Ingólfur - 17.06.1965, Blaðsíða 4

4
INGÓLFUR
17. júní 1965
Hvers vegna ber að lakmarka
Keflavíkursjónvarpið við hersföðina!
Ámi Þórðarson, skólastjóri:
Reyndar ætti að vera óþarft að spyrja
slíkrar spurningar, svo augljóst cr, að
við hvorki getum né megum una því
miklu lengur án stórfellds skaða að
beint sé erlendu herstöðvarsjónvarpi inn
á þúsundir íslenzkra heimila. Slíkt hátt-
erni hlýtur að skerða sjálfsvirðingu þjóð-
arinnar, þótt ekki komi annað til, og
er ærið nóg eitt saman.
Vel getur verið, að fullorðið fólk með
fastmótaðar skoðanir og tamda gagn-
rýni þoli áhrifamátt herstöðvarsjónvarps.
Hitt er víst, að við stöndum ekki und-
ir þeirri ábyrgð, er við tökum á okkur
með því að næra börn og unglinga alla
daga og árum saman á sjónvarpsefni,
sem ætlað er til dægradvalar aðgerðar-
lausum, einangruðum hermönnum úti á
hjara veraldar. Slík andleg fæða þrosk-
ar áreiðanlega ekki hæfileika ungs fólks
til að meta verðmæti þess, sem því er
boðið, greina kjarnann frá hisminu.
Okkur er heitið íslenzku sjónvarpi
innan tíðar. Virðist mikið kapp á lagt
að hraða því eftir föngum, jafnvel svo,
að mörgum finnst gæta meir kapps en
forsjár. Við verðum eindregið að vænta
þess, að tilgangur þess að hraða stofn-
un íslenzks sjónvarps sé framar öllu sá
að fá tækifæri til að bægja herstöðvar-
sjónvarpi frá íslenzkum heimilum og
takmarka við það svæði, sem því er ætl-
að og það á við.
Sjónvarpsnotendum fjölgar að sjálf-
sögðu stórlega, þegar íslenzka sjónvarp-
ið hefst. Það yrði því þjóðinni mikil
hermdargjöf, yrði hermannasjónvarpið
ekki takmarkað samtímis. Við getum
ekki ætlað ógæfu okkar svo mikla.
sSSs
Gunnar Gunnarsson, skáld:
Viðbrögð verulegs hluta þjóðarinnar
við dátasjónvarpinu af Vellinum bera
vitni andvaraleysi með fádæmum, að
því er bezt verður séð. Það er gömul
reynsla og ætti að vera minnisstæð í
landi tignarfossa, að dropinn holar
steininn. Hvað þá um eyru uppvax-
andi kynslóðar, í hver eitt og sama er-
lenda málið er þulið þindarlaust úr for-
vitnilegu myndatæki á þúsundum ís-
lenzkra heimila. Sá er ekki hjartaveill,
er unir því óátalið. Skyldi það ráða
nokkru um afstöðu tvístígandi valda-
manna og flumbrulegar framkvæmdir á
tímum, er tækninni fleygir svo fram,
að ofurlítil bið vel mætti verða til batn-
aðar, að málið, sem svo fast er að ís-
Ienzkum heimilum haldið, einmitt er sú
tunga, sem töluð er í „god’s own
country" en hvorki danska né — segj-
um — rússneska? Væri Vestmönnum
umhugað að sýna örsmárri þjóð, er á til-
veru sína í rambandi veröld að miklu
leyti undir því komna, að hún fram-
vegis sem hingað til fái fótað sig á eig-
in menningargrundvelli, þá tillitssemi,
er þeir sjálfir ætlast til af öðrum, myndu
þeir ótilkvaddir setja undir lekann, og
væri það óneitanlega æskilegast. Annars
kynni að vakna sá vonandi ástæðulausi
grunur, að Vallarsjónvarpið og fleiri
vilbrögð sé aðeins önnur hlið þcirrar
lítt yfirveguðu og væntanlega frá horfnu
ágengni, er stakk upp skollakolli þegar
farið var fram á leigu lands- og sjávar-
nytja um aldarbil, ósællar minningar.
