Morgunblaðið - 18.01.2011, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 2011
Í kyrrðinni Í vetrarstillum er tilvalið að ganga um Seltjarnarnes og út í
Gróttu, njóta kyrrðarinnar og glæsilegs útsýnis til allra átta, heilsa upp á
skarfana og fleiri fallega fugla og skoða vitann sem var reistur árið 1947.
Ómar
Borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins
vilja að borgarstjórn
Reykjavíkur skori á
ríkisstjórn og Alþingi
að falla frá hug-
myndum um inn-
heimtu viðbótar-
vegtolla á þjóðvegum,
sem liggja til og frá
höfuðborgarsvæðinu.
Tillaga þess efnis
verður tekin fyrir á
fundi borgarstjórnar Reykjavíkur í
dag og er vonandi að borg-
arfulltrúar mótmæli allir sem einn
hugmyndum um enn auknar álögur.
Í þetta sinn er um að ræða sértæk-
an skatt, sem mun leggjast þyngst
á íbúa Reykjavíkur og nágrennis.
Almennir vegaskattar eru nú þegar
innheimtir í stórum stíl þar sem
rúmur helmingur af hverjum bens-
ínlítra rennur beint til ríkisins.
Ekki skal efast um að málefnið
sé göfugt eins og jafnan þegar nýir
skattar eru lagðir á, í þetta sinn er
um að ræða vegabætur á Suður-
landsvegi og Vesturlandsvegi, sem
auka mun umferðaröryggi og
greiða fyrir umferð. Hið sama var
sagt þegar núverandi skattar á
eldsneyti voru lagðir á, þeir áttu að
renna til vegaframkvæmda en hafa
aðeins gert það að hluta. Ekki er
um það deilt að langstærstur hluti
skattsins verður til á höfuðborg-
arsvæðinu en þegar kemur að út-
hlutun fjárins er það svæði hins
vegar svelt. Alþingi hefur forgangs-
raðað í þágu margra milljarða
króna stórframkvæmda á lands-
byggðinni á meðan brýn verkefni á
höfuðborgarsvæðinu sitja á hak-
anum.
Rétt er þó að fram komi að fyrr-
verandi samgönguráðherrar Sjálf-
stæðisflokksins, Halldór Blöndal og
Sturla Böðvarsson, beittu sér fyrir
tvöföldun Reykjanesbrautar, sem
sýndi að hægt er að
fjármagna slík stór-
verkefni án sérstakrar
viðbótarskattlagn-
ingar ef vilji er fyrir
hendi. Sturla beitti sér
og fyrir mislægri
lausn á gatnamótum
Miklubrautar og
Kringlumýrarbrautar
í Reykjavík og bauð
fram fé í þá fram-
kvæmd en hafði ekki
erindi sem erfiði
vegna andstöðu borg-
arstjórnarmeirihluta
R-listans á sínum tíma.
Umferðaröryggi í öndvegi
Æskilegt er að Alþingi breyti
vinnubrögðum sínum og setji um-
ferðaröryggi í öndvegi við úthlutun
vegafjár. Hægt er að sækja hollráð
til Umferðarstofu, Vegagerð-
arinnar, Reykjavíkurborgar, Félags
íslenskra bifreiðaeigenda, Rann-
sóknarnefndar umferðarslysa og
lögreglunnar, þar sem finna má
færustu sérfræðinga á sviði um-
ferðaröryggismála. Slík ráðgjöf
myndi leiða í ljós að með breyttri
forgangsröðun væri hægt að ná
verulegum árangri við fækkun al-
varlegra slysa. Reynslan af aðskiln-
aði akreina á Reykjanesbraut hefur
t.d. verið góð og líklegt er að góður
árangur náist með sambærilegum
aðgerðum á Vesturlandsvegi og
Suðurlandsvegi. Einnig er brýnt að
gera stórátak í uppsetningu vegriða
víða um land og koma með mis-
lægar lausnir á hættulegum gatna-
mótum á höfuðborgarsvæðinu. Um-
ræddar framkvæmdir verða
vissulega kostnaðarsamar en það er
þó óþarfi að leggja á nýja skatta
vegna þeirra.
Til að fjármagna þær þarf að
breyta forgangsröðun í vegamálum
og færa áherslur frá óarðbærum
gæluverkefnum til þeirra úrbóta,
sem helst munu auka umferðarör-
yggi og greiða fyrir umferð. Í sjálfu
sér er sú hugsun ekki röng að inn-
heimta veggjöld til að fjármagna
samgöngumannvirki en flestir
hljóta að sjá að ósanngjarnt er að
innheimta þann kostnað margfalt
með margvíslegum sköttum á bens-
ín og bifreiðar og sérstöku
veggjaldi að auki. Þá er það óvið-
unandi að ætlunin sé að taka upp
vegtolla á sumum vegarköflum við
Reykjavík á meðan aðrir hafa verið
greiddir að fullu úr opinberum
sjóðum.
