Morgunblaðið - 14.04.2011, Síða 14

14 14. apríl 2011Grænn apríl
Reykjavík
Sími 588 9090 • Síðumúla 21 • 108 Reykjavík www.eignamidlun.is
HRAFNABJÖRG VIÐ EYJAFJÖRÐ
Um er að ræða glæsilegt 427,4 fm einbýlishús nefnt Hrafnabjörg
og stendur á stórri eignarlóð. Íbúðarhúsið er myndarlegt hús á
tveimur hæðum. Aðalíbúðarrými er á efri hæð en bílageymsla,
þvottahús, geymsla og tækjarými eru á neðri hæð. Glæsilegar
innréttingar. Útveggir eru klæddir náttúrusteini og sedrusviði.
Stórir gluggar og mikið og glæsilegt útsýni er yfir Akureyri, út
Eyjafjörð og inn í Eyjafjarðarsveit. Útisundlaug, heitur pottur og
stórar verandir. Húsið er afar vandað og vel frágengið.
Allar nánari upplýsingar á skrifstofu:
Ímörg ár hafa neytendur í æríkari mæli þrýst á um aukiðframboð lífrænt ræktaða af-urða. Við komum núna sam-
an, fólk úr ýmsum áttum, til að
mynda þessi
samtök og stuðla
að aukinni
fræðslu, fram-
leiðslu og neyslu
lífrænna vara á
Íslandi,“ segir
Dominique Plé-
del Jónsson einn
af forsprökkum
Samtaka líf-
rænna neytenda
sem stofnuð voru í byrjun mars.
Lífsgæði og heilsa
En af hverju að hugsa um lífræna
fæðu núna? Er ekki lífræni mat-
urinn dýr í kreppunni og er hann
yfir höfuð betri?
„Sumir halda að þetta sé óttalegt
bull og aðrir halda því fram að líf-
rænt ræktaður matur sé of dýr. Það
þarf að skoða hlutina í víðu sam-
hengi til að skilja heildarmyndina,“
segir Dominique. „Fjöldi rannsókna
hefur sýnt að lífræn ræktun fer
mun betur með jarðveg en hefð-
bundinn iðnaðarlandbúnaður. Síðan
er líka mikið magn rannsókna sem
benda á tengsl milli bættrar heilsu
og neyslu lífrænt ræktaðra afurða.
Það má auðvitað finna mjög ódýran
mat sem framleiddur er með iðn-
aðaraðferðum, en hættan er sú að
fyrir sparnaðinn séum við mögulega
að fórna betri heilsu og ganga á
ræktunargetu jarðar. Hvað kann
t.d. að skýra að fyrir 20 árum
eyddu Bandaríkjamenn 19% af
tekjum sínum í mat en 5% í lyf, en í
dag fara 9% teknanna í mat og 15%
í lyf?“
Dominique bendir líka á að um-
ræðan um lífræna fæðu snúi m.a. að
lífsháttum okkar og veki fólk til um-
hugsunar um bætt mataræði og
heilbrigðari lífsstíl. „Ástæða er til
að hafa t.d. verulegar áhyggjur af
mælingum sem benda til þess að ís-
lensk börn séu að verða með þeim
feitustu í Evrópu. Lífsstílsbreyt-
ingar virðast vera að koma niður á
fólki á öllum aldri, á öllum stigum
samfélagsins, alls kyns velmeg-
unarsjúkdómar og lyfjanotkun að
færast í aukana,“ segir hún.
„Hluti af orsök vandans er hrein-
lega að fólk hugsar ekki út í hvað
það borðar, les ekki innihaldslýs-
inguna á pakkningunum og lætur
freistast af ódýrum verksmiðju-
framleiddum mat sem kannski gerir
líkamanum ekki neitt gott. Meiri
fræðsla og aukin neysla á lífrænum
afurðum getur þá verið skref í rétta
átt.“
Svara kalli markaðarins
Dominique segir fulla þörf á sam-
tökum til að efla þá þróun, sem þó
virðist vera komin á skrið hér á
landi, í átt að bættu lífærnu mat-
aræði. „Stundum finnst mér eins og
við höfum farið út á ystu nöf hér á
landi hvað varðar neyslu á skyndi-
bita og iðnaðarmat. Þegar maður
fer hringinn í kringum landið er
varla hægt að stoppa á veitingasölu
sem býður upp á eitthvað annað en
hamborgara, franskar og pylsur,“
segir hún. Margt gott megi þó
nefna.
„Margir bændur hafa tekið sig til
og eru áhugasamir um að svara
kalli um lífræna vöru. Veitingahús
hafa líka gegnt mikilvægu hlutverki
og sækja t.d. mikið í sérræktaða
vöru frá býlum sem stunda vandaða
lífræna ræktun.“
www.lifraent.is. | ai@mbl.is
Mataræðið
komið út á
ystu nöf
Dominique Plédel
Jónsson
Sú var tíðin að börn fengu aðkaupa sér nammi yfir búð-arborð fyrir smápeninga,svona rétt neðan í litla
græna plastpoka. Á þeim tíma sem
liðinn er síðan börnin mín voru lítil
hafa hins vegar öll viðmið í þessum
efnum brostið. Nú halda foreldrar
börnum sínum til beitar í risastór-
um nammibörum í verslunum, þar
sem miklu er hægt að moka á stutt-
um tíma fyrir lítið verð. Líklega eru
nammibarirnir m.a. notaðir sem
verðlaun, t.d. ef börnin hafa vælt
óvenjulítið í búðarferðinni eða
kannski beðið alla vikuna eftir að
nammidagurinn rynni upp bjartur
og fagur. Mig grunar sem sagt að
foreldrar telji sig gera börnunum
sínum greiða með því að veita þeim
aðgang að þessum litskrúðugu
kræsingum. En um leið er hugs-
anlega verið að stuðla að ofvirkni
eða annarri hegðunarröskun, sem
fáum þykir hátíðlegt að fást við,
nema kannski þeim sem selja ritalín
til að bregðast við vandanum. Rann-
sóknir benda nefnilega til að tiltekin
litarefni í matvælum geti stuðlað að
ofvirkni í börnum, og þessi litarefni
eru að öllum líkindum til staðar í
ríkum mæli í margnefndum nammi-
börum.
