Morgunblaðið - 05.08.2011, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. ÁGÚST 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Mark-aðirnirvoru í
frjálsu falli í gær.
Það gerðist
nokkrum sinnum í
aðdraganda
hrunsins 2008. En eftir
hvern skjálfta á markaði
hljómuðu hvatningarraddir
sérfræðinga um að fallið
hefði farið fram úr sér og
ekki átt stoð í rauntölum eða
sannri stöðu fyrirtækja og
því væri nú kominn tími
kauptækifæranna. Og á Ís-
landi reyndu örvænting-
arfullir menn jafnvel að dæla
lofti undir vængi vænting-
anna með ólöglegum af-
skiptum af markaðsvirði eig-
in bréfa. Og reglum um
veðköll var ekki sinnt, því
þau hefðu flýtt uppgjörinu. Á
því brölti öllu fór margur
sakleysinginn illa, fjárfestir í
góðri trú glataði stundum
öllu sínu. Það dæmi hefur
ekki verið gert upp og til að
mynda hefur Kauphöll Ís-
lands ekki farið opinberlega
yfir það, hvers vegna í
ósköpunum þá stofnun grun-
aði aldrei nokkuð ljótt á
meðan leikmenn þóttust sjá í
hendi sér að ekki gæti allt
verið með felldu.
En nú er óróleikinn á
mörkuðum Vesturlanda, ekki
síst hinna evrópsku, einkum
tengdur vaxandi vantrú á
sameiginlegu myntinni, evr-
unni, vegna þess að grund-
völlur hennar var í upphafi
vitlaust lagður. Hún laut
ekki efnahagslegum lög-
málum frekar en bréfin sem
möndlað var með á íslenska
hlutabréfamarkaðnum. Og
rétt eins og þar var vissulega
hægt að vinna gegn áhrifum
lögmálanna um nokkra hríð
með handafli, sérstaklega ef
það er mikið, eins og í dæmi
Þýskalands, en þegar til
lengdar lætur verða lögmálin
ætíð ofan á. Hætt er við að
það sé einmitt að gerast
núna.
Tapið, sem menn urðu fyr-
ir hér heima, þegar innlendir
snillingar tóku að spila með
efnahagslögmálin eins og
þeir ættu þau, verður eins og
hégiljan ein miðað við rúst-
irnar eftir evrutilraunina, ef
þar fer allt á vondan veg.
Heilu þjóðirnar, Grikkir,
Portúgalar og Írar, eiga þeg-
ar um sárt að binda. Leiðtog-
ar Evrópu hafa barið sér á
brjóst undanfarna mánuði
með yfirlýsingum á borð við
þessa: „Falli evran, þá fellur
Evrópa. Við munum ekki láta
það gerast.“ Þarna eins og
stundum endranær rugla
menn saman álf-
unni og sambandi
álfanna. Og
ítalski fjármála-
ráðherrann, dálít-
ið upphafinn af
eigin mikilvægi,
sagði efnislega: Falli ég fell-
ur Ítalía. Falli Ítalía fellur
evran. Í ljósi atburða síðustu
daga er ekki útilokað að
betra hefði verið ef ráð-
herrann hefði haldið sig á
lægri nótunum.
Engri vitiborinni þjóð
dettur í hug að sækja um að-
ild að ESB við slíkar að-
stæður. Það gildir um Ísland.
Vandinn er sá að þjóð þarf
jafnframt að hafa vitiborna
leiðtoga svo vilji hennar og
vit fái notið sín.
Ný skoðanakönnun í Nor-
egi sýnir að 73 prósent
Norðmanna eru andvíg aðild
að Evrópusambandinu, 17
prósent hlynnt og 10 prósent
taka ekki afstöðu. Norski
Samfylkingarflokkurinn (AP)
hefur haft á stefnuskrá sinni
að rétt sé að Noregur gangi í
ESB. En forystumenn þess
flokks eru ekki úti að aka og
þeim dettur ekki einu sinni í
hug að viðra slíkar hug-
myndir um þessar mundir.
Enda er svo komið að unga
fólkið í þeim flokki er orðið
sammála ungu fólki í öðrum
norskum stjórnmálaflokkum
og vill ekki sjá neinar til-
lögur um aðild að ESB. En
hver er staðan á Íslandi?
Það er ekki gott að sjá
nein gild rök fyrir því af
hverju í ósköpunum Íslend-
ingar ættu að ganga í sam-
bandið. Því hafa einkum
tvenn rök verið tínd til fyrir
því eftir því sem vindar hafa
blásið. Þau fyrri hafa verið
að ómögulegt sé fyrir Ísland
að standa utan ESB eftir að
Norðmenn hafi farið þar inn,
sem sé í kortum þar í landi á
næstunni. Og hin, sem kitl-
uðu suma atvinnulífsmenn,
voru að Íslendingar yrðu að
kasta krónunni og taka upp
evru og þótt ekki væru önn-
ur rök fyrir aðild væri þar
um slíkt nauðsynjamál að
ræða að inn þyrfti Ísland að
fara, hvort sem því líkaði
betur eða verr. Fyrir þá sem
tóku framangreind rök, önn-
ur þeirra eða bæði, alvarlega
hlýtur staðan að vera nokkuð
snúin núna. Fyrir Vinstri
græna, hörðustu ESB-and-
stæðinga í síðustu kosn-
ingum, getur hún svo sem
ekki orðið verri en hún varð
daginn eftir að þeir þar sviku
allt sitt. En það er á hinn
bóginn aldrei of seint að
bæta ráð sitt.
