Nýr Stormur - 01.04.1966, Qupperneq 6

I
\
6
^mkhi
Föstudagar 1. aprfl 1966.
„SJá, ég boöa yður mikinn
fögnuð.“ — Þessi orð koma
í hugann við lestur málgagna
ríkisstjórnarinnar hinn 29. þ.
m. Birt er mynd af iðnaðar-
málaráðherranum ásamt
tveim mektarmönnum hins
svissneska fyrirtækis á for-
síðu í Morgunblaðinu og það
hefir tekið frám stærsta fyr-
irsagnaletur sitt.
Alúmin eða „ál“ ritstjóran-
um er sýnu léttara. Málið er
komið í örugga höfn, þótt að
hégómi eins og að leggja það
fyrir Alþingi sé eftir. Hann
segir líka í ritstjórnargrein,
að þar sé um hrein formsat-
riði að ræða. Ákvörðun Al-
þingis sé þegar ráðin eða öllu
heldur; það hefur ekki verið
spurt ráða. Ekki er að efa
að hér er rétt frá skýrt. —
Hinsvegar verður að draga í
efa sannleiksgildi þessara
orða ritstjórans . . . „enda
nýtur samningsgerðin svo ein
dregis stuðnings stjórnar-
sinna, aff Morgunblaffinu er
ókunnugt um einn einasta
Sjálfstæðisflokksmann, sem
andvígur er stóriffjunni.“ Það
var og! Hvað segja lesendur
Morgunblaðsins um þessa full
yrðingu blaðsins? Þeir hafa
sjálfir lesið á síðum Morgun-
blaðsins greinar manna, sem
hingað til hafa verið taldir
Sjálfstæðismenn, þar sem þeir
gera grein fyrir skoðunum
sínum, sem eru andvígar stór
iðjuframkvæmdunum. Hafa
þessir menn skipt um skoðun?
Eða er búið að reka þá úr
Sjálfstæðisflokknum? Hvern-
ing er með samtök útgerð-
armanna, sem lýst hafa and-
stöðu við þessar framkvæmd-
ir og framkvæmdir á vegum
hersins í Hvalfirði? Hafa þessi
samtök skipt um skoðun? Ef
svo er, hefir það hvergi kom
ið fram opinberlega.
Ætlar hið siðprúða og sann
leikselskandi blað, Morgun-
blaðið, lesendur sína svo skyni
skorpna að þeir viti ekki, að
fjölmargir Sjálfstæðismenn
eru og hafa lýst sig andvíga
þessum framkvæmdum. Hafa
þessir menn ef til vill verið
„heilaþvegnir" á. síðustu vik-
um? Eða er það gamla lítils-
virðingin fyrir almenningi
sem skin hér í gegn, ennþá
einu sinni.
f fögnuði sínum kastar
Morgunblaðið, eða öllu held-
ur sérfræðingur þess í alúm-
ínmálinu, óhreinum hanzka
ósannindanna framan í fylg
ismenn flokksins og lesendur
blaðsins.
í fögnuði sínum tekur Morg
unblaðið sér fyrir hendur að
tala fyrir hönd allra lands-
manna, sem ókunnugt er þó
um, að hafi umboð til, er það
segir: „Um leið og Morgun-
blaðið fagnar þessari samn-
ingagerð fyrir hönd lands-
manna allra, leyfir það sér
að óska Jóhanni Hafstein,
iðnaðarmálaráðherra, samráð
herrum hans til hamingju
með það að undirrita þessa
samninga." Það fer ekki fram
hjá almenningi þegar „Eyjólf
ur hressist“.
Vonandi hefur Eyjólfur lög
að mæla en eftirtektarvert
er það, að hann telur sérstaka
ástæðu til að þakka Jóhann-
esi Nordal og Steingrími Her-
mannssyni vel unnin störf,
en lætur þa,ð vera,.um Hjj&’t
lögfræðiskrifstofunni. Hinir
fyrmefndu hafa þó vafalaust
ekki gert annað en að gegna
skyldum sínum, sem trúnað-
armenn ríkisins og starfs-
menn þess. Hjörtur Torfason
er hinsvegar starfandi lög-
fræðingur á skrifstofu Eyjólfs.
Stóð hann sig ekki líka vel?
Ný verksmiffja viff Eyjaf jörff
Forsætisráðherrann boðar
nýjan fögnuð í Reykjavíkur-
bréfi sínu 27. marz 8.1. Hann
telur að íslendingar muni
sjálfir að öllu eða verulegu
leyti“ byggja sjálfir alumin-
verksmiðju við Eyjafjörð „á-
reíðanlega mun verða innan
tiltölulega fárra ára.“
Ekki er forsætisráðherrann
svartsýnn á framtíðina og er
gott eitt um það að segja.
