Ingólfur - 23.04.1945, Qupperneq 4

4
INGÖLFUR
Rússa til Roosevelts kom og vel
fram í því, að þeir sviku loforð
8Ín frá Krím í Póllandsmúlun-
um og ákváðu að senda hvorki
Stalin ué Molotov, helztu ráða-
menn Rúasa nú, til þessarar ráð
stefnu til þess að skaprauna
Roosevelt sem mest. Allt þetta
mun hafa fengið mjög á Roose-
velt þótt hann léti ekki á því
bera.
VI.
Hann ætlaði sér að verða
sjálfur á San Fransiskó-ráð-
stefnunni. Hann ætlaði sér að
leggja þar fram fyrir allar þjóð
ir heims tillögur sínar og
Bandaríkjanna um hinn nýja
heim, sem hann vildi láta rísa
upp af rústum þess, sem nú er
að hrynja. Hann hafði lokið
við að semja ræðuna, sem hann
ætlaði að lialda þegar ráðstefn-
an yrði sett. Sú ræða verður
vafalaust lesin þar. Þangað til
veit enginn með vissu livernig
hún er. Og til þess að safna
kröftum til þessa mikla átaks
tók hann sér hvíld fáeina daga-
Einn síns liðs fór hann til sum-
arbústaðar síns í Hot-Springs,
þar sem hann hafði svo oft áð-
ur dvalið og safnað kröftum
til mikilla átaka og þar sem
hann hafði barist hraustlegasi
við hinn erfiða sjúkdóm sinn,
þar ætlaði hann nú að hvíla sig
fyrir ráðstefnuna í San-Fransis-
kó, sem hann e. t. v. vissi
að mundi verða síðasta stóra
átakið hans héma megin.
Þessa ráðstefnu hafði hann
ámm saman dreymt um. Og nú
átti hún að byrja eftir fáa daga
ráðstefnan sem koma skyldi
saman til þess að leggja grund-
völlinn að nýjum og betra
heimi fyrir mannkynið. Húri
skyldi verða fyrsta eiginlega
heimsþingiS, sem liáð yrði til
þess að tryggja öllum þjóðura
frið, öryggi, frelsi og réttlæti.
Sumarbústaður lians stendur
á hæð, sem mjög víðsýnt er af.
Þar dvaldist hann einn. Hvorki
fjölskylda hans né læknir var
þar með honum, svo hraustur
var hann að sjálfs sín og ann-
ara dómi.
Og þarna dó hann svo aleinn,
hinn mikli forseti Bandaríkj-
anna, 12. apríl 1945. Hin rnikla
þjóð hans gat enga hjálp veitt
honum og hans ástkæra og um-
hyggjusama eiginkona var
fjærri.
Þannig dó hann mesti braut-
ryðjandinn í sögu síðari kyn-
slóða. Hann sem vildi vinna að
frelsi, öryggi og réttlæti fyrir
alla, hann dó einn — alemn
— eins og Móses forðurn á
Nebofjalli.
VII.
Það hefur komið greinilega
fram að ósjálfrátt finna marg-
ir nú til þess þegar Roo3evelt
er dáinn hversu honum svip-
aði um margt til Mósesar hins
mikla brautryðjanda Israels-
þjóðarinnar. Þetta kemur fram
í fjölda ummæla einstakra
manna og blaða. Menn finria
sérstaklega til þess hversu iíkt
það er, að Móses dó er hann var
svo nálægt kominn landamær-
um Kanaanslands, að hann sá
inn í „hið fyrirheitna land“,
en Roosevelt deyr „við dyr hins
nýja heims“ eins og Hákon
Norðmannakonungur orðaði
það í skeyti sínu til hins nýja
forseta Bandaríkjanna. Annars
er þetta skeyti Hákonar kon-
ungs hið athyghsverðasta því
það túlkar bezt af öllu, sem ég
hef séð, og í styztu máh, til-
finningar allra hinna norræntt
og engilsaxnesku þjóða við frá-
fall Roosevelts.
Skeyti konungs er þamiig:
„A því augnabliki, er
mannkynið stendur við dyr
hins nýja heims, tökum við
á móti fréttinni um fráfall
Roosevelts með djúpri sorg.
Hann fórnaði lífi sínu fyrir
mannkynið. Megið þér sem
forseti njóta blessunar af
hans göfuga starfi“.
\
En þegar vér gætum að er
það býsna margt fleira en
þetta, að þessir forustumenn.
