Framsóknarblaðið - 21.12.1983, Blaðsíða 12

12
Myndin í speglinum
Eftir Önnu Baadsgaard
Þá er ég hafði lokið burt-
fararprófi frá kennaraskól-
anum, fékk ég stöðu sem
kennslukona á prestssetri
einu á eyjunni Hittern, sem er
við vesturströnd Noregs, út af
Þrándheimsflrðinunum.
Meðan ég var heima hjá
mér í Kristjaníu, hafði ég hóp
af kátum systkinum í kring-
um mig og þótti mér því i
fyrstu einmanalegt á hinu
kyrrláta prestssetri.
Presturinn, sem fyrir nokkr
um árum hafði misst eigin-
konu sína, var þögull og al-
vörugefinn maður, með grá-
spengt hár og skegg og
djúptliggjandi athugul augu.
Nemendur mínir sem voru, As-
faug og bigný, voru föfar og
kyrrlátar stúlkur og það var
örsjaldan, að ég varð vör við
þá lífsgleði hjá þeim, sem
oftast einkenna börn á þeim
aldri. Jafnvel Karen gamla,
ráðskonan, og Erlingur vinnu
maður, virtust hafa orðið
fyrir áhrifum af því óskiljan-
lega þunglyndi er sýndist
hvíla yfir öllum á heimilinu.
Náttúran og veðurlagið á
eyjunni varð líka til þess að
auka enn meir heimþrá mína.
Eg kom þangað um haustið
og brátt gekk veturinn í garð
með kulda og hríðum, sem
héldust vikurnar út. Prests-
setrið, ásamt litlu gráu stein-
kirkjunni, hafði verið byggt á
14. öld. Það stóð á strönd-
inni, umkringt eskitrjám og
mynduðu þau ágætt skýli
fyrir stóra hópa af fuglum,
sem leituðu þangað, en það
voru einkum krákur og blá-
krákur. A óveðursnóttum
blandaðist brimgnýrinn og
öskrið í vindinum við þytinn í
trjákrónunum. Loftið var oft-
ast hulið dimmum skýjum og
voðaleg óveður með þrumum
og eldingum, geysuðu öðru
hverju af Norðurhafinu yfir
hina einmanalegu eyju.
En að lokum var þó hinn
langi vetur á enda og vorið
kom með nýtt líf, jafnvel á
þessum stað. Það birti yfir
hafi og himni og greinar
eskitrjánna skrýddust smá-
um brumknöppum og smá
vorblóm ^ægðust upp úr
blómagarðinum og kletta-
sprungunum. Fjölbreytt
fuglalíf kom í ljós á skerj-
unum. Stórir hóparafmáfum
og kríum flugu eins og ljós ský
yfir himininn og æðarfugl-
arnir komu syndandi að landi
með ungana sína á bakinu.
Með vorinu varð hugur
minn léttari. Allan veturinn
hafði slagharpan staðið ó-
hreyfð, en nú kom það oft
fyrir að ég léti fmgurna líða
yfir nóturnar, og raulaði ég
þá oft erindi úr smásöngvum,
er ég var vön að syngja, þegar
ég var heima.
Nokkrum sinnum kom það
fyrir, að presturinn kom inn í
stofuna meðan ég söng. Hann
settist þá vanalega niður út í
horni og sat þar hreyf-
ingarlaus, þangað til ég stóð
upp frá hljóðfærinu.
Dag nokkurn, þá er ég
hafði sungið erindið úr
„Brandi“: Agnes mitt fiðr-
ildið yndislegt, heyrði ég
niðurbældan ekka frá þeim
hluta stofunnar, er prest-
urinn var vanur að sitja.
Þegar ég snéri mér við, sá ég
prestinn sitja álútan með
hendurnar fyrir andlitinu,
eins og hann væri að leyna
geðshræringu sinni. Þegar ég
síðar sagði ráðskonunni frá
þessu, sagði hún mér að þetta
hefði verið uppáhaldslag frú-
arinnar sáluðu.
Vorið leið, en ekki lifnaði
yfir íbúum prestssetursins. Eg
fór að halda að það væri
sérstök ástæða fyrir þung-
lyndi prestsins. Eitthvað ann-
að en sorgin yfir missi kon-
unnar, sem tíminn hlaut að
hafa mildað.