Þeir sem ekki eru
hugsi yfir ógöngum
evrunnar eru ekki að
hugsa}
Umsókn út úr kú
S
á vísdómur hefur verið viðtekinn að
minnsta kosti síðan Gibbon skrifaði
um sögu Rómaveldis á átjándu öld
að bestu keisarar Rómar hafi verið
ættleiddir. Kjörkeisararnir svoköll-
uðu, Trajanus, Hadríanus, Antóníus Píus og
Markús Antóníus, voru allir ættleiddir. Hug-
myndin er sem sagt sú að í stað þess að láta
keisaradæmið í hendurnar á misvitrum sonum
hafi keisararnir ættleitt besta hugsanlega arf-
takann og þar með tryggt góða stjórn eftir sína
daga. Þetta hafi verið miklu betra kerfi en að
láta keisaradæmið í hendurnar á manni sem
hafði ekkert nema skyldleikann við keisara til
brunns að bera.
Látum liggja á milli hluta að enginn þessara
kjörkeisara átti son til að taka við af þeim fyrir
utan Markús Antóníus, sem gat hinn alræmda
Kommódus og arfleiddi hann að hásætinu.
Mér varð hugsað til þessara herramanna þar sem ég
hlustaði á nýjasta Freakonomics-útvarpsþáttinn á netinu.
Þar var verið að tala um það þegar ný kynslóð tekur við
fjölskyldufyrirtækinu. Þar komu fram hagfræðingar sem
höfðu skoðað gengi slíkra fyrirtækja eftir forstjóraskiptin
og að meðaltali versnaði hagur fyrirtækjanna eftir að son-
urinn eða dóttirin tók við af foreldrinu sem stofnaði fyr-
irtækið.
Vissulega eru dæmi um að slík kynslóðaskipti hafi
reynst vel. Ekki eru allir erfingjar steyptir í sama mót og
djammprinsessan Paris Hilton. Eins má finna dæmi um
keisarasyni sem reyndust ágætiskeisarar
sjálfir. Títus tók við af Vespasíanusi og er tal-
inn hafa staðið sig vel þann stutta tíma sem
hann lifði. Bróðir hans Dómitíanus gerði
marga góða hluti en arfleifð hans líður fyrir
það hve óvinsæll hann var meðal rómverska
aðalsins.
Undantekning er þó á þeirri meginreglu að
fjölskyldufyrirtæki taki dýfu við kyn-
slóðaskipti og hana er að finna í Japan. Þar er
mjög algengt að sonur taki við af föður sínum í
forstjórastól og sýnir tölfræðin að fyrirtækin
líða ekkert fyrir þær ákvarðanir. Skýringin á
þessu er einmitt ástæðan fyrir því að mér varð
hugsað til kjörkeisaranna. Í engu öðru landi en
í Bandaríkjunum eru fleiri ættleiðingar en í
Japan. Ólíkt Bandaríkjamönnum, sem ættleiða
nær eingöngu ungabörn, ættleiða Japanir hins
vegar mun eldri einstaklinga. Meðalaldur ættleiddra í
Japan er á bilinu 25-30 ára og þeir eru nær allir karlmenn.
Þegar stofnandi eða forstjóri fyrirtækis í Japan fer að
hugsa til eftirlaunaáranna er hugur hans við það hver eigi
að taka við af honum. Ef hann á enga syni eða ef synirnir
þykja ekki nægilega hæfir þá er mjög algengt að hann
ættleiði ungan og efnilegan mann. Ungi maðurinn skiptir
um eftirnafn og tekur upp ættarnafn sinnar nýju fjöl-
skyldu og tekur innan tíðar við stjórnartaumunum af hin-
um nýja föður sínum. Hér er ef til vill engan sérstakan
lærdóm að finna, en mér þótti þetta áhugavert.
bjarni@mbl.is
Bjarni
Ólafsson
Pistill
Á eikin að ættleiða eplið?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
B
æjarhátíðir sem haldnar
eru á sumrin í bæjum
landsins falla almennt
ekki undir reglur um
skemmtanahald og
ekki þarf leyfi fyrir þeim eins og fyr-
ir útihátíðum á borð við þjóðhátíð í
Vestmannaeyjum eða Bestu útihá-
tíðina. Þegar leyfin eru veitt er það
gegn skilyrðum í reglugerð en þar er
meðal annars um að ræða gæslu á
svæðinu og að móttaka fyrir þol-
endur kynferðisbrota sé til staðar.
