Morgunblaðið - 31.03.2011, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MARS 2011
Brúnaþungir Verkalýðsforingjarnir Gylfi Arnbjörnsson og Sigurður Bessason eru liðtækir í Mottumars en þungir voru þeir á brún þegar þeir komu út af fundi með fulltrúum ríkisstjórnarinnar.
Kristinn
Í tilefni þess, að
hæstvirtur innanríkis-
ráðherra sendi mér í
morgun kynningar-
bleðil um Icesavelögin
og þjóðaratkvæða-
greiðsluna um hana
langar mig til að beina
eftirfarandi spurn-
ingum til ykkar og
vænti þess að þú og
aðrir háttvirtir þing-
menn upplýsi mig og aðra, sem
kunna að velkjast jafnmikið í vafa
um ýmsar staðreyndir máls og und-
irritaður.
Var ykkur ekki kunnugt um
ákvæði 40., 41. og 42. gr. stjórnar-
skrárinnar? Voruð þið aldrei í nein-
um vafa um, hvort lög nr. 13/2011
samrýmdust þeim ákvæðum? (Ég
hitti í síðustu viku einn gamlan vin
minn, sem hafði verið alþingismaður
fyrir margt löngu. Hann sagði mér
þegar samþykkt ykkar á lögunum
kom upp í umræðunni. „Ef ég væri
enn á þingi hefði ég greitt atkvæði
gegn lögunum, því að þau brjóta
gegn stjórnarskránni.)
2) Voru þið með opin augu og viss-
uð hvað þið voruð að gera þegar þið
samþykktuð 2. mgr. 4. gr. laganna
nr.13/2011? (Lögunum um ríkis-
ábyrgðir nr. 121/1997 var ætlað að
veita fjárveitingarvaldinu visst að-
hald og hvetja til ráðdeildar um
vörslu og meðferð almannafjár, sbr.
einnig lögin nr. 43/1993, um lána-
sýslu ríkisins. Í 2. og 3. gr. ríkis-
ábyrgðarlaganna eru sett ströng
skilyrði þess að ríkisábyrgðir séu
veittar, svo sem mat á greiðsluhæfi
skuldara, mat á afskriftaþörf vegna
áhættu, mat á tryggingum, sem
leggja ber fram áður en ábyrgð er
veitt, mat á áhrifum ríkisábyrgðar á
samkeppni á viðkomandi sviði.
Í 4. gr. ríkisábyrgðarlaganna er
lagt bann við því að veita ríkis-
ábyrgð nema 1) undangengin laga-
heimild, 2) lánsþörf ekki hægt að
uppfylla á almennum lánamarkaði
og sýnt þyki að starfsemin sé hag-
kvæm!, 3) að ábyrgðarþegi leggi
fram a.m.k. 20% af heildarfjárþörf
verkefnisins, 4) viðeigandi trygg-
ingar að mati Ríkisábyrgðarsjóðs og
að lokum: ríkissjóði er óheimilt að
takast á hendur ábyrgð fyrir aðila,
sem er í vanskilum við ríkissjóð.
Með ákvæði 2. mgr. 4, gr. laga nr.
13/2011 var öllum þess-
um lögföstu varúðar-
og ráðdeildarákvæðum
um meðferð almanna-
fjár kastað fyrir róða.
3) Ef svar ykkar er já
við spurningu í lið 2)
hér að framan, hver
nauður rak ykkur þá til
að fara inn á grátt
svæði að því er varðar
stjórnskipulegt gildi
laganna og víkja til
hliðar grundvallarfyr-
irmælum laga, um ráðdeild um með-
ferð almannafjár, til þess að láta rík-
issjóð takast á hendur ríkisábyrgð á
skuldum gjaldþrota einkafyrirtækis
úti í löndum, og greiða fyrirfram af
almannafé tugi milljarða króna upp í
gjaldfallna vexti án þess að hafa
hugmynd um endanlega fjárhæð
skuldarinnar. Megum við heyra ein-
hverjar staðreyndir? Hvaða nauður?
4) Lá það fyrir, þegar þið sam-
þykktuð lögin nr. 13/2011 hver af-
skriftaþörf ríkissjóðs vegna
ábyrgðaskuldbindinga eða ríkis-
skulda væri áður en þessi ábyrgð
væri veitt? Lá fyrir mat á greiðslu-
hæfi skuldarans við afgreiðslu lag-
anna? Hver framkvæmdi það mat?