Þess mættu Vestmenn vel vera minn-
ugir, að framrétt lúka er vesæl vinar-
hönd, og ráðamenn íslenzkir, að hafi
þeir slysazt til að gefa óþurftarleyfi, er
hið sama ckki bcint vænlegt til löggild-
ingar eftir á. Dómur Sögu bíður fram-
undan. Honum mun hver og einn hlíta
verða.
Þá fylgja hér orðaskipti, er áttu sér
stað á íslenzku gistihúsi á öndverðri
Skerplu A. D. 1965 — ofurlítið sjónar-
spil. Gestur nálgast afgreiðsluna, stúlk-
an er í símanum, lýkur samtalinu, vík-
ur sér að honum:
— What is your roomnumber, please?
— Ha?
— What is your roomnumber, please?
— Ha?
— What is your roomnumber please?
— Tvöhundruðogtólf.
— Nú, eruð þér Islendingur?
£SSs
Jökull Jakobsson,
rithöfundur:
Bandaríska herstöðvarsjónvarpið í
Keflavík er furðu lærdómsríkt tæki.
Það kynnir okkur ekki aðeins vissar
hliðar á bandarískri menningu, heldur
sýnir okkur einnig langt inn í hugskot
íslenzku þjóðarinnar.
SSSs
Kristján Eldjárn,
þ jóðmin javörður:
Það hefur sannazt í þessu sjónvarps-
máli, sem Jón Helgason kvað: „Hægt
er að festast, bágt mun úr að víkja.“
Það er sennilega ekki einfalt mál að
Iosa sig alveg við Keflavíkursjónvarpið
úr því sem komið er, en einfalt er að
svara þeirri spurningu, sem hér er fyrir
lögð: Þegar mistök vcrða, á að reyna
að bæta úr þeim, þegar tækifæri er til.
Það er mannlegt að skjátlast, en
heimskulegt að stæla sig upp í villu
síns vegar, segir gamalt spakmæli. Aug-
ljóst er nú orðið, svo að fáum getur
blandazt hugur um, að stækkun Kefla-
víkurstöðvar voru mistök, og veit ég
ekki betur cn að mörgum hugsandi
sjónvarpseiganda þyki orðið nóg um
afleiðingar þeirra mistaka. Fyrstu mis-
tökin voru hjá Bandaríkjamönnum sjálf-
um. Þeir hefðu ekki átt að leggja þessa
freistingu fyrir íslendinga. Tilraunin
hefur að vísu leitt margt merkilegt í
Ijós. Með undrun hefur maður séð
sjónvarpsskóginn þéttast, og furðuleg
ummæli hefur maður heyrt, eins og
þegar það er kölluð „lítil forvitni“,
sem áður hefði verið kölluð almenn
háttvísi, og minnimáttarkennd það, sem
hingað til hefur nefnzt heilbrigður
metnaður. Ég ann varnarliðinu þess
friðar, sem kominn var á í sambúð
þess við íslendinga. Bandaríkjamenn
liafa komið hér vel fram, úr því þeir
þurfa að vcra hér á annað borð. Með
sjónvarpsmálinu er nú þessi friður rof-
inn, og hann kemst ekki á aftur, fyrr
en úr er bætt á cinhvcrn hátt, þó að
sjónvarpsstangafjöldinn kunni í fljótu
bragði að virðast benda til annars.
