Birtingur - 01.04.1954, Blaðsíða 14

ELÍ AS MAR :
Ofdýrkun karlmennskunnar
1.
Erfitt getur reynst fyrir okkur Vesturlanda-
búa að koma til fulls auga á þá staðreynd,
hversu menning sjálfra okkar er á einhliða
hátt sniðin eftir og háð hinum maskúlína hugs-
unarhætti svo í smáu sem stóru; óbilgjörnu og
einatt heimskulegu viðhorfi hins „karlmann-
lega“. Þó hlýtur okkur að verða þetta ljóst
jöfnum höndum og við kynnumst viðhorfi og
hugsunarhætti annarra menningarsvæða heims
svo í fortíð sem í nútíð.
Sérhver hugsandi Vesturlandabúi — og þá
ekki hvað sízt sá, sem enn á eftir að öðlast fast-
mótaða lífsskoðun og stefnu — hlýtur að nema
staðar einmitt nú, þegar svo er komið, að þriðja
heimsstyrjöldin er af mörgum talin ekki að-
eins möguleg, heldur beinlínis óumflýjanleg, og
varpa fram þessari spurningu: Hvað veldur svo
óhugnanlegri öfugþróun? Hverskonar vitfirr-
ingarstefnur og dauðaöfl þröhgva hinum sið-
menntaða heimi til endurtekinna sj álfsmorðsat-
hafna og hermdarverka?
Við þessu eru að sjálfsögðu mörg svör og
margt í því sambandi, sem þarf að taka til
greina.
í bókinni „Markmið og leiðir“, sem rituð er
fyrir síðari heimsstyrjöld, bendir Aldous Hux-
ley á fjölmargar orsakir, þeirra á meðal: óheil-
brigðan þjóðarmetnað stórveldis; kynþálta-
hatur; öfund yfir landsvæðum í eigu annarra
ríkja; trúarofstæki (þar með talið stjórnmála-
trúarofstæki); sigurfrægðarlöngun einstakra
ráðamanna eða hernaðarleiðtoga; misjafnlega
réttlátar kröfur um aukið olnbogarúm vaxandi
ríkis; þörf auðvaldslands fyrir markaði; og
síðast en ekki sízt: skipulagða stríðsæsingu
sjálfra hergagnaframleiðendanna, ýmist í nafni
ættjarðarástar eða undir því herópi, að nú
þurfi að berjast duglega „til þess að binda endi
á öll stríð“.
Orsakanna til stríðsæsinga og þeirrar rang-
snúnu hugmyndar, að hægt sé og jafnvel nauð-
synlegt að leysa milliríkjadeilur og hugsjóna-
átök með fjöldamorðum, er þó öðru fremur að
leita í einhliða og næsta taumlausri dýrkun á
mœttinum, hinu karlmannlega, mér liggur við
að segja: í þröngsýnu trausti á skynsemisat-
höfnum einvörðungu, á kostnað tilfinningalífs-
ins — og er mér þó ljóst, að orðalag sem þetta
gefur tilefni til misskilnings án frekari skýr-
inga. í stuttri grein verð ég þó að treysta því,
að mál mitt skýri sig sjálft.
En hvaðan er svo þessi taumlausi karl-
mennskuátrúnaður sprottinn, þessi rótgróna
dýrkun máttarins og virðing fyrir hinu „sterka“
með samsvarandi fyrirlitningu á því, sem kall-
ast „veikt“? . . . Er þetta kannski eitthvert eðlis-
lægt sérkenni hins hvíta kynþáttar? Varla. —-
Svo ótrúlegt sem það kann í fljótu bragði að
virðast, þá ber kristin kirkja að mjög miklu
leyti ábyrgð á þessu, síðan hún kom til sögunn-
ar sem andlegur og veraldlegur leiðtogi. Og
menn skyldu sízt ætla að hinna neikvæðu áhrifa
hennar sé hætt að gæta, þótt messusókn sé slæ-
legri nú en áður og páfinn í Róm talinn núll.
Því fer fjarri. Að sama skapi er á hinn bóginn
athyglisvert, að flest þau lönd, sem á undan-
förnum áratugum hafa steypt heiminum út í
styrjaldir og eru líklegust til að gera það enn,
þau eru ekki umráðasvæði kaþólskunnar —
sem oft er þó deilt á fyrir afturhald og hvers-
kyns ósóma annan — heldur einmitt þau stór-
30
BIRTINGUR