Nýr Stormur - 26.11.1965, Qupperneq 9

I « i r ii'
n I/
!' í
FOSTUDAGUR 26. nóvember 1%5
NÉ
ÍbmuR
\ r-
MANNKYNS
SAGA
í dagblaðsformi
HEIMSRÍ KIÐ
Lífið í dag
Fregnir frá Indussvæðinu
herma að herferð Alexanders til
Indus haft vissar afleiðingar.
Nokkrir úr leiðangrinum höfðu
orðið eftir þar fyrir austan og
aðrir innfæddir farið vestur á
bóginn með Alexander. Er nú
nokkur hluti þeirra kominn heim '
að nýjn og hefir fært með sér
ýmsa þætti úr grískri menn-1
ingu. Það er fullyrt að áhrifa frá I
grískri list, gæti nú í indversk- j
Komir Aþenu
Svo lengi sem sögur hafa farið af löndunum við Miðjarðarhafið,
mjmningarlöndunum svokölluðu, hafa þau barist um yfirráðin j urn höggmyndum
hvert yfir öðru, og ekki aðeins yfir hinu pólitíska valdi, heldur
Smásaga hermir að, er Alex- ;
ander heimsótti hinn gríska j
heimspeking Diogenes, hitti i
hann hinn gamla sérvitring og j
hugsuð klæddan lendaklæðum
einum og staðsettann ofan í
tunnu. Annað ’ sá hann ekki í
þessum heimi. Alexander á þá
að hafa sagt: Væri ég ekki Alex
ander, vildi ég vera Diogenes.
Það er hægt að segja að auð-
veit hafi verið fyrir Alexander,
sem siíkann, að segja þetta. Ef
vel er að gáð eru þó þessir tveir
endapunktar i sköpuninni og til-
verunni nánari, en út lítur fyrir
við fyrstu athugun: Allt eða
ekkert, hvorttveggja fullkomið
og sjálfu sér samkvæmt. |
og einnig yfir verzluninni.
Öll hafa þau verið krefjandi og ekkert vilja þoka. Styrjöld eftir
styrjöld hefir eyðilagt heim okkar. Styrjaldir milli Egypta og
Sýrlendinga, milli Sýrlendinga innbyrðis, milli Sýrlendinga, Hitt-
Itta og Egypta, milli Grikkja og Sýrlendinga.
Stöðugt eyðileggur styrjöldin það, sem menningin hefir byggt
upp á rústunum. Hvað eftir annað hefir heimurinn nálgast það
að verða ein heild, þegar miklir herir og herforingjar hafa sigrað
nágrannalönd sín og svo aftur þaðan nýja nágranna, þar til
stórveldið var skapað og menn fóru að vona að án styrjalda, vald-
beitingar og kúgunar myndi geta sameinast friðsamur heimur,
þar sem ekki voru fleiri lönd til að ráðast á og sigra. Assyríumenn,
.Egyptar og Hittittar hafa' fengið sín tækifæri og hafa eyðilagt
þau. Stríðsríki þeirra hrundu saman og leikurinn hófst að nýju.
Með eftirlæti guðanna, Alexander frá MakedÖníu, var heimur-
inn nær því enn nokkru sinni fyrr, að sameinast í eina heild.
Að þessu sinni virtist það hafa skeð, með sömu áðferðum og fyrr
að vísu. Hér var sigurvegari sigurvegaranna, stríðsguð og ham- ____
ingjuhjólið virtist snúast stöðugt og jafnt og ekki varð annað
séð en að nú hefðu guðirnir ákveðið að nóg væri af styrjöldum
komið, og nú væri sá fundinn sem fullgera ætti verkið. •
1 þetta sinn var sigurvegarinn ekki grimmur o gmiskunnar- j hann fengið graðhest, sem eng-
laus. Hann vann orrustu eftir orrustu, en áætlanir hans voru j inn gat tamið eða riðið. Hann
ekki háðar styrjöldum. Hann sá fyrir sér sameinaðann og frið- Bukefalos eða „Nautshöfuð'
saman heim og vann að uppbyggingu hans. Aldrei hafa sigraðar
þjóðir þekkt sigurvegara, sem hafði eins mikla virðingu fyrir guð-
um þeirra og siðum. Hann skyldi að hamingja hans var í Egypta-
landi undir guðunum Isis og Horus, í Grikklandi Zeus og Mars,
í Sýrlandi hinum sýrlenzku guðum o. s. frv. En samt sem áður
vann hann að heimsyfirráðum, án ofbeldis en markvisst og
ákveðið.
