Ingólfur - 17.06.1965, Blaðsíða 5

17. júní 1965
INGÓLFUR
5
fyrst og síðan sjónvarpsrekstri seilzt til
alveg óeðlilegra áhrifa í íslenzku þjóð-
lífi. Réttum yfirvölclum hefur ekki tek-
izt að standa gegn þeirri ásxlni, fyrir
hrckkleysi eða klaufaskap. Sjónvarps-
málið minnir á að sú saga má ekki
endurtaka sig; það vekur upp spurn-
inguna um afstöðu okkar til vamarliðs-
ins, stöðu þess hér á landi og þar með
þátttöku okkar í Nato. Þetta em allt
spurningar um sjálfsagða tilveru okkar
sem þjóðar, hverju verði hún skuli
keypt; sjónvarpsmálið er dæmi um sjálf-
stæðismál okkar nú.
SSSs
Sigurður Sigurðsson,
listmálari:
Mosabrennur og skyttirí dátanna á
Miðncsheiði er af sumum talið heims-
friðinum og öryggi okkar ómissandi. Er
því sjálfsagt að veslings mennimir, er
þar verða að hírast, hafi sjónvarp sér til
dundurs á löngum skammdegiskvöldum.
En það er erfiðara að skýra stöðu ís-
lenzkra ráðamanna, er töldu sig knúna
til að leyfa stækkun sjónvarpsstöðvarinn-
ar á Kcflavíkurflugvclli. Þjóð, sem stærir
sig af fullveldi og sjálfstæðri menningu,
getur ekki unað því, að stórþjóð reki eitt
öflugasta áróðurstæki allra tíma á landi
hennar, jafnvel þótt vinveitt sé, og er
þó vafasamur vinargreiði. Við þurfum
sem skjótast að eignast sjónvarpsstöð,
velja sjálfir efni að okkar skapi, innlent
sem erlent, og láta dátana um sitt. Ann-
að samir ekki.
SS&
Steingrímur Hermannsson,
verkfræðingur:
Til skýringar, í stuttu máli, á afstöðu
minni í sjónvarpsmálinu svonefnda,
vil ég ncfna tvö nokkuð óskyld atriði.
Við Islendingar værum eflaust ekki
sjálfstæð þjóð í dag, ef tryggð íslenzkr-
ar alþýðu við menningararf sinn, sög-
una og íslenzka tungu, hefði ekki sam-
einað hana í sjálfstæðisbaráttunni. Án
þessa væmm við vafalítið enn dönsk
nýlenda og danskir þegnar og líldeg-
ast, að mikill hluti þjóðarinnar væri,
með batnandi samgöngum, fluttur á
brott frá þessari úthafs- og að ýmsu
leyti harðbýlu eyju, til landa, sem bjóða
á margan hátt auðveldari lífskjör.
Samstaða þjóðarinnar um eigið sjálf-
stæði er ekki síður nauðsynleg nú en
hún var í baráttunni við Dani. Við Is-
lendingar erum komnir inn á þjóðbraut
og sogumst stöðugt meira inn í hring-
iðu alþjóðaviðskipta. Til dæmis er nú
rætt um stofnun stórra iðnfyrirtækja í
samvinnu við erlenda fjármagnseigend-
ur. Þetta er að mínum dómi eðlileg þró-
un og hættulaus og getur jafnvel orðið
okkur til stórra hagsbóta, ef farið er
með varuð og við stöndum dyggilega
vörð um menningu okkar, sögu og ís-
lenzka tungu. Ef við gerum það, er ég
sannfærður um, að við munum bera
gæfu til þess að halda erlendri fjárfest-
ingu í skefjum innan hæfilegra marka.
Ekkert tæki er hins vegar hættulegra
sérstæðri menningu smáþjóðar en skefja-
laust erlent sjónvarp. Slík erlend fjárfest-
ing er því ólíkt hættulegri sjálfstæði
þjóðarinnar en fjárfesting í einstaka iðn-
fyrirtæki, þótt margfalt stærri sé.