Hugsanleg tengsl við ofvirkni
Hugsanleg tengsl litarefna við of-
virkni í börnum eru ekki nýjar
fréttir. Ég veit ekki hvenær fyrstu
vísbendingarnar um þessi tengsl
komu fram, en elstu niðurstöður
sem ég man eftir að hafa séð eru
frá árinu 2000. Síðar hafa fleiri
rannsóknir bent í sömu átt, þó að
skaðsemi litarefnanna hvað þetta
varðar hafi ekki beinlínis verið
sönnuð.
Líkurnar þykja þó það miklar að
Evrópusambandið hefur talið sig
knúið til aðgerða. Með Evrópu-
reglugerð nr. 1333/2008 um aukefni
í matvælum var þannig lögfest sú
skylda að öll matvæli (önnur en
áfengir drykkir) sem innihalda um-
rædd litarefni skuli merkt með
áletruninni „Getur haft óæskileg
áhrif á hegðun og einbeitingu
barna“ Merkingarskyldan tók gildi í
löndum Evrópusambandsins 20. júlí
í fyrra, en ekki er enn búið að fella
þessi ákvæði inn í íslenskt reglu-
verk.
Hvaða efni eru þetta?
Litarefnin sem um ræðir tilheyra
öll nema eitt flokki svonefndra azo-
litarefna. Efnin eru oftast auðkennd
með E-númerum, en framleiðendur
mega þó tiltaka heiti þeirra í stað-
inn. Þar með flækist málið fyrir
neytendur sem vilja forðast þessi
efni, því að heitin á bak við E-
númerin eru margvísleg. Eftirfar-
andi upptalning gefur nokkurn veg-
inn tæmandi yfirlit yfir umrædd
efni og mismunandi heiti þeirra:
E102 Tatrasín (Cl Food Yellow 4,
FD&C Yellow #5)
E104 Kínólíngult (Cl Food Yellow
13, FD&C Yellow #10) (ekki
azo-litarefni)
E110 Sunset Yellow (Cl Food Yel-
low 3, FD&C Yellow #6, Or-
ange, Orange Yellow, Para-
orange, Yellow S)
E122 Asórúbín (Karmósín, Cl Food
red 3)
E124 Panceau (Cl Food red 7,
Kochenillerautt A, New cocc-
ine, Nykockin)
E129 Allúra rautt (Cl Food red 17)
Frostpinnar og fleira gott
Nammibarirnir eru ekki einu
staðirnir þar sem þessi efni er að
finna. Reyndar get ég ekkert fullyrt
um málið hvað nammibarina varðar,
því að enn hef ég hvergi séð nammi-
bar með innihaldslýsingu, sem selj-
endum er þó skylt að setja upp! Það
gefur manni reyndar tilefni til að
óttast að þeir gleymi líka að hengja
upp varúðarmerkin þegar reglu-
gerðin tekur gildi hérlendis. Nei,
efnin eru sem sagt víðar í notkun,
svo sem í einhverjum drykkjum og í
ýmsu sælgæti, jafnt innfluttu sem
íslensku. Þessi litarefni eru meira
að segja í flestum gerðum frost-
pinna frá a.m.k. öðrum af stærstu
ísframleiðendunum hérlendis.
Þetta var bannað
Reyndar voru azo-litarefni bönn-
uð hérlendis þegar börnin mín
fengu nammi í litlum grænum pok-
um. Bannið var hins vegar afnumið
árið 1997 til samræmis við reglu-
verk Evrópska efnahagssvæðisins.
Neytendasamtök hérlendis og er-
lendis (m.a. í Danmörku) hafa um
árabil ýmist barist fyrir því að þessi
efni verði bönnuð eða hvatt fram-
leiðendur til að hætta notkun
þeirra, enda nóg til af öðrum efnum
til sömu nota. Reglan um var-
úðarmerkingu er skref í þessa átt,
en enn þykir mönnum skaðsemin
ekki nægjanleg sönnuð til að hún
réttlæti algjört bann. (Þarna er var-
úðarreglunni að vísu snúið á haus).
Skilaboðin til foreldra eru einföld:
Varist þessi efni. Börnin ykkar og
þið sjálf eigið betra skilið!
http://graennapril.is
Eitrum við óafvitandi?
Litarefni geta haft óæskileg áhrif á
einbeitingu, segir Stefán Gíslason.
Morgunblaðið/Ómar
Nammibarinn. Girnilegur en getur þó verið varhugaverður eins og aðrar freistingar.
Sælgætið á nammibarn-
um getur verið var-
hugavert. Litskrúðugu
kræsingarnar geta stuðlað
að ofvirkni, segir Stefán
Gíslason umhverfisstjórn-
unarfræðingur.