Hvílir einhver leynd yfir því? Má
ekki upplýsa okkur, almenning, um
það, eða teljið þið, að við getum ekki
skilið það? 5) Ef þetta lá allt saman
fyrir áður en þið samþykktuð Ice-
savelögin, hvers vegna þarf einn
ykkar nú að leggja fyrir fjármála-
ráðherra ótal fyrirspurnir um skuld-
bindingar ríkissjóðs, en upplýsingar
um þær hefðu vitanlega átt að liggja
fyrir Alþingi við afgreiðslu laganna?
Finnast ykkur þetta vera traust-
vekjandi vinnubrögð?
Ég er að hugsa um að láta þetta
duga í dag, en sendi ykkur fleiri á
morgun, ef tilefni verður. Með góðri
kveðju,
Garðabæ, 28. mars 2011.
Eftir Svein
Snorrason
» Til vina minna og
flokkssystkina og
annarra háttvirtra þing-
manna, er samþykktu
Icesavelögin nr. 13/2011
með auknum meirihluta
hinn 16. febrúar sl.
Sveinn Snorrason
Höfundur er lögfræðingur.
Fyrirspurn
Því er nú haldið
fram af forráðamönn-
um Orkuveitunnar að
hún sé á vonarvöl og
við það að fara á hlið-
ina. Hvað gengur
mönnum til með tali af
þessu tagi, sérstaklega
í ljósi þess að það er í
engu samræmi við
þann fróðleik sem ný-
samþykktur ársreikn-
ingur fyrirtækisins fyrir árið 2010
veitir? Þar má að vísu sjá einhverjar
blikur á lofti í lausafjárstöðu fyr-
irtækisins, en það er hvergi nærri
svo að sú staða ætti að leiða til þess
að fyrirtækið standi frammi fyrir
gjaldþroti og grípa þurfi í óðagoti til
sérstakra ráðstafana. Það skyldi þó
ekki vera að sú óheillakráka sem
pólitíkin er spili hér einhverja rullu?
Samkvæmt rekstrarreikningi fyr-
irtækisins fyrir árið 2010 nam
rekstrarhagnaður án afskrifta
(ebitda) 14 milljörðum króna. Þá
kemur ennfremur fram að vaxta-
gjöld hafi numið 4 milljörðum króna.
Það þýðir að fé úr rekstri nam 10
milljörðum króna til að standa undir
greiðslu afborgana og fjárfestingar
en nam 7 milljörðum króna árið á
undan. Sama niðurstaða birtist í yf-
irliti um sjóðstreymi en það sýnir að
reksturinn skilaði handbæru fé að
fjárhæð 11 milljarðar króna en 8
milljörðum króna fyrir árið á undan.
Þetta þýðir að óbreyttum rekstr-
arskilyrðum á næstu árum að fyr-
irtækið mun geta greitt allar lang-
tímaskuldir á rúmlega 20 árum að
því gefnu að ekki sé fjárfest (það er
að vísu óraunhæf forsenda því ein-
hver viðhaldsfjárfesting er nauðsyn-
leg en falla mætti frá nýfjárfestingu
um sinn). Varla er það slæm staða
fyrir fyrirtæki sem er í langtíma-
rekstri.
Tilkynnt hefur verið að fyrirtæk-
inu verði því aðeins bjargað að eig-
endur leggi fram 12 milljarða króna,
hafin verði eignasala (vonandi ekki á
tekjuaflandi eignum) og gjaldskrá
fyrirtækisins verði hækkuð svo um
munar. Þá er ótalið að nú þegar er
búið að ráðast í lækkun á rekstr-
arkostnaði með því að segja upp
starfsfólki í stórum stíl
og ef til vill stendur
meira til í þeim efnum.
Auðvitað er það gott
og gilt að reyna að
lækka rekstr-
arkostnað, ef það er
hægt, og ef til vill er
það svo að ekki sé
komin fram öll sú hag-
ræðing sem að var
stefnt við sameiningu
veitufyrirtækja borg-
arinnar á sínum tíma.
Það er jú gömul og ný
saga, sérstaklega í opinbera geir-
anum, að hagræði af sameiningu
getur tekið langan tíma að hirða.