Nú var ekki hægt að virkja
Þjórsá, nema með erlendu
fjármagni og erlendri stór-
iðju. „Innan tiltölulega fárra
ára“ verða íslendingar hins-
vegar orðnir svo efnum búnir,
að þeir geta á eigin spýtur
reist miklu dýrari virkjun við
Dettifoss og byggt alumin-
verksmiðju á eigin spýtur við
Eyjafjörð. Skyldi þetta eiga
að verða næsta kosninga-
bomba fyrir Norðurlandskjör
dæmin?
Allir vita að þetta eru ekki
raunhæfar bollaleggingar. —
Gjaldeyristekjum af verk-
smiðjunni við Straumsvík, er
ráðstafað í 25 ár, svo að ekki
verða þær notaðar í nýjar
framkvæmdir. Hitt er svo ann
að mál, að svissnezka Alumin
fyrirtækið mun hafa látið í
ljósi hugsanlegan áhuga á
byggingu nýrrar verksmiðju
við Eyjafjörð eínhvem tíma
í framtíðinni. íslenzkir ráða
menn eru nú orðnir svo gjör-
samlega ruglaðir í rímlnu, að
þeir rugla saman framkvæmd
um útlendinga og íslendlnga
sjálfra.
Sífellt er talað um stóriðju
framkvæmdir íslendinga" í
stjórnarblöðunum þegar tal-
að er um stóriðju. Þó að ís-
lendingar hafi verið full lyst-
ugir á skrum og blekkingar
stjórnmálamanna sinna á
undanförnum árum er þó eng
in von til þess að nokkur mað
ur sé svo skyní skroppinn,
að hann viti ekki að hér er
um að ræða erlendar fram-
kvæmdir, byggðar fyrir er-
lent fé og hugsað sem gróða-
fyrirtæki fyrir erlenda aðila
eingöngu.
Bollaleggingar forsætisráð
herrans eru hugsaðar ein-
göngu til að stinga dúsu upp
í óháða flokksmenn fjármála
ráðherrans nyrðra. Nú eiga
sjálfstæðismenn á Norður-
landi að bera sjálfan forsætis
ráðherrann fyrir því, að ekki
líði á löngu áður en Detti-
foss verður virkjaður og stór-
felldar framkvæmdir hefjist
Norðanlands, svo sem full
þörf er fyrir.
Torfason, meðeiganda' "sinií í
NOKKUR ORÐ UM
KOSNINGASKRÁ FYRIR
REYKJAVÍKURBÆ
ÁRIÐ 1852
Nú þegar borgarstjómar-
kosningar hér í Reykjavík eru
á næsta leyti, er gaman að
rifja upp fyrir sér, slikar kosn
ingar frá árinu 1852 og bera
saman við daginn i dag, hvað
til þess þurfti þá, að vera í
framboði.
Á árinu 1836 fór að bóla á
nokkurskonar bæjarstjórn í
Reykjavík. Eftir tillögu hins
setta land- og bæjarfógeta
Stefáns Gunnlaugssonar, gaf
Krieger 4, nóv. 1836 út erind-
isbréf í 18. greinum fyrir
,bæjarfulltrúa“ í Reykjavik.
(er 3 misserum síðar var stað
festi af kanselíi með lítilshátt
ar breytingum. Eftir þessu er-
indisbréfi áttu bæjarfulltrú-
ar að vera 4 að tölu, 3 kosnir
af húseigendum og úr þeirra
hóp, en hlnn 4 af tómthús-
mönnum, sem hæfir teldust
til að fara með kosningarétt
(skyldi bæjarfógeti tilnefna
3, sem hann teldi hæfasta og
tómthúsmenn velja svo á
milli þeirra). Nokkru áður (17.
okt.) hafði þó verið haldinn
kjörfundur til að kjósa 2
menn i bæjarstjórn til viðbót-
ar við þá 2 „eligerede Borgere)
sem þegar séu kosnir, sem sé
þá Einar Helgason og Th.
H. Thomsen faktor. Kosnir
voru Jón Thorstensen, land-
læknir með 12 atkvæðum og
Jón Snorrason tómth.m. í
Sölvhól með 18 atkvæðum.
Fyrsti réttkjörinn bæjarstjórn
arfyndur í Reykjavík var hald
inn 20. nóv. 1836.
1852.
Við Reykvíkingar höfum nú
fengiff nýjan bæjarfógeta, og
íslendingar nýjan landfógeta.
Allir, sem þekkja þennan
mann, vita að hann er vand-
aður í hversdagslegri breytni
sinni; vona þeir því, að hann
muni verða eins í embætti
sínu, og væri gott fyrir land
og lýð, að eiga sem flesta af
slíkum mönnum.
