konungunum voru
einnig send handrit, sem er ekki
mikið að magni, en ómetanleg
að verðmæti og geymd í kon-
unglegu bókhlöðunni.
Stórveldið á Norðurlöndum á
þessum tíma var ekki léngur
Danmörk heldur Svíþjóð. Á
þeim tímum var mikill áhugi
manna i Svíþjóð fyrir öllu því,
sem skapað gæti ríkinu dýrð og
virðingu. Það leið ekki á löngu
áður en ráðamenn í Svíþjóð
heyrðu getið um íslenzku hand
ritin og gerðu allar tilraunir
sem mögulegar voru til þess að
Svíþjóð gæti eignast sem flest
þ'eirra.
A árinu 1651 hafði hinn mikli
menntamaður Magnus Gabriel
da la Gardie tekist að festa
kauji á hinu dýrmæta haudrita
safni Stephaniusar. Eftir dauða
de la Gardie var safnið gsfið