Móses og Roosevelt, deyja báð-
ir „við dyr hins fyrirheitna“
lands, sem þeir eiga sameigin-
legt. Það er ekki ófróðlegt að
gera sér það fyllilega ljóst því
vel má vera að síðar eigi menn
eftir að þreifa á því betur, að
hér er í raun og veru um að
ræða tvo forustumenn sama
fólksins, þó langt sé bilið milli
þeirra. Ég ætla því hér á cfl-
ir að benda á örfá atriði flciri,
en rúmsins vegna get ég ekki
rökrætt þau eins og ég vildi og
þau ættu skilið.
★
Báðir áttu þessir menn sam-
merkt í því, að þeir tóku við
forustu „þjóða“ sinna er hin
stórkostlegasta ánauð þjakaði
þær. Móses fékk það hlutverk
að sameina liinar 12 ættkvíslir
Israels til uppreisnar gegn
„kúgurum Egiptalands“, og til
þess að segja skilið við allt
„skipulag“ þeirra og leita þess
lands þar sem frelsi mætti
ríkja. Hann varð að leiða þessa
nýju þjóð yfir „eyðimerkur“
og þola þar margs konar harð-
rétti unz hann loks náði að
landamærum hins „fyrirheitna
lands“.
Roosevelt fékk það hlut-
skipti að sameina þær þjóðir
á hnetti vorum, sem unna frelsi
og lýðræði í eina sterka þjóða-
heild. Þær þjóðir sem einkum
skilja þetta og sameinast um
það eru hinar engilsaxncsku
þjóðir, Norðurlandaþjóðirnai
og Hollendingar, og hin kúg-
aða og ofsótta Gyðingaþjóð.
Margar þjóðir aðrar telja sig
að vísu unna frelsi og sjalf-
stjórn, en flestar þeirra hafa
það aðeins að yfirskyni en beita
kúgun, andlegri og líkamlegri,
þegar því má við koma.
Roosevelt fékk og það hlut-
verk að leiða þessar þjóðir fyrst
gegnum hörmungar fjárkrepp-
unnar miklu og síðan í hinni
stórkostlegustu styrjöld, sem
enn hefur geisað í heiminum
Hann sá, að eina frelsun þess-
ara þjóða og mannkynsins alls
var að „liverfa burt“ úr því
„Egiptalandi“ ófrelsis og kúg-
unar, sem einræðisþjóðir heimt
ins hafa verið að „skipuleggja“
að undanförnu, þar sem aðeins
ríkir andleg og líkamleg áþjáu
og kúgun sem fer sívaxandi
með auknum yfriráðum þeirra.
Á þetta jafnt við um liina
kommúnistísku sem nasistísku
„skipulagningu“, ófrelsið og
kúgunin er hið sama hvaða
nafni sem það er nefnt.
★
Báðir liöfðu þessir mitvlu
leiðtogar áberandi líkamsgalia.
Móses var svo sem kunnugt er
af Biblíunni málhaltur, sbr.
„mér er tregt um málfæri og
tungutak“, en Roosevelt var,
eins og áður er sagt, ófær til
gangs síðari hluta æfi sinnar.
Enginn veit liversu mikinn
þátt einmitt baráttan við þessa
líkamsgalla hefur átt í því að
gera þá að slíkum mikilmenu-
um sem þeir urðu. En víst er
um það, að sagan á fjölda
dæma um að einmitt ýmsir lík-
amsgallar eða sjúkdómar virð-
ast stundum hafa átt mikinn
þátt í því að skapa afburða-
mennina. Fræg er sagan um
mállielti Demosþenesar og ullir
Islendingar vita hversu sjúk-
dómur Hallgríms Péturss.mar
veitti sál hans sterka vængi.
★
Móse átti oft við að stríða
mikla örðugleika heima fynr
hjá þjóð sinni. Sundrung milli
ættkvíslanna, „hjáguðadýrkun“
margs konar og skilningsleysi
á hugsjónum þeim, sem hanu
var að berjast fyrir. ömurleg-
ust var þó dýrkunin á „gullgálf
inum“, sem Aron bróðir lians
hafði forustuna í og hans eigm
ættkvísl. En hann lét samt aldr
ei hugfallast. Svipuð varð saga
Roosevelts. Heima í Bandar>'kj-
unum átti hann við ótal erfiö-
leika að etja, en ekki urðu þeir
þó minni er til þess kom, að
hann tæki að sameina hinar
„frjálsu“ þjóðir heimsins. Flcst
ar höfðu þær þá tekið upp
margs konar „hjáguðadýrkun“.
