Morgunblaðið - 06.01.2011, Blaðsíða 13

FRÉTTIR 13Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. JANÚAR 2011
BAKSVIÐ
Andri Karl
andri@mbl.is
Tveir fangar afplánuðu vararefsingu
á dag að meðaltali á síðasta ári. Töl-
urnar hafa verið nokkuð svipaðar
undanfarin þrjú ár en 2006 og 2005
voru þeir fimm að meðaltali og níu
árið 2004. Þegar hefur komið fram að
þrír dómar fyrntust á síðasta ári en
afskriftir mála sem koma til vegna
ógreiddra sekta eru miklum mun
fleiri. Taka á tölurnar endanlega
saman en aðeins í desember síðast-
liðnum voru 87 mál afskrifuð. Þar
með voru 6,7 milljónir króna afskrif-
aðar. Í ársbyrjun voru nærri níu
hundruð einstaklingar eftirlýstir í
kerfi lögreglu vegna ógreiddra sekta
Augaleið gefur að ef fleiri rými
væru í fangelsum landsins myndu
fleiri afplána vararefsingar. En þrátt
fyrir plássleysi er ekki þar með sagt
að hægt sé að sleppa því að greiða
sektargerðir eða dómsárituð sektar-
boð. Slíkt hefur ýmis óþægindi í för
með sér.
Nærri 20 þúsund innheimtumál
Í upphafi desembermánaðar síð-
astliðins voru 19.300 mál til inn-
heimtu hjá Innheimtumiðstöð sekta
og sakarkostnaðar (IMST), en emb-
ætti sýslumannsins á Blönduósi sér
um hana. Erna Björg Jónmunds-
dóttir, deildarstjóri hjá IMST, segir
að ef skuldarar sinni ekki greiðslu-
áskorunum taki við fjárnám. Eigi
viðkomandi eignir sem nægja til
tryggingar kröfunni er fyrirtökunni
lokið með fjárnámi í þeim eignum og
málinu lokið. Sé fjárnámið hins veg-
ar árangurslaust tekur vararefsingin
við.
Eftir að birt er ákvörðun um að
mæta í afplánun hefur viðkomandi
hálfan mánuð til að mæta, og hægt er
að semja um greiðslur á þeim tíma.
Sé ekkert gert er lýst eftir viðkom-
andi. „Við erum með lögreglukerfi og
þegar fólk sinnir ekki boðum okkar
um að mæta er það eftirlýst. Fólk
hefur til dæmis verið að lenda í því að
vera á leið í sumarfrí til útlanda þeg-
ar það er stöðvað og handtekið á
Keflavíkurflugvelli,“ segir Erna
Björg en skrá IMST er keyrð saman
við farþegalista. „Fólk hefur þetta
því hangandi yfir sér og má eiga von
á því að vera handtekið. Og þegar
það er pláss þá mokum við inn eins
og við getum.“
Handteknir á
leið í sumarfrí
Vissulega háir
plássleysi, þannig
að þó svo að eftir-
lýstur einstakling-
ur sé handtekinn er
honum sleppt strax
ef ekki er pláss eða
hann afplánar hluta
vararefsingarinnar í fangaklefa lög-
reglu. „Við erum oftar en ekki með
pláss á lögreglustöðvum og þeir taka
fólk í tvo til sex daga. Við höfum því
getað grynnkað aðeins á með því.“
Sem stendur eru 884 einstaklingar
eftirlýstir hjá lögreglu vegna van-
greiddra sekta. Erna Björg tekur þó
fram að einhver hluti þeirra sé bú-
settur erlendis og ekki hefur náðst í
þá. Talan er engu að síður mjög há og
hefur farið hratt vaxandi.
Staðan er ekki góð og fjöldi krafna
fyrntist á síðasta ári vegna þess að
ekkert pláss er í fangelsum landsins
og slíkar kröfur halda áfram að fyrn-
ast á þessu ári.
Ekki liggja enn fyrir endanlegar
tölur fyrir síðasta ár en verið er að
taka þær saman hjá IMST. Hins veg-
ar liggur fyrir að frá árinu 2000 til
ársloka 2009 voru tæpar 132 millj-
ónir króna afskrifaðar vegna mála
sem fyrntust. Útistandandi skuldir
snemma á síðasta ári voru þá vel yfir
einn milljarður króna, raunar var um
helmingur þeirrar fjárhæðar tilkom-
inn vegna skulda um tuttugu ein-
staklinga. Þau mál eru í fyrningar-
hættu, og því ljóst að verulegir
fjármunir eru í húfi fyrir ríkið.
