Framsóknarblaðið - 20.12.1956, Blaðsíða 5

JÓLABLAÐ FRAMSÓKNÁRBLAÐSINS 1956
5
yólaminning.
EINAR SIGURFlNNSSON:
Jólaminning ....
..Fullvel man ég
fimmtíu ára sól,
fullvel meir
en hálfrar aldar jól“.
Þannig byrjar Matthías Joch-
umsson eitt af sínum fegurstu
ljóðum. Ekki fer hann mörgum
orðum um hýbýlaskraut eða
verðmiklar gjafir, en hann var
„sviptur allri sút“, — „með rauð-
an vasaklút“, og kerti bræðranna
„brunnu í lágum snúð“. Þar
voru ekki fágaðir málmstjakar
eða skrautlegir raflampar, en
birtan frá litlu tólgarkertunum
snart ekki síður hið gljúpa æsku
mannshjarta heldur en marglita
Ijósadýrðin gerir nú, —
„Þessi ljós, sem gleðja ykkar geð,
Guð hefur kveikt,
svo dýrð hans gætuð séð.“
Já, Jrað er mikill munur jóla-
halds nú eða var í barnæsku
minni eða þeirra, sem rosknir
eru orðnir.
Eg man jólin áratug fyrir síð-
ustu aldamót. Þá var ekki um í-
burðarmikið hátíðarhald að
ræða. Þó var nóg tilbreytni, svo
að allir gætu hlakkað til jólanna
og átt aóðar minningar eftir
jaau. Mikill undirbuningur var
þá eins og nú, en þó mjög með
öðrum hætti. Allir, sem eitthvað
gátu, unnu af kappi. Ullina varð
að tæja, kemba, spinna, tvinna,
— og handleika annars á marg-
an hátt, unz hún var orðin að
skjólgóðum flíkunt. Allir þurftu
að fá nýja flík fyrir jólin, — ann
ars var jólakötturinn til alls vís.
Þá varð að gera jólaskóna og
steypa kerti, þvo og þrífa, svo
sem föng stóðu til.
A Þorláksmessu var hanaikjöt-
ið soðið. Svo kom aðfanoadagur.
Þá var öllum nauðsynjaverkum
hraðað sem mest.. Þá voru steikt-
ar kleinur og bakaðar lummur
til hátíðarinnar. Annað kaffi-
brauð sást ekki.
Snemma kvöldsins átti öllum
verkum að vera lokið og nú
klæddust allir sínum beztu föt-
um. Ljós voru tendritð á rúm-
stólpum og annarsstaðar, Jjar
sem hægt var að láta kertin
standa.
Að loknuni góðum kvöldverði
hófst húslestur, sem var í því
fólginn, að lesin var hugvekja
með sálmasöng á undan og eft-
ir. Þetta kvöld mátti ekki snerta
spil eða fremja neitt., sem hávaði
fylgdi. Ljós var látið loga í bað-
stofunni alla nóttina. Það út af
fyrir sig setti rnikinn helgiblæ á
heimilið. Bjart í bænum alla
skammdegisnóttina. Nú mátti
lesa eða skoða eitthvað lengur
en til háttamála, og munur var
að vakna jóladagsmorguninn
við Ijós og birtu eða hina morgn
ana, þegar engin skíma sást.
Snernma var risið jóladags-
morguninn. Áður en gengið var
til gegninga eða í fjós, var lesið
og sungið. Svo var öllum nauð-
synjaverkum hraðað svo sem
kostur var. Allir, sem gátu, vildu
fara til kirkju, og það þótt veð-
ur væri ekki sem bezt.
Eg læt hér með fylgja frásögn
um kirkjuferð einn jóladag, sem
varð lengi nokkuð minnisstæð,
þótt lnin gæti ekki talizt veru-
lega söguleg.
Til kirkjunnar var riisklega
klukkustundar gangur frá æsku
heimili mínu.
Þennan jóladagsmorgun var
\reður stillt, jörð hvít af snjó og
nokkurt frost. Þeir, sem til
kirkju ætluðu, bjuggust og ltigðu
af stað Jiað títnanlega, að komið
væri til kirkju fyrir hádegi. Ná-
grannar urðu samferða. Flestir
gengu. Örfáir fóru ríðandi, enda
var gangfæri betra en reiðfæri,
því að keldur voru ísi lagðar, en
naumast hestheldar. Svo var J)að
„Skurðurinn". Það' var lækur,
sem rann sunnan við kirkjustað
inn. Flann rann í 2—( kvíslum,
venjulega grunnur, en getur orð
ið all viðsjáll. í þetta sinn var
Skurðurinn lagður ísi, cr reynd
ist ótryggur. Var þar slæmur og
erfiður broti fyrir hestana, sem
fyrstir fóru. Gangandi fólk fór
út á ísinn, en flestir „pompuðu"
ofan í. Sumstaðar var vatnið hné
djúpt eða vel það. Nokkrir létt-
ir strákar komust Jjó yfir um án
þess að blotna til muna, með Jrví
að skríða, Jrar sem ísinn var veik-
astur.