Hins vegar er aldeilis fráleitt að
sú rekstrarmynd sem dregin var
upp hér að framan kalli á þessar að-
gerðir.
Samkvæmt efnahagsreikningi
nema langtímaskuldir fyrirtækisins
um 225 milljörðum kr. sem felur í
sér hækkun fyrir áhrifum geng-
isbreytinga þannig að lánin hafa
nærfellt tvöfaldast í krónum talið
frá því ráðist var í þær fjárfestingar
sem lánin tengjast og forsendur því
allt aðrar en miðað var við í upphafi.
Vissulega eru þetta miklar skuldir
en því fer víðs fjarri að núverandi
rekstur að óbreyttu geti ekki borið
þær. Það má vel vera að nú um
stundir eigi fyrirtækið í erfiðleikum
með að endurfjármagna afborganir
(17 milljarðar króna skv.
samningum á árinu 2011), sem
falla til á næstu mánuðum en það
þýðir ekki að fyrirtækið sé gjald-
þrota eða að það hafi siglt í strand.
Málið er, að þeir erfiðleikar lúta
ekki að grunnstoðum í fyrirtækinu
sjálfu; þær eru styrkar. Þess í stað
stafa þeir erfiðleikar fyrst og fremst
af ástandi mála almennt á Íslandi í
framhaldi af hruni bankanna á árinu
2008 og afleiðingum þess. Allir er-
lendir bankar eru á varðbergi gagn-
vart íslenskum aðilum. Hvernig á
annað að vera, þegar til þess er litið
að þeir hafa tapað mörg þúsund
milljörðum króna á samskiptum við
landið? Lái þeim hver sem vill þó að
þeir fari varlega í samskiptum við ís-
lensk fyrirtæki.
Kjarni málsins er sá, að erlendir
kröfuhafar hafa engu tapað á Orku-
veitunni og munu engu tapa, jafnvel
þótt engar breytingar væru gerðar á
núverandi rekstri. En nú á að grípa
til róttækra aðgerða, væntanlega að
kröfu erlendra aðila, til þess að
skipa rekstrinum og fjármögnun
fyrirtækisins þannig að lágmarka
áhættu þeirra. Nýtt eigið fé, sala
eigna og gjaldskrárhækkun er
lausnin. En nú er spurt: Hefur
stefna verið mótuð um það hvernig
rekstrarhættir verða í framhaldinu
með hliðsjón af endurgreiðslum af
lánum? Um hvað á að semja? Er
nýjan stefnan sú, að stefnt verði að
því að tekjuafgangur verði svo
myndarlegur að unnt verði að greiða
öll lán til baka á næstu 5-10 árum?
Frá þessu þarf að skýra.
Rannsóknarnefnd Alþingis lagði
áherslu á að bæta þyrfti samskipti
borgaranna við stjórnvöld og
gagnsæi í þeim samskiptum ætti að
vera meginviðmiðið. Er það í anda
hinnar nýju gagnsæisstefnu að bera
það ekki undir borgarbúa að þeir
eigi nú að borga orkureikninga sem
rugla svo um munar kynslóðajöfn-
uðinn sem þarf að vera í greiðslu
fyrir orku? Það skiptir máli að borg-
aryfirvöld skýri satt og rétt frá
stöðu Orkuveitunnar og hver vand-
inn er sem við er að etja og af hverju
hann stafar. Það gengur ekki að láta
að því liggja að reksturinn sé vanda-
málið; það eru ósannindi. Tölur fyr-
irtækisins í ársreikningi segja aðra
sögu og hryllingssögur (var það
kannski grínsaga?) um yfirvofandi
gjaldþrot eru uppspuni og vaknar þá
spurning um hvort þær séu settar
fram af annarlegum hvötum. Sann-
leikurinn er auðvitað sá að engum
alvöru bankamanni dytti í hug að
krefjast gjaldþrots vegna hnökra í
endurfjármögnun, enda væri það
vísasta leiðin til að tapa miklu fé og
að ástæðulausu, þegar til þess er lit-
ið hversu traustur reksturinn er í
raun skv. síðasta ársreikningi.
Er verið að segja okkur
satt um Orkuveituna?
Eftir Stefán
Svavarsson
Stefán Svavarsson
Höfundur er endurskoðandi
» Það gengur ekki að
láta að því liggja að
reksturinn sé vanda-
málið; það eru ósann-
indi.