Þannig eru formlega séð ekki gerðar
sömu kröfur til bæjarhátíðanna.
Auglýsa neyðarsíma
Þrátt fyrir að hátíðarnar séu
undanskildar reglunum um útihá-
tíðir eiga skipuleggjendur þeirra ná-
ið samstarf við löggæslu- og heil-
brigðisyfirvöld til að tryggja öryggi
gesta. Björn Jósef Arnviðarson er
sýslumaður á Akureyri en í umdæmi
hans eru hátíðarnar Ein með öllu,
Síldarævintýrið á Siglufirði og
Fiskidagurinn á Dalvík haldnar.
„Lögreglan er með aukinn við-
búnað og það eru samráðsfundir
mánuðina á undan. Lögreglan veit
því af því hvað þeir eru að hugsa og
samþykkir sumt en hafnar öðru eins
og gengur,“ segir hann.
Þó að skipuleggjendur sæki
ekki leyfi til sýslumanns fyrir hátíð-
inni segir Skúli Gautason, verk-
efnastjóri Einnar með öllu, að und-
irbúningur fari fram í góðu sam-
starfi við sýslumann og bæjaryfir-
völd. Viðbúnaður sé við því ef kyn-
ferðisbrotamál komi upp og lögð sé
áhersla á að neyðarsími fyrir þol-
endur slíkra afbrota sé vel kynntur í
dagskrá hátíðarinnar. Þá hafi starfs-
menn Aflsins, samtaka gegn kyn-
ferðis- og heimilisofbeldi, auk Lions-
manna verið á vakt alla helgina.
„Ég held að það hafi tekist vel
og skilað miklu. Ég er mjög þakk-
látur fyrir það samstarf,“ segir
Skúli.
Aldurstakmörk og gæsla
Á Akranesi þar sem hátíðin
Írskir dagar er haldin er svipaða
sögu að segja. Ekki er sótt um leyfi
fyrir hátíðinni en skipuleggjendur
hennar eiga í samstarfi við heil-
brigðis- og löggæsluyfirvöld þar.
Tómas Guðmundsson, verk-
efnastjóri Akranesstofu, segir að í
ljósi dagskrár hátíðarinnar, sem sé
nánast eingöngu yfir daginn, hafi
ekki verið talin þörf á sérstökum
ráðstöfunum eins og neyðarsíma
fyrir þolendur kynferðisafbrota.
Frekar hafi verið horft til þess
að ekki séu börn undir lögaldri á eig-
in vegum. Þannig hafi aldurs-
takmark verið sett á tjaldsvæði bæj-
arins. Þá lýsi það viðbúnaðinum á
hátíðinni að ríflega helmingur kostn-
aðarins við hana sé vegna gæslu.
Túlkað sem útihátíð
Neistaflug á Neskaupsstað sker
sig nokkuð úr en sýslumaðurinn þar
hefur túlkað það svo að svokallað
tækifærisleyfi þurfi fyrir hátíðinni,
ólíkt Akureyri og Akranesi.
„Þetta var mjög loðið í upphafi
en síðan er þetta af þvílíku umfangi
að það hefur verið túlkað svo að það
falli undir þessar reglur. Það þurfti
að hafa skikk á þessu eins og öðru,“
segir Inger L. Jónsdóttir, sýslumað-
ur á Eskifirði. Allar sömu kröfur og
gerðar eru til útihátíða um
viðbúnað við kynferð-
isbrotum séu því til staðar
þar. Auk lögreglu sinni
björgunarsveitarmenn og
héraðslögreglumenn
gæslu í bænum á með-
an hátíðarhöldin
standa yfir.
Þurfa að hafa skikk
á bæjarhátíðunum
Morgunblaðið/Júlíus
Bæjarhátíð Írskir dagar eru ein af fjölmörgum bæjarhátíðum sem haldnar
eru um allt land. Ekki þarf að fá sömu leyfi fyrir þeim og fyrir úthátíðum.
Aflið, samtök gegn kynferðis-
og heimilisofbeldi, var í sam-
starfi við skipuleggjendur
Einnar með öllu á Akureyri um
helgina eins og undanfarin ár.
„Við erum með gangandi vaktir
á svona stórum helgum. Þá
eru tvær í merktum vestum
sem ganga um bæinn á kvöldin
og næturnar. Við förum inn á
tjaldsvæðin og skemmtistaðina
og látum vita af okkur,“ segir
Jokka Birnudóttir, starfsmaður
samtakanna sem eru frá Ak-
ureyri.
Þá séu þau með bakvakt og
opinn síma allan sólahringinn.
Þá sé hægt að kalla út starfs-
menn ef það þarf að fara með
einhvern á neyðarmóttöku eða
annað. „Við er-
um með mjög
öflugar vaktir
alltaf á svona
stórum helg-
um,“ segir
Jokka.
Vakta stóru
helgarnar
AFLIÐ GEGN OFBELDI