Á aðeins átta dögum söfnuðust
um 41 þúsund undirskriftir kosn-
ingabærra manna á vefsíðu FÍB,
þar sem hugmyndum ríkisstjórn-
arinnar um vegtolla er mótmælt.
Vonandi verður tillit tekið til þess-
ara skýru mótmæla.
Skattaglöð Samfylking
Það örlar lítt á frjórri hugsun hjá
ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri
grænna, nema þegar hugmyndir
koma fram um nýja skatta eða
hækkun þeirra, sem fyrir eru.
Varaformaður Samfylkingarinnar,
sem jafnframt er formaður borg-
arráðs Reykjavíkur, hefur nálgast
viðfangsefnin í borginni með svip-
aðri skattagleði. Nú er mál að linni
enda ætti reynslan af skattahækk-
unum ríkisstjórnarinnar að leiða
mönnum fyrir sjónir að hvorki
þjóðin né borgarbúar verða skatt-
lögð frá vandanum.
Eftir Kjartan
Magnússon » Forgangsraðað hef-
ur verið í þágu
margra milljarða króna
stórframkvæmda á
landsbyggðinni á meðan
brýn verkefni á höf-
uðborgarsvæðinu sitja á
hakanum.
Kjartan
Magnússon
Höfundur er borgarfulltrúi.
Höfnum viðbótarvegskatti
vinstristjórnarinnar
Málefni norðurslóða
fá sífellt meira vægi í
alþjóðamálum. Bráðn-
un jökla og ísþekju
norðursins er mun
hraðari en spáð var,
sem undirstrikar ræki-
lega nauðsyn þess að
þjóðir heims bindist
samtökum um róttæk-
ar aðgerðir til að
sporna við loftslags-
breytingum af manna
völdum. Breytingar á hinu ofur-
viðkvæma lífríki norðursins í kjölfar
hlýnunar kalla í senn á alþjóðlegt
samstarf um eftirlit með viðkvæmri
náttúru norðurslóða, og vaxandi
samvinnu um verndun þess. Haf- og
strandsvæði sem áður voru harðlæst
umferð vegna íss munu verða að-
gengilegri fyrir siglingar í tengslum
við flutninga, ferðaþjónustu og auð-
lindanýtingu. Þjóðir og alþjóðleg
stórfyrirtæki horfa til þess að 13%
ónýttrar olíu, og fast að þriðjungur
ónýttra gaslinda, eru talin finnast á
svæðum sem í dag eru lokuð vegna
íssins. Sömuleiðis horfa menn til þess
að skipaleiðir kunni að opnast milli
Kyrrahafs um Norður-Íshafið yfir til
Norður-Atlantshafsins. Þetta felur í
sér breytta stöðu sem Íslendingar
þurfa fyrir sitt leyti að taka afstöðu
til.
Tækifæri og háski
Í breytingum á norðurslóðum fel-
ast bæði tækifæri og háski fyrir Ís-
lendinga. Fjölmörg tækifæri gætu
opnast fyrir Íslendinga
í tengslum við þjónustu
við olíu- og gasvinnslu
við norðausturströnd
Grænlands og á Dreka-
svæðinu. Íslensk fyr-
irtæki hafa einnig gott
orðspor varðandi
mannvirkjagerð og
ferðaþjónustu á norð-
lægum slóðum, s.s. í
Grænlandi. Ísland er
auk þess kjörin miðstöð
bæði fyrir vöktun og
eftirlit með náttúru
þess hluta norðursins
sem að okkur snýr, og fyrir viðbúnað
vegna björgunar og leitar á norður-
höfum.
Því er hins vegar ekki að leyna að
vissar hættur munu líka fylgja aukn-
um umsvifum á norðurslóðum. Um-
hverfisslys, annaðhvort við vinnslu
eða flutninga á eldsneyti, gæti haft
alvarlegar afleiðingar fyrir afkomu
okkar, eins og við vorum minnt á síð-
astliðið vor með olíuslysinu í Mexíkó-
flóa. Í fimbulkulda norðursins yrði
náttúrulegt niðurbrot olíu miklu
hægara en sunnar, auk þess sem
hann kemur í veg fyrir virkni ýmissa
efnahvata sem beitt er til að eyða olíu
ef slys verða. Annað hagsmunamál
okkar er sömuleiðis að sporna gegn
allri rányrkju á fiskistofnum, sem
kynnu að verða nýtanlegir með opn-
un hafsvæða sem nú eru lokuð vegna
íss.
Í þessu ljósi er brýnt að Íslend-
ingar móti sér skýra stefnu til að
tryggja hagsmuni sína, og svæðisins í
heild. Fyrir Alþingi liggur nú tillaga
mín um íslenska norðurslóðastefnu.
Skýr meginatriði
Forgangsverkefnið er að tryggja
stöðu Íslands sem strandríkis innan
norðurskautssvæðisins varðandi þró-
un þess, og alþjóðlegar ákvarðanir
sem því tengjast, á grundvelli laga-
legra, efnahagslegra, vistfræðilegra
og landfræðilegra raka. Þar er mikil
vinna óunnin. Við eigum að líta á
hana sem fjárfestingu í framtíð-
arhagsmunum, og verðum sem þjóð
að tryggja fjárveitingar til að kosta
það akademíska atgervi sem þarf til
að smíða hin traustustu rök í mál-
flutningi okkar inn í öldina.