Vilhjálmur Finsen er nú bú
inn að vera hér I tvo mánuði
og höfum við ekki heyrt ann-
að frá honum en gott, en á
prenti höfum við ekki séð
hann síðan hann kom, fyr en
nú á kosningaskrá fyrir
Reykjavíkurbæ árið 1852. Á
þessari kosningaskrá stendur
Vilhjálmur með tveimur öðr-
um mönnum hér úr kjördæm-
inu, og getum við ekki neitað
því, að þegar við sáum nöfn
þessara þriggja manna sam-
an, þá þótti okkur Vilhjálmur
vera kominn þar í meðallagi
fýsilegan félagsskap. Við segj
um þetta ekki I því skyni, að
við viljum lýta hina menn-
ina, þeir eru meirl sómamenn
en svo, en þegar við sáum
nöfn þessara manna á kosn-
ingaskránni, datt okkur í hug,
hvort það mundi rætast á
henni, er gamall maður sagði
einhverntíma um annan af
aðstoðarmönnum kjörstjór-
ans, að sér þætti hann „held-
ur hálsliðamjúkur í hugsun
sinni og æði jáandalegur í
tali“.
Við fórum nú að líta betur
á kosningarskrána, og getum
við þá ekki neitað því, að okk
ur þótti hún vera nokkuð
skyndileg. Fyrsti maður sem
á kosningaskrá stendur, er
prófastur Ásmundur Jónsson.
í kjörgengisdálkinum stend-
ur JÁ við hann, og eru kosn-
ingaréttur hans og kjörgengi
sönnuð með því, að hann eigi
Landakot, en í næsta dálkl á
eftir stendur, að dýrlelki á
Landakoti sé ókunnur, og hver
veit þá, hvort hann er eins
mikill og þarf, eða 10 ríkis-
dali? í jarðatali Jóns Jóns-
sonar stendur að Landakot sé
hjáleiga með 90 álna land-
skuld og 1 kúgildi, og líkist
þetta afgjald valla meir af-
gjaldi af 10 ríkisdala jörð, eða
5 ríkisdala koti, enda er það
og athugandi, að þó að sum-
um þurrabúðarmönnunum
kunna að þykja tún prófasts-
ins nógu stór þá mun þó varla
neinn maður geta haldið því
fram, að Landakot sé fimmti
partur úr allri jörðinni
Reykjavík fornu, sem var 50
ríkisdali að dýrðleika.
Fjórði maður á kosninga-
skránni er yfirdómari Jón
Pjetursson; við hann stendur
og JÁ í kjörgengisdálknum,
en I þeim dálkunum, þar sem
talað er um kosningarstofn-
inn og kjörstofninn, er nefnt
hús, sem Jón hefur keypt I
fyrra. Nú lítur svo út, sem
kjörstjórnarmennirnir hafi
einhvernveginn fundið á sér,
að þetta mundi vera vel stutt-
ur eignartími til þess, að mað
urinn gæti verið kjörgengur,
því þeir hafa sett fyrir aftan
í athugasemdir, að hann ætti
jarðir utan kjördæmis, en þar
er hvorkl getið um, hvort þær
jarðir séu hér í suðuramtinu
eða hvort þær séu 10 ríkisdali
að dýrleika. Það er alkunnugt,
að Jón Pjetursson er ættaður
að norðan en kona hans að
vestan, og því eigi ólíklegt, að
jarðir þær, er hann annað
hvort kynni að hafa tekið i arf
eftir foreldra slna, eða feng-
ið með konu sinni, liggi held-
ur í norðuramtinu eða vestur
amtinu, en hér í suðuramtinu;
okkur er og eigi kunnugt, að
yfirdómarinn hafi keypt nein
ar jarðir hér syðra og væri því
eigi ófýsilegt að vita, hvar
jarðir hans liggja, hvort þær
liggja í þessu amti eða eigi,
því ef þær llggja í hinum ömt
uhum, þá geta þær ekkí veitt
honum kjörgengl i þessu
amti, en hitt getur varla átt
sér stað, að eignartími hans
á þeim jörðum geti tengst
framan við eignartima hans
á þvl húsi er hann hefur átt
hér í rúmlega 1 ár, og þannig
sama eignin veitt honum und
ir eins kjörgengi í tveimur
ömtum.
Sjötti maðurinn á kosninga
skránni er kaupmaður M. W.
Biering; við hann stendur
einnig JÁ í kjörgengisdálkin-
um, en til þess að sanna kjör-
gengi hans, stendur í jarð-
eignardálkinum, að eign hans
sé óskipt jarðalóð vestangarða
og að dýrleikinn sé ókunnur.
Á Biering þá 10 ríkisdali 1
jörð? Þetta mun kjörstjórn-
inni hafa þótt nokkuð efa-
samt og því hefur hún bætt
við fyrír aftan, að eignin hafi
verið metin til skipta á 1000
dali, en hér er blandað tvennu
saman, sem alls ekki á saman
eftir Alþingistilskipuninni;
þegar þar er talað um jarð-
eign, þá er farið eftir dýr-
leikanum einum, en þegar tal
að er um húseign, þá er far-
ið eftir mati í dalatalí.
Það er reyndar alkunnugt,
að Ásmundur prófastur er
kjörgengur hér í Reykiavík
fyrir jarðeignir sínar í öðrum
kjördæmum í suður-amtinu,
en það kemur ekkert við kosn
ingaskránni í Reykjavík.
Biering kaupmaður væri og
kjörgengur í þessu kjördæmi,
ef hann hefði látið meta hús
Framh. á bls. 7