Óskylt þessu, sem nú er nefnt, er
svo ístöðuleysi Alþingis og íslenzkra
stjórnvalda, sem hlýtur að vekja undr-
un og fyrirlitningu. Ekki mundi þýða
fyrir íslenzka einstaklinga að sækja um
leyfi til almenns sjónvarpsreksturs. Lög-
in um fjarskipti veita ríkisvaldinu einka-
leyfi til slíks og öruggt má telja, að
undanþága yrði aldrei samþykkt fyrir
íslenzka aðila. Hvers vegna þurfum við
að vera svo ístöðulitlir að leggjast í duft-
ið, þcgar crlendur aðili krefst leyfis, og
samþykkja án eftirlits undanþágu til
reksturs sjónvarpsstöðvar, sem ekki nær
aðeins til varnarliðsins, heldur einnig
mikils hluta þjóðarinar?
INgqlfur
RITSTJÓRN: I
Hannes Pétursson, Ragnar Jónsson (áb.), Sigurður Líndal,
Sigurður A. Magnússon, Þórhallur Vilmundarson.
Víkingsprent hf.
INGÓLFUR
Allmörg íslenzk blöð hafa borið þetta nafn, en þó hefur eitt þeirra
orðið kunnast, blað landvarnarmannanna, sem risu upp sumarið 1902
og gerðust oddvitar í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar, er þeim þót.ti hin
eldri flokkasamtök í landinu hafa látið deigan síga. Næstu árin liéldu
landvarnarmenn og blað þeirra Ingólfur uppi skeleggri baráttu gegn
þeirri takmörkun á fullveldi Islendinga, sem fólst í stjórnarskránni frá
1903. Undir forystu manna eins og Einars Benediktssonar, Jóns Jens-
sonar, Benedikts Sveinssonar yngra og Bjarna Jónssonar frá Vogi tókst
þeim að kveikja þann eldmóð í brjóstum landsmanna, er leiddi til hins
ævintýralega kosningasigurs uppkastsandstæðinga 1908.
Dægurþras sjálfstæðisbaráttunnar í upphafi þessarar aldar er löngu
hljóðnað, og hér er hvorki staður né stund til að taka afstöðu til deilu-
mála þeirra tíma, en aðstandendur þessa blaðs telja, að einmitt nú sé
þjóðinni — ekki síður, heldur miklu fremur en þá — þörf á því, að glædd-
ur sé með henni þjóðlegur metnaður og heilbrigður sjálfstæðisvilji, cr
gamlir flokkar og flokksforingjar hafa látið merki íslenzkrar reisnar og
andlegs sjálfstæðis síga frammi fyrir ásókn vinveitts erlends stórveldis.
Þessi er önnur ástæða þess, að við nefnum blað okkar Ingólf.
Sjálfstæðisbarátta örfámennrar þjóðar er eilíf. Hins vegar hljóta ytri
aðstæður á hverjum tíma að ráða því, um hvað baráttan snýst og að
hverju hún beinist. Sjálfstæðisbarátta Islendinga í upphafi þessarar
aldar var með allt öðrum hætti en nú. Þá áttum við aðeins eftir að fá
hina fyllstu viðurkenningu á fullveldi íslenzks ríkis, er við hlutum 1918,
og aldarfjórðungi síðar var stofnað lýðveldi á Islandi. Þannig skortir
nú ekki á, að fullnægt sé hinu ytra formi sjálfstæðis og fullveldis Is-
lendinga. Hins vegar eru aðstæður þær nú, að öflugasta stórveldi
heims, sem réttkjörin íslenzk stjórnarvöld hafa samið við um hervernd
landsins, hefur um 24 ára skeið haft herlið í landinu. Á síðustu ár-
um hefur þetta erlenda herlið fyrir tilstyrk stórtækasta fjölmiðlunar-
tækis nútímans gert slíka innrás í íslenzka menningarhelgi, að enga
hliðstæðu er að finna í sögu þjóðarinnar. Bandarískt herstöðvarsjón-
varp nær nú til þúsunda íslenzkra heimila með 7—14 klukkustunda
dagskrá daglega og hefur þannig tekið að sér að verulegu leyti uppeldi
allmikils hluta þjóðarinnar. Þessi erlenda menningarinnrás hefur verið
gerð á Suðvesturlandi, þar sem meirihluti landsmanna hefur nú tekið
sér bólfestu. Það er þannig á hinu forna landnámi Ingólfs Arnarsonar,
sem hin nýja menningar- og sjálfstæðisbarátta mæðir mest, og í bæ
hans, Ingólfsbæ, verða nú að sannast orð Einars Benediktssonar:
Nú skipast ættmenn Ingólfs þétt í raðir
á yzta, síðsta þremi tjóns og falls.