En látum þetta vera. Það er ekki það
sem er til umræðu, og ekki eiga gestir
vorir að hafa vit fyrir oss. Aðalmistök-
in eru sjálfra vor. Ráðamcnn vorir hugs-
uðu sig ekki nógu vel um og sáu ekki
nógu langt fram, þegar þeir veittu
hið fræga leyfi. Þeir voru að vísu til,
sem strax vöruðu við því, sem fyrirhug-
að var, en játa verður, að allur þorrí
manna gerði sér enga grein fyrir, hvert
stefndi: að Keflavíkursjónvarpið yrði að
eins konar ríkissjónvarpi á íslandi á fá-
einum árum. Þeim, sem ábyrgðina bera,
kann því að vera vorkunn, þótt illa
tækist til í upphafi. Oðru máli gegnir
nú. Það er hverjum manni vorkunnar-
laust að sjá og skilja nú, að Keflavíkur-
sjónvarpið er orðið stórkostlegt þjóðlegt
vandamál, hið langstærsta, sem skapazt
hefur af dvöl varnarliðsins hér á landi.
Á meðan svo stendur sem nú er, höld-
um vér ekki höfði sem menningarþjóð,
en vonandi þarf ekki að deila um, að
það sé þó takmark vort á öllum svið-
um. Það verður þegar í stað að hefja
undirbúning að því að leiðrétta mistök-
in og takmarka Kcflavíkursjónvarpið
við varnarliðsstöðina eina og nota til
þess fyrsta tækifæri sem býðst. Ef það
tækifæri skapast, þegar íslenzka sjón-
varpið tekur til starfa, þá er að neyta
þess. Heilbrigður íslenzkur þjóðarmetn-
aður krefst þess.
5SSs
Magnús Magnússon,
prófessor:
Sjónvarpið er áhrifamesta fjölmiðl-
unartæki nútímans og getur verið til
góðs og ills, allt eftir því, hvernig því
er stjórnað. Það getur miðlað mikilli
fræðslu, bæði almennri og sérhæfðri,
enda er farið að nota það í skólum,
allt upp í háskóla. Þar sem sjónvarpið
kemur beint inn á heimili manna, gagn-
stætt t. d. kvikmyndum, getur það
frekar en nokkurt annað tæki mótað
skoðanir manna og smekk, lífsviðhorf
og lífsvenjur og allt menningarlíf, jafn-
vel án þess að móttakandinn geri sér
grein fyrir þessum áhrifum. Það er því
afar mikilvægt, að því sé vel stjórnað
og cftirlit haft með, að það sé ekki
misnotað. Engin sjálfstæð menningar-
þjóð getur látið það viðgangast, að er-
lcndur aðili, hver sem hann er, hafi
sérstöðu, hvað þá heldur raunverulega
cinokunaraðstöðu, um rekstur sjónvarps
í landi hennar. Það væri óhugsandi, að
erlendum aðila væri veitt slík sérstaða
til blaðaútgáfu, á sínu eigin máli, þann-
ig að eina blaðið eða það stærsta væri
erlent. Það hlýtur því að vera krafa
okkar sem sjálfstæð menningarþjóð, að
það erlenda sjónvarp, sem hér er rekið,
Keflavíkursjónvarpið, sé takmarkað við
þann hóp, sem það var ætlað fyrir, það
er að segja varnarliðið á Keflavíkurflug-
velli.
sSSs
Njörður P. Njarðvík,
cand. iMig.:
Þegar leyfð var stækkun hinnar amer-
ísku sjónvarpsstöðvar, fékk íslenzk
menningarstarfsemi nýjan og ærið við-
sjárverðan keppinaut. Menn verða að
gera sér grein fyrir þvi, að fólk, sem
að staðaldri horfir á hið erlenda sjón-
varp, fjarlægist smám saman íslenzka
menningarstarfsemi. Til þess liggja
fyrst og fremst tvær ástæður.
Fyrri ástæðan er sú, að þetta fólk
venur sig við allt annars konar afþrey-
ingu en þá, sem hér cr á boðstólum
hjá íslenzkum aðilum. Jafnframt verða
sjónvarpsnotcndur ósjálfrátt fyrir meiri
og minni áhrifum af bandarískum
fréttaflutningi og túlkun heimsviðburða.
