Birtingur - 01.04.1954, Blaðsíða 15

veldi, sem hlotið hafa blessun lúthersku og kal-
vínsku með tilheyrandi afbrigðum materíal-
isma.
En kristnin ein á hvorki upphaf né alla sök á
því, hvernig komið er, enda þótt sekt hennar
sé mikil og skerfur hennar til heimsmenningar-
innar meiri bjarnargreiði en margur hyggur.
Sök kirkjunnar er einkum fólgin í því, að hún
hefur oftast verið skálkaskjól og baráttutæki
afturhalds og stöðnunar. í eðli sínu svarinn ó-
vinur upplýsingar og frjálslyndis. Annað mál
er svo, hvað áunnizt hefur þrátt fyrir hana;
sumt af því jafngildir kraftaverki. Hún bjó til
grýlu sjálfsótta og sektarmeðvitundar á flest-
um sviðum mannlegs tilfinningalífs. Hún að-
skildi „líkama“ og „sál“ í þeim tilgangi og með
þeirri kröfu, að hið síðara skyldi „ráða yfir“
hinu fyrra. Hún framleiddi „stríðsmunk“ mið-
aldanna, þann óhugnanlega persónugerving,
sem enn í dag er ideal vestræns þjóðfélags,
enda þótt við gerum okkur tæpast grein fyrir
því, sökum breyttra aðstæðna.
Athugum því örlátið nánar, hvernig þetta
hefur orðið.
2.
Hin mikla goðsögn miðaldanna var píla-
grímsförin — ferð um jarðríki myrkurs og
ófullkomnunar til himneskra bústaða, þar sem
allar óskir fengjust að lokum uppfylltar á full-
komnari hátt en menn gat órað fyrir.
Skipulagður meinlætalifnaður til þess að öðl-
ast þetta fyrirheit verður að skoðast setn ein-
kennandi fyrir sálarlíf karlmannsins. Upptök
slíkrar hugsjónar hefðu aldrei getað orðið til
hjá konu — enda þótt meinlætalifnaðurinn
hrifi einnig til sín kvenkynið og stofnuð væru
nunnuklaustur. Það breytir engu um eðli máls-
ins. — Það er fyrst og fremst karlmannlegt sál-
areinkenni að vilja og þola að leggja á sig ó-
þægindi og þrekraunir til þess að ná fjarlægu
marki. Hermaðurinn á orrustuvellinum, land-
námsmaður nýfundinnar heimsálfu eða kaup-
maðurinn á ferð með lest sína — allir höfðu
-\
SVEINBIÖRN BENTEINSSON:
BRAG AFIÖLL'.
Rímað atómljóð
Snjallur góðan yrkir óð,
eld í ljóðum kveikir.
Eykur þjóðar orkusjóð
andans GlóSaíeykir.
Læknar blinda lýða kind
leifturmyndaskólinn.
Roðar yndislogadind
Ijóða Tindastólinn.
Rjúía þjökun þróttar tök.
Þrekið stökur glæða.
Orðar vökull æðstu rök
Eiríksjökull kvæða.
Varð af hrelldum hryggðin felld.
Hækkar veldi dagsins.
Blysum heldur hótt í kveld
Heklueldur bragsins.
*
Laug á bak það leiða hrak.
Lastnæm staka flýgur.
Eykur brak og orðaskak
andans Lakagígur.
þeir brýna þörf fyrir þennan karlmannlega þátt
sálarlífsins.
Svo viðurkenndu miðaldirnar þá fornkristnu
staðhæfingu varðandi ástalífið, að kynhvöt ætti
ekki rétt á sér nema innan hjónabands og þá til
þess eins að viðhalda ættstofninum guði til
dýrðar. Bein gleði af ástalífi varð synd. Það
varð í rauninni synd að elska — nema þá óhlut-
kenndan guð á himnum. Sá maður var beztur
og þroskaðastur, sem gat a. m. k. látið líta svo
BIRTINGUR
31