Ilér verður haldið hæsta landsins merki,
og hér skal falla utanstraumsins hrönn.
Þessi er hin ástæða þess, að við nefnum blað okkar Ingólf.
Blaðinu er ekki ætlað að koma út reglulega, en það mun birtast, þegar
aðstandendur þess telja ástæðu til.
Sem betur fer verður stöðugt fleiri
mönnum ljós sú hætta, sem fylgir
rekstri erlendrar sjónvarpsstöðvar á þann
hátt, scm hér hefur verið leyft, og er
vonandi, að þau mistök, sem orðið hafa,
verði leiðrétt strax og hin íslenzka sjón-
varpsstöð er komin á fót.
SS&
Styrmir Gunnarsson,
lögfræðingur:
Afstaða þeirra, sem andvígir eru því,
að Keflavíkursjónvarpinu sé hleypt inn
á þúsundir íslenzkra heimila, er byggð
á mismunandi rökum.
Sumir eru algjörlega andvígir sjón-
varpi, inhlendu eða erlendu, aðrir telja
dagskrá Keflavíkursjónvarpsins svo lé-
lega, að hún hljóti að hafa slæm áhrif
á þá, sem á það horfa, ekki sízt yngstu
kynslóðina, enn aðrir telja það metnaðar-
mál íslenzkri þjóð að notast ekki við
sjónvarp frá erlcndri þjóð, hver sem hún
er.
Andstaða mín gegn Keflavíkursjón-
varpinu byggist fyrst og fremst á síð-
astnefnda atriðinu.
Það særir stolt mitt sem íslendings,
að þúsundir íslendinga skuli hvert
kvöld sitja frammi fyrir sjónvarpsskerm-
inum og horfa á erlent sjónvarp með
erlendu og framandi efni.
Sjónvarpið er stcrkasta áróðurstæki nú-
tímans. Ef til vill munu íslenzkir stjórn-
málamenn skilja betur, hversu gífur-
legt glappaskot hefur hér vcrið framið,
ef og þegar til þcss kemur, að almenn-
ingur hér á landi situr fremur við sjón-
varpið sitt og horfir á Lyndon Johnson
flytja ræðu til bandarísku þjóðarinnar
en hlustar á íslenzka ráðamenn flytja
mál sitt um íslenzk málefni í íslenzkt
útvarp.
Það ástand, sem nú ríkir í þessum
efnum, er öllum til skammar, þjóðinni
í hedd og þcim sem að því stóðu að
skapa það.
Það er því réttmæt og sjálfsögð krafa,
að Keflavíkursjónvarpið verði takmark-
að við Kcflavíkurflugvöll, þegar er ís-
lenzkt sjónvarp hefur tekið til starfa.
Það er eina leiðin til þess að komast út
úr því skammarlega og niðurlægjandi
ástandi, sem nú ríkir í þessum efnum,
og um þá lausn xttu allir að geta verið
sammála, einnig þeir sem fest hafa
mikið fé í kaupum á sjónvarpstækjum.
SS&
Sveinn Einarsson,
leikhússtjóri:
Ég tel það ósæmilegt og háskasam-
legt fyrir þjóð, sem vill teljast sjálfstæð
og færir ekki sízt menningarleg rök
fyrir þeim vilja sínum, að veita er-
lendri þjóð, hver sem hún kann að vera,
einkaaðstöðu til sjónvarpsreksturs í landi
sínu.
