Svart á hvítu - 01.06.1978, Blaðsíða 13

Þeirri mynd hefur lítiö verið hampað, enda fór víst
takan aó einhverju leyti í handaskolum og var gerð
hennar ýmsum erfiðleikum háð.
Næsta mynd Wenders var „Lísa í borgunum"
(1973), en það þykir ákaflega Ijóðræn mynd og fal-
leg þeim sem séð hafa. Hún fjallar um mann sem
situr skyndilega uppi með litla stúlku og lýsir
myndin kynnum þeirra og ferðum í ýmsum stór-
borgum. Þess má geta að þýska hljómsveitin CAN
gerði tónlistina við myndina.
Þá gerir Wenders kvikmynd sem byggir á Wil-
helm Meister eftir Goethe og hét sú „Afleikur".
Þetta var árið 1974. Peter Handke skrifaði handritið
sem er nokkurs konar nútíma útgáfa af frumverk-
inu. Wilhelm Meister býr með móður sinni í smábæ,
leiður og ófullnægður. Hann hyggst verða rithöf-
undur og hefur myndin raunar aö geyma margs
konar hugleiðingar um gildi og hlutverk skáld-
skapar. Hann yfirgefur heimabæ sinn og fer í
ferðalag um Vestur-Þýskaland. Á leiðinni hittir
hann gamlan flökkuhljóðfæraleikara og unglings-
stúlku sem er í fylgd með honum og einnig leikkonu
að nafni Therese Farner. Gamli maðurinn hafði
áður verið nasisti og orðið gyðing að bana. Hann
virðist ekki hafa gert upp sakir við fortíð sína og af
þeim sökum er Wilhelm mjög í nöp við hann. Þau
ferðast fjögur milli nokkurra staða, en samskipti
þeirra verða því óbærilegri sem lengra líður á
samveruna. Myndinni lýkur með því að Wilhelm
segir skilið við samferðafólkið og við sjáum hann
að lokum einan síns liðs í hríðarbyl uppi á fjallstindi.
Næst gerir Wenders „í tímans rás“ (1975), en
hún fjallar um vináttu tveggja karlmanna. Kostu-
legir atburðir verða til þess að kynni takast með
þeim. Þeir ferðast saman um afskekkt sveitahéruð
við landamæri Austur- og Vestur-Þýskalands og
gera við kvikmyndasýningarvélar. Báðir eiga þeir
við erfiðleika að stríða í samskiptum við konur.
Samband þeirra byggist þó á því að leiða þessi
vandamál hjá sér. Það gengur þó ekki þegar til
lengdar lætur. Þeir ræða loks opinskátt um þessa
erfiðleika sína og slíta síðan samvistum.
Síðan kemur „Ameríski vinurinn“ árið 1977.
Myndin fjallar um Jonathan Zimmermann, sem er
hógvær og rólyndur rammagerðarmaður, sem lifir
kyrrlátu lífi með eiginkonu sinni og syni í Hamborg.
Dag nokkurn kemur frakki einn í heimsókn og býð-
ur honum of fjár fyrir að drepa félaga í Mafíunni í
neðanjarðariest í París. Fyrst neitar Jonathan, en
fellst svo á að fremja morðið og annað fylgir í kjölfar
þess. Frá því sleppur hann naumlega með hjálp
bandaríkjamanns, sem hann hafði þá nýlega
kynnst. Bandaríkjamaðurinn hefur heldur ekki
hreinan skjöld; hann er bendlaður við málverka-
fölsun. Báðir eru þeir flæktir í atburði sem vaxa
Þeim yfir höfuð. Höfuðþema myndarinnar er hin
sérstæða vinátta sem tekst með Jonathan og Tom.
Myndin er byggð á skáldsögunni „Ripley’s
Game” eftir Patriciu Highsmith. Wenders segir um
Fatriciu: „í bókum hennar verður til saga út frá
angist og lítilvægum aumingjaskap, smávægileg-
um göllum sem hver og einn þekkir svo vel að hann
tekur varla eftir þeim hjá sjálfum sér. Athyglinni er
beint að manni sjálfum. Úr lítilli, saklausri lygi,
þægilegri sjálfsblekkingu verða til geigvænlegir
atburðir og það er engin undankomuleið. Þetta
gæti hent okkur öll. Þetta er ástæðan fyrir því hve
sannar þessar sögur eru. Þær fjalla um það að
mesta hættan felst í smávægilegum veikleikum og
miðlungs umburðarlyndi gagnvart sjálfum okkur og
öðrum. En þær reyna ekki að kryfja efnið til mergjar
eða útskýra. Það eru bara einstök atriði og ein-
staklingar sem um er fjallað, engar alhæfingar."
Wenders skrifaði m.a. svo um „Ameríska vin-
inn“: „Allar kvikmyndir eru pólitískar, en þó sér í
lagi þær sem þykjast ekki vera það: „afþreyingar-
kvikmyndir”. Þær hafa mesta pólitíska þýðingu, því
þær bægja burt hugmyndinni um breytingu hjá
fólki. Allt er í lagi bara eins og það er, segja þær í
hverju myndskeiði. Þær eru risastór auglýsing fyrir
óbreytt ástand. Ég held að „Ameríski vinurinn" til-
heyri ekki þessum flokki. Samt sem áður er hún
„afþreyingarmynd” og spennandi, en allt er opið
og breytingum undirorpið. Öllu er ógnað. Myndin
hefur engan beinan pólitískan boðskap, en hún
slævir ekki skilningarvit okkar. Hún gerir ekki per-
sónurnar að brúðum og áhorfendur um leið. Því
miður er það einmitt sem margar „pólitískar"
myndir gera."
Dennis Hopper í hlutverki „ameríska vinarins".
Myndin er uppfull af orðaleikjum og tilvísunum í
bandaríska kvikmyndasögu. Ástæðuna fyrir því að
hann lét fræga Hollywood-leikstjóra á borð við
Nicholas Ray leika Mafíuglæpamennina segir
Wenders vera að þeir séu einu raunverulegu
svindlararnir sem hann þekki og eina fólkið sem
ráðskast með líf og dauða á jafn kæruleysislegan
hátt og Mafían.
„Ekkert annað frásagnarform fjallar eins vel og
réttilega um hugmyndina um það hver maður er
eins og kvikmyndin, því með engu öðru táknmáli er
hægt aö tala um efnislegan raunveruleika hlutanna
í sjálfu sér“ segir Wenders. „Ameríski vinurinn"
11