Við íslcndingar erum bandamenn og
vinir Bandaríkjamanna og höfum kos-
ið að standa við lilið þeirra í barátt-
unni fyrir varðveizlu hins frjálsa heims.
En þctta hefur þjóðin ákveðið upp á
eigin spýtur og án þess að Bandaríkja-
menn hafi kcnnt henni með áróðri að
taka þessa afstöðu. Og við viljum halda
áfram að taka okkar eigin afstöðu í
samræmi við eigin sannfæringu, án
utanaðkomandi áhrifa og áróðurs.
Síðari ástæðan er hins vegar sú, að
þeir, sem að staðaldri nota sjónvarpið
sér til afþreyingar, hætta að gefa sér
tíma til að sinna íslenzkum málefnum
nema að litlu leyti einu. Leikhús- og
hljómleikaferðum fækkar. Þráfaldlega
hafa sjónvarpsnotendur sagt mér, að
þcir séu hættir að fylgjast með ríkisút-
varpinu. Og síðast en ekki sízt, lestur
bóka og blaða minnkar verulega. Allir
vita að íslenzk útgáfustarfsemi berst í
bökkum vegna fámennis, en þó fyrst
og fremst vegna ranglátra tolla. Meðan
erlend blöð og bækur eru algerlega toll-
frjáls innflutningsvara, er útgefendum
hér gert að greiða háa tolla af pappír
og bókbandsvörum, sem er regin-
hneyksli, þar sem öflug útgáfustarfsemi
er undirstaða sérhvers þjóðernis. Og nú
er amerískt sjónvarp látið auka enn á
hina erfiðu aðstöðu útgefenda.
Með vaxandi notkun hins erlenda
sjónvarps eru Islendingar þannig hægt
og hægt að verða sem framandi gestir
í eigin landi. Það er ekki þannig fólk,
sem ísland þarf á að halda. Island þarfn-
ast manna, sem vilja gera örlög þess
að sínum örlögum. Sem vilja berjast
fyrir sjálfstæðri tilveru íslenzkrar þjóð-
ar og byggja upp framtíð hennar, leggja
fram sinn skerf til íslenzkrar tilveru,
vera þátttakendur, en ekki áhorfendur.
Þess vegna hljótum við að mótmæla
hinu ameríska sjónvarpi.
5SSs
Ólafur Jónsson,
gagnrýnandi:
Mér virðist auðsvarað spurningunni
um framtíð Keflavíkursjónvarpsins. Vit-
anlega ber að Ioka stöðinni. Og úr því
sem komið er virðist hreinlegast að
loka henni samtímis því að íslenzka
sjónvarpið tekur til starfa.
En þótt sjónvarpsmálinu ljúki má
það verða til viðvörunar og umhugsun-
ar eftirleiðis.
Það er ljóst að frumstæð alþjóðleg
múgmenning gerist æ fyrirferðarmciri
hér á landi, sífellt ríkari þáttur dag-
legs lífs í landinu. Sjónvarpshrífumar
á þökum reykvískra borgara em til
marks um þennan menningarmarkað,
ekki síður en bítlatízka unglinganna,
og sýna bezt hve víðtækur hann er.
Sjónvarpsmálið minnir á það hversu
vanræktur þessi þáttur menningarlífs
okkar hefur verið, fátæklegur og fmm-
stæður á flestum sviðum. Þeir aðilar
sem annast alþýðlega fjölmiðlun nú á
tímum, blöð og tímarit, útvarp, sjón-
varp, kvikmyndahús, eiga menningar-
lcgri skyldu að gegna sem ekki verður
vikizt undan, sem háskalegt er að van-
rækja. En áhrifamesta menningartæki
samtímans er hér á landi cinokað af út-
lendingum.
Og það er ljóst að varnarliðið í Kefla-
vík hefur með útvarpsrekstri sínum