Hvernig sem sú dagskrá kann að
vera sniðin — efnisgæði hljóta að sjálf-
sögðu að vera smekksatriði — þá er þó
augljóst, að slík dagskrá er miðuð við
aðrar aðstæður, forsendur hennar eru
aðrar, það þjóðfélag sem hún er sprott-
in úr annað og hugsunarháttur annar.
Sjónvarp, eins og mörg önnur fjöl-
miðlunartæki, getur verið til mikils
menningarauka, en tækið sjálft er það
ekki í sjálfu sér, heldur veldur þar öllu,
hvernig því er beitt. Ahrifamáttur þess
er mikill til að móta líf og skoðanir
alls þorra fólks. Þess vegna er varhuga-
vert að láta erlendri sjónvarpsstöð í té
einokunaraðstöðu.
Ef til vill verður þess ekki langt að
bíða, að gervihnettir veiti íslenzkum
sjónvarpsnotendum aðstöðu til að velja
og hafna efni frá ýmsum löndum. En
grundvöllurinn, sú eðlilega viðmiðun,
átti að sjálfsögðu að vera sjónvarp á ís-
lenzku, miðað við íslenzkar aðstæður,
fyrir íslenzkt fólk.
Mig uggir, að því íslenzka sjónvarpi,
sem nú er hraðað allt hvað af tekur að
koma upp, verði þyngri róðurinn en
skyldi að veita þjónustu þcim íslenzku
sjónvarpsnotendum, sem nú eru orðnir
vanir annars konar sjónvarpsdagskrá,
lengri og því sennilega fjölbreyttari,
kannski tæknilega fullkomnari, enda
byggðri á langri reynslu og með harla
mikið fjármagn á bak við sig — en
því miður sprottinni úr annars konar
þjóðfélagi og skapandi aðrar þarfir en
okkur ættu að vera nauðsyn.
Það mun mál margra ábyrgra manna,
að þessum málum sé nú í óefni stefnt.
Slys sem það að leyfa stækkun Kefla-
víkurstöðvarinnar ætti að hvetja til var-
kárni. Smáþjóð má aldrei sofna á verð-
inum, hún verður stöðugt að mynda
skjaldborg um verðmæti sín, ef henni
er í mun að lifa sjálfstæðu lífi.
5S&
Sverrir Hermannsson,
viðskiptafræðingur:
Ég hefi að vísu margsinnis svarað
þcssari spurningu á opinberum vett-
vangi. Bandaríska sjónvarpið á Suður-
nesjum er erlcnt áróðurstæki og erlent
ómenningartæki, í mörgu tilliti a. m. k.
Sjónvarp er öflugasta áróðurstæki nú-
tímans. Erlend einokun á slíku tæki get-
ur aldrei orðið ncma til stórbölvunar
og gildir þá einu hver í hlut á. Augu
x flciri eru að opnast fyrir þeirri hætm,
sem tungu og allri menningu þjóðar-
innar stafar af sjónvarpinu bandaríska.
Þó er talað digurbarkalega um óbrot-
gjarnan íslenzkan menningarkjama, sem
allt fái staðizt. Hitt er þó líklegra, að
hann myndi mjög skamma hríð fá stað-
izt þá raun, sem hinn þungi straum-
ur áróðurs og ómenningar bandaríska
hermannasjónvarpsins er honum.
Ég hefi áður og annarsstaðar tekið
fram að við íslendingar séum og vilj-
um vera samherjar Bandaríkjamanna
um varðveizlu friðar í heiminum. Við
þykjumst enda lcggja fram drjúgan
skerf til þeirrar samvinnu sem er okk-
ar eigið land. En að fóma til hennar
sálu ungra og aldinna, til þess höfum
við ekkert leyfi. Að ryðja erlendu sjón-
varpi braut inn á gafl á þúsundum ís-
Icnzkra heimila cm blöskranleg mistök.
Maður gæti freistazt til að halda að
þeir menn, sem á slíku bera ábyrgð,
hefðu þegar gefizt upp í barátmnni fyr-
ir varðveizlu sjálfstæðis þjóðarinnar og
menningararfs og sætt sig við, að við
hyrfum sem dropi í ómælis þjóðahaf
Bandaríkja Norður-Ameríku.