Þegar hestarnir höfðu brotið'
braut alla leið, var farið að sel-
flytja menn og konur. Þetta
gekk allt vel. En hrollkalt var
þeim í messulokin, sem blautir
voru til hnés eða meira, enda
Jrótt mesta vatnið væri undið úr
sokkunum. En fáir voru svo
hyggnir að hafa þurra sokka
með.
Kirkjan var þéttsetin. Þess
vegna var ekki mjög kalt í
henni. Um aðra upphitun var
ekki að ræða.
Þegar fólkið gekk úr kirkj-
unni, var koihinn bylur og æði
skuggalegt útlit. Allir flýttu sér
af stað heimleiðis. Skurðurinn
Sem kunnugt er, veröur Eng
ilbert Gíslason málari áttræður
á næsta ári (f. 12. 10. 1877). Þeg
ar ég frétti það, datt mér í hug,
að nú væri ágætt tækifæri til að
heiðra þennan ágæta listamann,
sem með sanni má kallast „List
málari Eyjanna“, því að hér hef
ur hann lifað og starfað alla ævi
og með verkum sínum ort fagr-
an óð til Vestmannaeyja, en í
tnálverkum hans speglast flest
hið fegursta, sem hér gefur að
líta.
Eg veit ég gleymi aldrei hinni
ágætu málverkasýningu hans,
sem ég.sá í Akóges fyrir nokkr-
um árum. F'g hafði að vísu
aldrei komið á málverkasýningu
fyrr og varð frá mér numinn.
F.11 síðan hefur mér skilizt enn
betur, hve Engilbert hefur unn-
ið sögu Eyjanna óinetanlegt
gagn með Jjví að skrá hana í
myndum. Vil ,ég þar einkum
nefna málverkin af gömlu pöll-
unum og krónum.
En hvernig heiðrum við bezL
þennan listamann, sem svo vel
hefur unnið? Það gerum við
bczt með því að gefa út lista-
tafði talsvert og bleytti suma.
Allir munu þó hafa náð heim
um kvöldið, þó að harðsótt væri
það hjá þeim, sem lengst áttu
heim, því að veðrið var slæmt.
Þegar heirn kom og búið var
að sefa kirkjusultinn, var eftir
að sinna skepnunum, og ýmis-
legt fleira þurfti að gera.
A jóladagskvöldið „dró sig
saman“ fólk af nágrannabæjun-
um til að spila vist, púkk eða al-
kort. Oft var þá spilað fram und-
ir morgun.
Þessu líkt var jólatilhald í þá
daga.
E. S.
verk lians í fallegri útgáfu, líkri
þeirri, er verk Kjarvals, Ásgríms
og Jóns Stefánssonar hafa birzt
í, og kynna með því þjóðinni
listamanninn og verk hans.
En til að koma slíkri útgáfu
af stað þarf nokkuð fé milli
handa fyrst í stað og yrði þá bæj-
arfélagið að hlaupa undir bagga.
Fullvíst er, að sú upphæð, er
yrði af mörkum látin, myndi
margfaldast, því að bók með
málverkum Engilberts myndi
örugglega seljast á hvert heimili
í \7estmannaeyjum og meðal Ey-
verja, er hafa flutzt héðan, auk
Jæss sem allir listelskir menn í
landinu myndu kaupa bókina.
Fyndist mér mjög viðeigandi,
að bæjarstjórnin eða einhverjir
málsmetandi menn í bænum
ynnu bráðan bug að þessu, svo
að bókin gæti komið fyrir augu
almennings á næsta ári. En
vanda verður vel valið á þeim
manni, sem sæi um útgáfuna.
því að hún má ekki vera illa úr
garði gerð, slíkt sæmir ekki
meistaranum Engilbert.
Mjög ákjósanlegt og eiginlega
F'ramhald á 7. síðu.
Vestmannaeyjahöfn um 1912. Bygging hafnargarðanna hófst árið 1914.
Armonn Eyjólfsson:
Lhtmálari Eyjanna.