Birtingur - 01.04.1954, Blaðsíða 12

meistari, hann er ekki heldur aðeins húsateikn-
ari. Hann er skipuleggjari, listamaður, vísinda-
maður (í vissum skilningi), frœðari, og hon-
um er ekkert óviðkomandi í menningarlífi sam-
tíðar sinnar. Hann er hugsjónamaður sem
reynir að örva framþróunina með fordóma-
lausu slarfi í nútíð.
Þetta hefur komið glöggt í Ijós á Norður-
löndum, þar sem arkitektar hafa í ræðu og riti
og með verkum sínum öðrum orðið áhrifa-
meiri með hverju ári, með því t. d. að leggja
félags- og hagfræðingum verkefni í hendur,
sem hafa leitt af sér félagsleg og hagfræðileg'
rök að mörgum þeim bótum, er við státum af
sem táknum hins háa menningarstigs Norður-
landa.
Það ætti að verða skiljanlegt að hlutverk
arkitektsins er stórt og engan veginn létt. Það
skyldi engan furða, þó að á einhverju verði
brestur.
Ég hef ekki rætt hið listræna og formalist-
iska verksvið hans eða hið byggingartækni-
lega. Það bíður annarrar greinar. Það, sem
fyrir mér hefur vakað með þessum hugleiðing-
um, er að reyna að finna íslenzkum arkitektum
stað í þessu lauslega ágripi af stéttasögu arki-
tektanna.
Hinir sænsku kunningjar mínir litu að vísu
formalistiskt á málið, þegar þeir kváðu það
ekki geta verið, að við á íslandi byggðum í
sama anda og gert var fyrir 30 árum á Norður-
löndum.
Hið alvarlega er samhengi tjáningarforms-
ins og að því er virðist skilningur arkitektanna
á hlutverki sínu og þar með er hugsanakeðja
mín lokuð.
Eru íslenzkir arkitektar á sama stigi og
starfsbræður þeirra í nágrannalöndunum voru,
áður en þeir rifu sig upp úr niðurlægingunni
og skipuðu sér á bekk þeirra, sein með lífrænu
starfi skapa varanleg tákn lifandi menningar?
Er þetta svo þrátt fyrir það, að þeir koma
fram sem starfsstétt í sama mund og áðurnefnd-
ir atburðir gerast í þeim löndum, sem þeir
sækja til menntun sína og undirbúning að svo
ábyrgðarmiklu hlutverki sem því að leggja und-
irstöðu að þróun byggingarlistar í landi sínu?
Fóru þessir atburðir sporlaust fram hjá
þeim?
Ilver'spurning leiðir aðra af sér, og skal því
staðar numið, en því svarað hvernig þeir hafa
rækt hlutverk sitt og hagnýtt tækifæri sín, í
ljósi þess, sem hér hefur verið rakið.
Þeir hafa rækt það illa, þar eð þeir hafa
aðeins litið á sig sem húsateiknara, en hlut-
verk þeirra er langtum stærra. Húsateiknari
þarf ekki að vera arkitekt, þó að það sé æski-
legt. Og tækifærin hafa verið herfilega illa not-
uð, eins og sjá má á samanburði við störf og
árangra starfsbræðranna á Norðurlöndum.
Sleggjudómur?
Það væri óskandi. En hann stendur þar til
hann verður hrakinn af þeim, sem eiga hendur
sínar að verja.
P.S. Vonandi verður innan tíðar hægt að
ræða hina formalistisku hlið málsins með það
fyrir augum að komast að niðurstöðu um,
hvort það stenzt sem hér hefur verið skrifað.
Skúli H. Norðdahl.
UPPKASTIÐ NÝIA
Fréttir hafa borizt úr Danmörk þess efnis að
þaðan sé að vænta uppkasts á la 1908, að þessu
sinni varðandi handritin sem íslendingar eiga
geymd í dönskum söfnum. Að því er óljósar
sagnir herma hafa danir í hyggju að bjóða ís-
lendingum helmingaskipti á handritunum og
félagsútgerð við rannsókn þeirra. Hinn gullni
meðalvegur hefur reyndar löngum verið talinn
ákjósanleg leið til lausnar á deilum milli þjóða
og einstaklinga, en í þessu tilfelli getur hann
ekki komið lil greina. Ef granni minn hefur
með einhverjum hætti komizt yfir bók úr safni
mínu og haldið henni fyrir mér með rangind-
um um langa hríð, er það lítill vottur um iðrun
og yfirbót að bjóðast til að rífa réttmæta eign
28
BIIÍTINGUR