Fjöldi eftirlýstur vegna sekta
 Í ársbyrjun voru nærri níu hundruð einstaklingar eftirlýstir í kerfi lögreglu vegna ógreiddra sekta
 Gríðarlegur fjöldi er á biðlista eftir að afplána vararefsingu og voru 87 mál afskrifuð í desember
Morgunblaðið/Júlíus
Eftirlýstir Menn hafa verið stöðvaðir á leið í frí enda er skrá IMST yfir skuldara keyrð saman við farþegalista.
Afskrift og fyrning
» Frá árinu 2000 til ársloka
2009 afskrifaði ríkið sektir
sem hafa vararefsingu á bak
við sig að fjárhæð samtals
131.757.315 kr.
» Í byrjun desember sl. voru
19.300 mál til innheimtu.
» Frá árinu 2000 og til loka
árs 2010 fyrntust átta dómar.
Engir dómar fyrndust á ár-
unum 2003-2007, þrír á ár-
unum 2008-2009 og þrír á síð-
asta ári.
Dómar eru sífellt að þyngjast og
sést það vel á tölfræðinni hjá
Fangelsismálastofnun. Árið 2005
voru 28,6% fanga að afplána
þriggja ára fangelsisrefsingu eða
meira í fangelsum landsins. Það
hlutfall var komið upp í 52,7%
árið 2008 og á
síðasta ári
hafði það enn
hækkað; var þá
64,3%
Og aldrei hafa
fleiri fangar af-
plánað að með-
altali dag hvern í
íslenskum fangelsum en á síð-
asta ári. Föngum hefur fjölgað
skarpt undanfarin ár, árið 2002
voru þeir að meðaltali um eitt
hundrað á dag en á síðasta ári
hafði þeim fjölgað í 151.
Færri gæsluvarðhaldsfangar
afplánuðu að meðaltali á dag á
síðasta ári en árið 2009. Að
meðaltali voru 18 einstaklingar í
gæsluvarðhaldi hvern dag á síð-
asta ári, en þeir voru tuttugu ár-
ið 2009. Til samanburðar má
geta þess að árið 1996 voru þeir
sex, tíu árið 2000 en 19 árið
2001.
Dómarnir sífellt að þyngjast
FÖNGUM HEFUR FJÖLGAÐ SKARPT
Alls 3.106 nýir fólksbílar voru fluttir
til landsins á síðasta ári. Þetta kem-
ur fram í tölum Bílgreinasambands-
ins um sölu og innflutning bíla á síð-
asta ári. Þetta er veruleg aukning frá
því sem var, en allt árið 2009 voru að-
eins fluttir til landsins 2.211 bílar.
Það var slakasta árið í langan tíma.
Árið 2005 var met, þá voru rúmlega
átján þúsund nýir fólksbílar fluttir til
landsins og litlu færri næstu tvö árin
þar á eftir. Mjög hægði á vorið 2008
og í kjölfar hrunsins um haustið má
segja að innflutningur hafi stöðvast
og hafi ekki náð sér á strik síðan.
Sala á bílum er gjarnan tiltekin
sem dæmi um stöðu efnahagslífsins
á hverjum tíma. Samkvæmt þessum
tölum eru tök kreppunnar því heldur
að linast. Bæði Özur Lárusson hjá
Bílgreinasambandinu og Runólfur
Ólafsson, framkvæmdastjóri Félags
íslenskra bifreiðaeigenda, benda þó
á að bílaleigurnar hafi í raun haldið
markaðnum uppi á síðasta ári. Hafi
keypt um það bil helming allra nýrra
bíla sem seldust í fyrra.
Viðmælendur Morgunblaðsins
segja að viðskiptin kunni eitthvað að
fjörgast á næstunni með tilliti til
þeirra breytinga á vörugjöldum sem
Alþingi samþykkti skömmu fyrir jól
og tóku gildi skömmu fyrir áramót.
Megininntak þeirra er að vörugjöld
haldast í hendur við mengunarígildi
bíla – sem þýðir til dæmis að flestir
hinna minni lækka í verði.