Nú er hann fallinn frá. Garður hans hylur nú hina fögru
sæng með hinum mikla unga manni og kyssir hönd hans. Allt
er í óvissu. Enn á ný kemur í ljós að einn maður getur samein-
að, en sameiningin stendur ekki fram yfir hans tíma. Einn vilji
getur þvingað heiminn í eina heild, en hann nær ekki fram yfir
hið síðasta andartak, þegar viljinn slokknar og missir mátt sinn.
Líf einskis manns endist svo lengi að mögulegt sé að styrkja hann
þeim súlum, sem ekki geta sundrast.
Heimilið er staður konunnar.
Alexander var ljóst, að þá
fyrst þegar þegnar í hinu víð-
lenda ríki hans, blönduðust
hverjir öðrum, myndi vandamál
in í sambandi við kynþættina úr
sögunni Hann lagði því svo fyr-
ir að 10 þúsund af hinum meka-
Við sáum í einni sjónhending heimsmynd, sem sýndi okkur i ?.??Íslíu hermonnum hans héldu
frið og framfarir. Brotthvarf frá styrjöldum og eyðileggingu, til |^° ^ruðkaúp með asiskum k°n
aukinnar menningar og betri efnahags, sem við öll höfum mögu- i S1-nuni ákveðið fordæmi^tók
leika á; aðeins ef við fáum að njóta friðar
Hermenn Alexanders segja að
eitt sinn, meðan Filipus, faðir
Alexanders var enn á lífi, hafi
Alexander hinn ungi hljóp í
söðulinn og náði stjórn á hest-
inum, sem var villtur vegna þess
að hann var hræddur við sinn
eigin skugga. Þá sagði Filipus
konungur: „Mitt ríki verður of
lítið fyrir þig ,sonur minn, þú
verður að leita þér stærra.“
Nú er þetta allt horfið. Guðirnir urðu leiðir á öllu saman og
slökktu líf þessa unga manns, sem svo mikið hefði getað gefið
samtíð sinni.
Minning hans mun lifa svo lengi sem menn lifa. Það mun tæp-
lega ske nokkru sinni, að nokkur maður komi meira í verk en
hann á jafn skömmum tíma og stuttri æfi.
En hvers virði er það nú? Ef til vill mun vor Hellenska menn-
ing vaxa og breyðast út og það myndi gera gagn. leyfum við
okkur að segja, en einingin, hið Alexanderiska þúsund ára ríki,
varð aðeins stuttur hamingjudraumur fyrir augum vorum.
Myrk framtíð blasir nú við. Hvaða menn og hvaða lönd munu
nú taka völdin. Hve margir munu nú berjast um þau og hvað
mikið mun eyðileggjast? Alexander hinn mikli er dauður. Hann
leysti ekki Gordons hnútinn, hann hjó aðeins á hann.
hann sér til hjákvenna þrjár
asískar prinsessur, en hann var
kvæntur hinni hrífandí drottn-
ingu, Roxanne.
ísraelsríki skiptist í tvennt
Frá ísrael berast fregnir um
að, eftir áralangar innanlands-
deilur hafi nú ríkið skipst í
tvennt, Israelsríki og Júdeu.
Það mun ekki efla viðnáms-
þrótt þessa litla ríkis gegn stöð-
ugri ásælni af hendi Sýrle^d-
inga og Egyptalands.
í dag, er grísk menning brciS-
ist út um heiminn, gæti verið
fróðlegt að vita dálítið um stöðu
kvenna í hinu gríska samfélagi.
Gagnstætt skoðun margra ann
ara, lítum við svo á, að konan
eigi að vera manninum undir-
gefin. Það er maðurinn sem er
höfðingi heimilisins. Fjölskyld-
an, vinnan, stjórnmál o. s. frv.
er hans heimur og verkcfni.
Konan á að vera heima og
gæta heimilisins. það er hennar
staður og hvergi annarsstaðar.
Hún á að fæða börn, stjórna
heimilishaldinu, liafa eftirlit
með vinnu þrælanna heima íyr-
ir, sjá um klæðnaðinn handa
heimilisfólkinu, vcfa (á minni
heimilum) eða sjá um "efnað
ambátta o. s. frv.