Heima í föðurlandi hans, — hjá
hins eigin kynkvísl — var dans
inn kringum „gullkálfinn"
hvað erfiðastur og Bandaríkm
urðu síðust allra þjóða til þess
að yfirgefa gullið sem grund-
völl lieimsviðskiptanna og má
raunar segja að þau séu ekki
að fullu búin að því enn.
Versti „hjáguð“ hinna smærri
frjálsra þjóða var þó ekki „gull
kálfurinn“, heldur „Satan“
sjálfur í mynd og líkingu „hlut
leysisins“. Það má segja að hiú-
ar fornu ættkvíslir Israels lial’i
oftast sýnt „lilutleysi“ gagnvart
siðum og venjum heiðinna
þjóða umliverfis sig og því leut
í sífelldum vandræðum með
trúarbrögð sín og siðferði.
Sama gerðu hinar „frjálsu‘
þjóðir nútímans. Hlutleysi
gagnvart áróðri Rússa og Þjóð-
verja, hlutleysi gagnvart þeim
sem komu með rítinginn í erm-
inni en svikarabros á vör, var
sá hættulegi „Baal“, sem all-
ar þessa þjóðir féllu fram og
tilbáðu. Hlutleysi gagnvart
„djöflinum og vélabrögðum
hans“ er vissasti vegur glötim-
arinnat. Það skildi Rooscvelt
Bandaríkjaforseti allra manna
bezt. Þess vegna knúði hann
Bandaríkin burt frá „hlutleys-
inu“ eða einangrunarstefnunni
eins og hlutleysis-djöfullinn
hét í Ameríku og tók upp bar-
áttuna gegn liinum illu öflum
og loks forustuna í þeirri bar-
áttu Að enginn hafi komist til
jafns við Roosevelt í því efni,
að sameina þessar dreifðu og
sundruðu bræðraþjóðir í bar-
áttunni fyrir frelsinu, má
marka bezt af orðum Chur-
chills, forsætisráðherra Breta,
er hann minntist Roosevella lát
ins í brezka þinginu. Haim
sagði: „Með Roosevelt fellur í
valnin mesti vinur vor Eag■
lendinga, sem Bandaríkin hafa
nokkru sinni alið, og mesli for-
vígismafiur frelsisins“.
★
Áður er að því vikið hvc
mönnurn víðs vegar um heim
finnst það svipað hvernig
dauða þessara mikilmenna bar
að höndum. Móses hafði leitt
þjóð sína gegnum allar þreng-
ingar í meira en 40 ár og verið
henni leiðtogi á öllum sviðum,
en þegar komið var að þvi að
sú von rættist, að stigið yrði
yfir þröskuldinn inn í fynr-
lieitna landið dó hann, einn —
aleinn á Nebo-fjalli eftir að
hafa blessað Israelsmenn og eft-
ir að hafa valið sér eftirmann.
Ávallt hafa menn harmað það,
að Móse skyldi deyja undir
þessum kringumstæðum. En —
var það ekki bezt fyrir liann,
þegar á allt er litið? Hann var
búnin að vinna sitt verk, eu
ógurlegt verkefni var eftir, það
að sigra „alla konunga Kan-
aanslands“. Herforinginn Jós-
úa, sem frá barnæsku hatði
verið hermaður, meira að segja
einn sá fyrsti, sem sendur var
fjörutíu árum áður til „að
kanna landið“, var vafalaust
betur til þess fallinn að standa
í þeirri baráttu sem eftir var
en sjálfur Móses, sem nú var
kominn á gamals aldur.
Og nú í dag harma menn hin
sömu örlög Roosevelts. Hann
liafði leitt þjóðirnar að landa-
mærum „hins nýja heims“.
Hann hafði séð inn í „liið fyr-
irlieitna land“, sem hann var
að leita að og eftir að liann
hafði „blessað“ þjóðirnar, sem
berjast fyrir frelsi og friði, og
kvatt þær saman á ráðstefnu
til þess að leggja hornsteina
hins „nýja heims“ dó liann
einn — aleinn á liátindi frægð-
ar sinnar. Var ekki forsjónin
þeim báðum jafn miskunn-
söm?
★
I 'síðasta kapíutla síðustu
Mósebókar segir:
„Og Israelsmenn grétu Móse
á Móabsheiðum í þrjálíu daga.
Þá enduðu sorgargrátsdagarnir
eftir Móse“. — Mánaðarsorg
var fyrirskipuð meðal Israels-
inanna í tilefni af dauða lians.
I fréttunum frá 13. apríl segir
að í tilefni af andláti Roose-
velts liafi Eisenliower liersliöfð
ingi „fyrirskipað mánaðar sorg
í herjum þeim, sem hann stjórn
ar“. Það eru allir herir Engil-
saxa sem nú berjast í Evrópu
að Italíu-vígstöðvunum undan-
teknum. Sorgardagar beggja
þjóðanna urðu jafnmargir.