Helmingur til bílaleiga
„Okkur telst til að helmingur allra
nýrra bíla sem seldust á síðasta ári
hafi farið til bílaleiganna. Í hinum
hópnum eru almennir viðskiptavinir
sem eru gjarnan að kaupa bíla sem
eru kannski aðeins fyrir ofan miðju í
verðlagi. Þá er þetta gjarnan fólk
sem er sæmilega statt, er með pen-
inga í handraðanum og getur látið
eldri bíl ganga upp í kaupin,“ segir
Özur. Að hinu leytinu til segir hann
verð á nýjum bílum vera beinlínis of
hátt vegna gengisfalls krónunnar á
sínum tíma enda þó svo að álagning
umboðanna hafi lækkað. Verðið sé
því slíkur hjalli að til dæmis ungt
fólk treysti sér ekki til að kaupa nýj-
an bíl. Þetta leiði til þess að bílafloti
landsmanna eldist ört. Árleg endur-
nýjunarþörf sé á bilinu tólf til fjórtán
þúsund bílar. Meðalaldur íslenskra
bíla sé nú tíu ár sem er með því
hæsta í samanburðarlöndum.
sbs@mbl.is
Mikil aukning varð í
sölu fólksbíla í fyrra
Innflutningur nýrra bíla 2005-2010
Ár Fólksb. Atvinnub. Alls
2005 18.058 2.817 20.875
2006 17.127 3.026 20.198
2007 15.944 3.372 19.316
2008 9.025 1.560 10.585
2009 2.211 359 2.570
2010 3.106 - -
Vinsælustu gerðirnar 2010
1. Toyota 667 bílar
2. Suzuki 437 bílar
3. Volkswagen 368 bílar
4. Hyundai 322 bílar
5. Chevrolet 277 bílar
6. Honda 211 bílar
 Bílaleigurnar og efnaðra fólk er sagt bera markaðinn uppi
Kristján Pétursson
fyrrverandi deildar-
stjóri Tollgæslunnar á
Keflavíkurflugvelli
andaðist á Landspít-
alanum 4. janúar sl.,
80 ára að aldri.
Kristján fæddist l7.
maí 1930 að Steini á
Reykjaströnd í
Skagafjarðarsýslu.
Hann var sonur
hjónanna Péturs Lár-
ussonar, bónda, d.
1986 og Kristínar
Danivalsdóttur, hús-
móður, d.1997.
Kristján fluttist 16 ára að aldri
til Keflavíkur með foreldrum sín-
um og bjó þar um árabil, en síð-
ustu ár bjó hann í Garðabæ. Hann
lætur eftir sig eiginkonu, Ríkey
Lúðvíksdóttur, og 6 börn, Vilhjálm
(f. 1954), Kristínu (1955), Brynju
(1956), Hildi (1958), Þór (1964) og
Arnar (1980).
Kristján stundaði nám við Hér-
aðsskólann á Laugarvatni og Lög-
regluskóla ríkisins og sótti auk
þess fjölda námskeiða um öryggis-
mál og fíkniefnamál í Evrópu og
Bandaríkjunum. Hann starfaði hjá
lögreglustjóraembættinu á Kefla-
víkurflugvelli frá árinu 1950 til
ársins 1960 þegar hann tók við
stöðu ráðningarstjóra varnar-
málaskrifstofu utanríkismálaráðu-
neytisins. Árið 1967 var hann skip-
aður í starf deildar-
stjóra tollgæslunnar á
Keflavíkurflugvelli
þar sem hann lauk
starfsferlinum árið
1990. Þekktastur var
Kristján fyrir braut-
ryðjandastörf við
rannsóknir og kynn-
ingar á fíkniefna-
málum og fyrir vinnu
að lausn ýmissa
stórra sakamála.
Kristján skrifaði
margar greinar í dag-
blöð og tímarit um
fjölbreytileg málefni.
Þá skrifaði hann tvær bækur,
Margir vildu hann feigan (1990) og
Þögnin rofin (1994).
Kristján var jafnaðarmaður og
gegndi ýmsum trúnaðarstörfum
fyrir Alþýðuflokkinn. Hann var
fyrsti formaður ungra jafnaðar-
manna í Keflavík þá aðeins l9 ára.
Þá var hann kosningastjóri flokks-
ins við alþingiskosningar, formað-
ur fulltrúaráðs og sat í ýmsum
nefndum og stjórnum á vegum
flokksins.
Kristján var einn af frum-
kvöðlum að stofnun Golfklúbbs
Suðurnesja og sat í fyrstu stjórn
félagsins. Þá var hann einnig í
fyrstu stjórn KFK. Kristján var
alla tíð mikill unnandi íslenskrar
náttúru og naut sín best í faðmi
hennar.
Andlát
Kristján Pétursson