Við erum ekki sérstaklega
hrifnir af að eignast stúlku-
börn. Það kostar heimanmund og
oft erfitt að finna msr.n nanda
þeim. Niður í hinni hráu Spörtu,
er staða kvennanna ír.jálsari en
hér í Aþenu. Hin stranga ein-
angrun kvenna á heimilunum
er að sjálfsögðu aðeins fyrir kon
ur af æðri stéttum. Bóndakona
má vinna á ökrum og konur
smákaupmanr.r rnega bjóða vör
ur á mörkuðum.
Demostheres hefir íitfært skoð
apir okkar á stöðu konunnar
með þessum orðum: Opinberar
stúlkur höfum við okkur til á-
nægju, ambáttir til að pjóna
okkur, eiginkonur til að fæða
börn vor og gæta heimila vorra
til að þar geti okkur liðið vel.
Þær einu konur ,sem fá góða
menntun, eru hinar opinberu
stúlkur, því að þær verðum við
að umgangast á opinberum stöð
um, svo að það væri óþolandi a^ð
þær væru eins fáfróðar og eig-
inkonur okkar. Platon hefir
reynt að halda þeirri skoðun
fram, að konur væru frá nátt-
úrunnar hendi, eins vel gerðar
og maðurinn, til að taka þátt í
hverju sem er, en enginn Gríkkl
getur orðið sammála slikum
fjarstæðum.
Eini staðurinn, þar sem pláss
er fyrir konur okkar, er í bók-
menntum okkar og listum. Við
gerum ekki ráð fyrir annari
menntun til handa dætrum okk
ar, en þeirri, sem móðir pelrra
er fær um að veita þeim og er
allt, sem þær þurfa að kunna
og vita. Lítilsháttar mega þær
þó vita um leikhús og leiklist
og smávegis í hljómlist rnega
þær kunna, en annars er aðal-
atriðið að kunna að vefa og
spinna o. s. frv., því þær gift-
ast venjulega um fimmtán ára
aldur.
Alexander, eins og hann var
i
Hans nafn mun lifa svo lengi sem heimur stendur. (
Hm grisku skáld, rithöfundar og listamenn senda bænir sínar um innblástur til menntagyðj-
anna niu og hver tegund Hstar hefir sína gyðju. Hér eru þær, taldar frá vinstri til hægri: Calliope
(soguleg Ijoð), Erato (ástarljóð), Euterpe (hljómlist), Terpsichore (dans), Pholyhymnia (söngur),
Helpomene (harmleikir), Thalia (gleðileikir) og Urania (stjömuspeki).
Babylon, 13. júní 323 f. Kr.
Við dauða Alexanders mikla beygjum við, hans gömlu j
félagar höfuðið í þögulli sorg, og skiljum ekki hvernig
hann, hinn guðdómlegi, gat dáið.
Við sem höfum gengið við hlið hans frá fyrstu dögun- I
um í Grikklandi, vorum með i hertöku Aþenu, í storm- (
inum við Þebu, með í göngunni ihn i Persíu og börðumst (
við hlið hans í orrustunni við Issos.
Við urðum þess varir að hann breytti venjum sínum, (
að hann varð annar með árunum, með sínum mörgu sigr- (
um, en þrátt fyrir allt var hann fyrir okkur, stöðugt j
Alexander Filippusson. Eitt augnatillit frá honum. klapp á =
öxlina. handtak og líf okkar var á lensuoddinum- Við minn-
umst þess er hann á kvöldin við bálið, ræddi um áætlanir
sínar um byggingu nýrra borga, Alexandríu og fleiri. Vega-
lagningar. verzlunarleiðir, málmvinnslur, hafnir og ný j
verzlunarsambönd Ávallt var hugur hans fullur af áætl- (
unum. ávallt náði víðsýni hans út yfir allt ríkið.
Hann gat verið heiftrækinn og bráður. Við vissum að :
hann iðraðist eftir bruna Persapolis og hann iðraðist að |
iafnaði er hann hafði látið taka af lífi gamla hermenn, |
en um l'3~tra eftirþanka var ekki að ræða.
Vín og kvenfólk urðu honum að falli, er sagt á götum j
Babylonar í dag. Við vitum betur. Hann bauð sjálfum sér (
meir en nokkur mennskur maður getur þolað.
Hemiandros foringi þess tuttugasta. |