★
„Mér var það ljóst, síðast er
ég sá forsetann, að kraftar hans
voru að þrotum komnir“, sagði
Winston Churshill í ræðu sinni
um Roosevelt í brezka þinginu
liinn 17. apríl s. 1. Vafalaust hef
ur Roosevelt einnig verið þetta
ljóst ekki sízt er liann hafði
reynt það á Krím-ráðstefnunni,
að hugsjónir hans um frið og
frelsi þjóðanna áttu síður en
svo formælendur í hinum rúss-
nesku leiðtogum. Hann hlaut
að sjá að „síðasta orustan“ var
eftir. Hann hefur vitað, að
„JÓBÚa“ hlaut að taka við, og
að það hlaut að koma í hans
hlut að taka landið „til eign-
ar“ fyrir Israelslýð. „Förin yf-
ir Jórdan“, var eftir og eins var
eftir að vinna „Jeríkó“. Orust-
an um þá „borg“ er ekki byrj-
uð enn, og „Jósúa“ á eftir að
sigra „alla konunga Kanaans-
lands“, „þrjátíu og einn að
tölu“, eins og segir í Jósúabók.
En Israelsmenn létu ekki hug-
fallast þó Móse félli frá og þó
„ekki risi framar upp í Israel
annar eins spámaður og Móse“.
Þeir fylktu sér undir forustu
Jósúa hins mikla herforingja
og trygga vinar Móse og undir
fonistu lians stigu þeir inn í
hið „fyrirlieitna land“, og
stofnuðu til fulls ríki það, sem
Guð þeirra hafði boðið þeim.
Svo mun og verða nú. Fráfall
Roosevelts mun framkalla lijá
hinum frjálsu þjóðum meiri
samtök, meiri einingu og meiri
djarfhug en nokkru sinni fyr.
Forvígismenn þeirra munu
fylgja fyrirmælunum sem Móse
gaf Jósúa, þeim, að ^era „hug-
hraustur og öruggur og breyta
eftir öllu lögmálinu“ — víkja
í engu af braut frelsis og rétt-
lætis, — eða eins og Móses orð-
aði það svo meistaralega með
vora tíma fyrir augum er hann
sagði: „vík eigi frá því hvorki
til hœgri né vinstri“. (Jósúab.
1, 7).
Forustuna fyrir liinum
„frjálsu“ þjóðum tekur nú, um
stund a. m. k., hinn forni vin-
ur og samlierji Roosevelts,
Winston Churshill. Hann er
bersýnilega „Jósúa“ þessa tíma-
bils enda margt líkt með þeim,
eigi síður en með hinum tveim-
ur. —
I lians lilut keniur að stjórna
förinni yfir „Jordan“, og hinu
mikla áhlaupi á „Jeríkó“, en
fyr en sú „borg hefur verið unn
in tekst ekki ísraelsmönnum nú
tímans „að leggja undir sig hið
fyrirheitna land“ — þ. e. að
skapa frið, öryggi, frelsi og rétt
læti á jörð vorri, en það er það
hlutverk sem þeim í öndverðu
var falið, er um þá var sagt „að
af þeim skyldu allar þjóðir
jarðarinnar blessun hljóta“.
I þessu sambandi er það
bæði einkennilegt og vert hinn-
ar fyllstu athygli, að svo er sem
Churshill hafi órað fyrir þessu
alla tíð síðan 1911. I smáriti
einu sem ég hef í liöndum og
sem heitir: This Cause We
Serve“ er smágrein um Cliui-
shill og fer partur af henni hér
á eftir í lauslegri þýðingu:
Það segir svo:
„Churshill hefur hvað eft- '
ir annað lýst því yfir opin-
berlega að Biblían liafi oft
orðið honum uppspretta
þreks og innblásturs. I einni
bók sinni „The World Cris-
is“ segir hann frá einu slíku
atviki, sem gaf honum styrk
í miklu hugarstríði.
Ilann segir sjálfur svo frá:
„I október 1911 gerði As-
quith (þáverandi forsætis-
ráðherra Breta) mér orð að
finna sig í Skotlandi. Daginn
eftir að ég kom spurði hann
mig hvort ég vildi taka að
mér embætti flotamálaráð-
herra. Hugur minn var þá
upptekinn af umhugsuninni
um yfirvofandi ófrið og því
samþykkti ég glaður tilboð
hans þegar í stað.
Framh. á bls. 5