Náskylt þessu er að róa öllum ár-
um að því að efla og styrkja Norð-
urskautsráðið sem þann vettvang
þar sem málefnum er ráðið til lykta
af þeim átta þjóðum sem þar eiga
sæti og eiga mesta hagsmuni í norðr-
inu. Hagsmunum Íslands er best
gætt með því að leggja rækt við
marghliða samstarf þar sem öll norð-
urskautsríkin átta, Ísland, Noregur,
Bandaríkin, Rússland, Kanada, Sví-
þjóð, Finnland og Danmörk f.h.
Grænlands, sitja við borðið ásamt
fulltrúum frumbyggja, áheyrnarríkja
og alþjóðlegra samtaka.
Mikilvægi Hafréttarsáttmálans
Fyrir Ísland er mikilvægt að
tryggja skilning á því að norðurslóðir
eru svæði sem ná í senn yfir norð-
urheimskautið en jafnframt þann
hluta Norður-Atlantshafsins sem
tengist því nánum böndum. Í því efni
er rangt að einblína á þröngar land-
fræðilegar skilgreiningar heldur ber
að taka mið af hagrænum, vist-
fræðilegum, pólitískum og örygg-
istengdum áhrifaþáttum. Í þessu efni
er m.a. rétt að byggja náið samstarf
við Grænlendinga og Færeyinga, en
öll ríkin þrjú eiga misþunga, en þó
sameiginlega hagsmuni, af velferð
norðurslóða. Sömuleiðis á það að
vera inngróinn partur af norður-
slóðastefnu Íslendinga að styðja bar-
áttu frumbyggja svæðisins fyrir rétt-
indum sínum.
Fyrir Íslendinga er lykilatriði að
ná samstöðu um að byggt verði á
Hafréttarsáttmálanum, sem Ísland
átti ríkan þátt í að semja, um úrlausn
hvers konar álitaefna sem koma upp
varðandi hafrétt á norðurslóðum.
Hann er besta alþjóðlega tækið til ná
lausn í ágreiningsmálum, hvort sem
þau verða á sviði siglinga, fiskveiða,
eða nýtingar jarðefna á borð við olíu
og gas.
Öryggi og rannsóknir
Íslendingar eiga ríka öryggishags-
muni á norðurslóðum. Við eigum að
nálgast þá undan tvenns konar sjón-
arhorni: Í fyrsta lagi að tryggja eins
ríkt alþjóðlegt samstarf og unnt er
um borgaralegt öryggi og gegn um-
hverfisvám. Forsenda þess er aukið
samstarf við önnur ríki um meng-
unarvarnir, björgunaratgervi, og
rannsóknir. Nýlegur samningur um
leit og björgun á norðurslóðum sem
gerður var hér í Reykjavík er glæsi-
legt fordæmi fyrir aðra samninga
norðurskautsríkjanna átta sem
tengjast norðurslóðum. Í öðru lagi er
það í samræmi við utanríkisstefnu
Íslands að vinna gegn hvers konar
hervæðingu norðurslóða. Þær mega
aldrei aftur verða vettvangur vígbún-
aðarkapphlaups eða að átakasvæði
milli stórvelda.
Íslendingar þurfa jafnframt að
byggja upp viðskiptasambönd við
önnur ríki á norðurslóðum og tryggja
að við getum keppt um þau tækifæri
sem verða til í kjölfar aukinna efna-
hagsumsvifa á svæðinu. Sömuleiðis
eigum við að nýta aukna þátttöku
okkar og ábyrgan málflutning gagn-
vart norðurslóðum til að styrkja
stöðu okkar sem skýrs málflytjanda
varðandi aðgerðir alþjóðasamfélags-
ins gegn loftslagsbreytingum af
mannavöldum.
Síðast en ekki síst er nauðsynlegt
að byggja upp sem mesta þekkingu á
Íslandi á öllum sviðum sem tengjast
norðurslóðum. Við eigum þegar öfl-
ugan og fjölþættan rannsókn-
arkjarna við Háskólann á Akureyri,
og Háskóli Íslands er að spýta í lóf-
ana. Í ýmsum öðrum stofnunum, að
ógleymdum ráðuneytum, er unnið
vel að málefnum norðurslóða. Fjár-
festingar í rannsóknum sem efla
stöðu Íslands gagnvart norð-
urslóðum eru fjárfestingar sem
munu skila sér margfalt í framtíð-
inni.
Eftir Össur
Skarphéðinsson » Það er brýnt að móta
skýra stefnu til að
tryggja hagsmuni okkar
á norðurslóðum. Fyrir
Alþingi liggur nú tillaga
mín um íslenska norður-
slóðastefnu
Össur
Skarphéðinsson
Höfundur er utanríkisráðherra.
Norðurslóðir og stefna Íslands