Það var einn dag, er ég
kom heim frá skemmtigöngu
minni um eyjuna, að ég mætti
manni, sem kom út úr
lestrarstofu prestsins. Eg
hafði séð hann áður. Hið
einkennilega og jafnframt
leiðinlega útlit hans gjörði
hann auðkennilegan. Það var
samanrekinn maður, nokkuð
lotinn, með eldrautt hár, sem
hékk ofan undir hin smáu,
hvössu augu. Hann var
ríkasti bóndinn á eyjunni og
hét Grímur Halvorsen. Sá
orðrómur gekk, að hann
lánaði peninga út, gegn há-
um vöxtum, og að hann hlífði
engum, þegar um innköllun
skuldar væri að ræða.
Gat það verið, að Grímur
Halvorsen hefði prestinn á
valdi sínu? Það var margt,
sem benti á, að svo væri.
Hið einfalda húshald var í
seinni tíð ^ orðið ennþá fá-
tæklegra. Eg heyrði Karenu
gömlu tauta eitthvað um, að
það væri skömm að því að
presturinn skyldi borða svona
fátæklegan mat. Aslaug og
Signý höfðu lengi hlakkað til
að ferðast til Þrándheims,
eins og faðir þeirra hafði verið
búinn að lofa þeim. En nú
sögðu þær mér, með auð-
sæjum vonbrigðum, að ekkert
yrði af ferðinni. Eg gat ekki
skilið í því, hvernig stóð á því,
að presturinn, sem lifði svo
einföldu og kostnaðarlitlu lífi,
gæti verið kominn í skuld við
Grím Halvorsen.
Þegar ég var heima í
Kristjaníu, var ég vön að sofa
rólega frá því að ég lagði
höfuðið á koddann. En hér í
Hittern var það öðruvísi. Um
veturinn hafði stormurinn
með hinum margvíslegu
hljóðum sínum, sem stund-
um líktust tónum frá stórum
hljóðfæraflokk og stundum
villidýrsöskri, haldið mér vak
andi tímunum saman. Nú var
það ofurmagn ljóssins, sem
hindraði svefn minn. Mið-
næturbjarminn, sem þrengdi
sér gegnum gluggatjöldin og
gerði allt í herberginu sýni-
legt, sem um dag væri, hafði
æsandi áhrif á taugar mínar
svo að ég gat sjaldan sofnað
fyrr en eftir miðnætti.
Eina nótt, er ég að vanda lá
og bylti mér í rúminu, fannst
mér allt í einu ég heyra
hávaða um umgang í húsinu.
Innan úr garðsstofunni,
sem var við hliðina á mínu
herbergi, heyrði ég greinilega
fótatak, eins og gengið væri
fram og aftur um gólfið. Var
ekki að heyra annað, en að
einhver rannsakaði nákvæm-
lega innihald gamla skatt-
holsins, sem stóð í einu
horninu. Skúffur voru dregn-
ar út, lykill glamraði í skrá og
nú heyrðist daufur smellur,
þegar lokið féll aftur. Gátu
þetta verið þjófar? Ef svo
væri, virtist merkilegt að þeir
viðhefðu ekki meiri varfærni.
Ef þetta, hinsvegar, .var fólk
úr húsinu, hvernig stóð þá á
því að það notaði nóttina til
rannsókna, þar sem það gat
alveg eins haft daginn til þess?
Þegar ég hafði legið lengi
og hlustað, óviss um, hvað ég
ætti að gera, réð ég af að fara
á fætur og vita, hvað um væri
að vera inni í garðsstofunni.
Ég brá mér í morgunkjól,
fór í skó og nældi hárinu upp í
hnakkanum. Svo opnaði ég
dyrnar með hálfum huga.
Það var sæmilega bjart í
herberginu. Við fornfálega
skrifborðið, sem þakið var
allskonar gulnuðum skjölum,
stóð maður, nokkuð álútur,
og virtist mér ég kannast við
vöxtinn og gráspengda hnakk
ann. Við marrið í hurðinni
snéri hann sér við og sá ég þá
að þetta var presturinn.
Hann hrökk saman og
fölnaði, eins og hann hefði
verið staðinn að glæp. Ég
stamaði fram afsökun og
ætlaði að snúa út aftur, en
nam staðar, við að hann
sagði:
,jNei, ungfrú, farið ekki“.
Ég staðnæmdist, hálf ráða-
laus, en hann tók í hönd mína
og leiddi mig að damask-
klædda legubekknum, sem
stóð við hliðarvegginn og lét
mig setjast þar. Sjálfur gekk
hann fram og aftur um gólfið
fyrir framan mig og talaði í
sundurlausum setningum,
með hikandi röddu.
í húsið, hafið þér komið fram
í sem vinur minn og barnanna.
sem vinur imnn og barnanna.
Það er þessvegna ekki nema
eðlilegt, að ég trúi yður fyrir
leyndarmálum mínum.
Þér hafið, ef til vill, tekið
eftir því, að ég hef haft
áhyggjur út af peningamál-
um nú í seínni tíð. A
stúdentsárum mínum, var ég
neyddur til að taka lán hjá
manni einum hér á eynni,
föður Gríms Halvorsens. Það
voru mörg þúsund krónur,
sem með vöxtum var mikil
upphæð fyrir mig. Þegar ég
fékk þetta embætti, setti ég
alla þá peninga, sem ég gat án
verið, til hliðar, svoaðéggæti
borgað skuldina. Agnes,
konan mín, hjálpaði mér eftir
mætti, með sparsemi sinni og
sjálfsafneitun.
Um síðir tókst okkur þó að
borga skuldina, nokkrum ár-
um áður en konan mín dó.
En nú - nú kemur Grímur
Halvorsen og sýnir mér
gamla skuldabréfið og er svo
djarfur að halda því fram, að
faðir hans, sem dó í fyrra,
hafi aldrei fengið skuldina
greidda. Ég hef engin vitni að
því að ég borgaði skuldina, en
kvittunin, sem Halvorsen
gamli lét mig hafa, er horfin. I
nótt hef ég víst í tuttugasta
skipti, leitað í gamla skatt-
holinu þarna, en árangurs-
laust. Ég gat ekki sofið fyrir
umhugsuninni um þetta og
hélt að mér hefði kannski
getað sést yfir blaðið í fyrri
skiptin. Og þess vegna, kæra
ungfrú, - presturinn brosti
þunglyndislega, - þess vegna
laumaðist ég eins og þjófur að
næturlagi um mitt eigið
hús“.
Ég lét hluttekningu mína í
ljós, eftir því sem ég best gat,
og bauðst til að hjálpa honum
að leita að týnda blaðinu. Það
var mikið af kistum og
skápum uppi á lofti, og var
þar geymt mikið af allskonar
fatnaði og álnavöru. Ekki var
alveg ómögulegt að blaðið
kynni að hafa þvælst þangað.
Presturinn hristi höfuðið,
en þakkaði mér kurteislega
fyrir.
,,Ég hef skoðað það allt
mörgum sinnum svo það er
naumast nokkur von. En ég
er yður samt sem áður mjög
þakklátur. Og hver veit,
kannski verðið þér heppnari
en ég“.
Eftir þetta samtal, notaði
ég frítíma minn til aðleita í
húsinu. Eg kraup út undir
þakið, uppi á loftinu, og
handlék hvern einasta hlut,
sem var í hirslunum. Margir
merkilegir hlutir komu í ljós.
Endurminningar frá löngu
liðnum dögum. Hér voru
litlir silkiskór, sem farnir voru
að gulna og höfðu þeir
auðsjánlega tilheyrt brúðar-
klæðum prestsfrúarinnar sál-
ugu. Hér var skemmd brúða
sem ef til vill hefur verið
geymd til minningar um dáið
barn og hér var bænabók með
stórum útflúruðum upphafs-
stöfum. Hver hlutur hafði
sína sögu að segja, ýmist
skemmtilega eða sorglega. En
hvernig, sem ég leitaði, fann
ég ekki týndu kvittunina.
Halvorsen hafði, er hann