Ingólfur - 01.12.1941, Qupperneq 3

EVGÓLFUR
3
Islenzkir skóiar II.
Héraðsskólinn að Laugarvatni
TráSm
KVÖLDVAKA S. U F.
Laugarvatn að vetrarlagi.
Þann 20. nóv. s. 1. efndi Sam-
band ungra Framsóknarmanna
til kvöldvöku í Oddfellowhúsinu.
Kvöldvakan hófst með stuttu
ávarpi, sem Jóhannes Elíasson,
stud. jur., flutti. Önnur skemmti-
atriði voru rri. a. upplestur,
danssýning, einsöngur og dans,
;em var stíginn langt fram á
nótt. - Skemmtun þessi var
fjölsótt og þótti hin ánægjuleg-
asta. Mun S. U. F. gangast fyrir
i'leiri slíkum kvöldvökum á þess-
um vetri.
Erindreki Framsóknarfl. er
nýlega kominn úr ferðalagi að
norðan, þar sem hann m. a.
sat fundi í fél. ungra Fram-
sóknarmanna. Hefir hann látið
Ingólfi þessar fréttir í té af
starfsemi þeirra:
Hálfrar aldar barátta.
Á Suðurlandsundirlendinu er
hin víðáttumesta samfelld
byggð á íslandi. Þar voru hin
fornfrægu menntasetur í Skál-
holti, Haukadal og Odda. Á
blómatíð þessara skóla voru á-
hrif þeirra mikil og gifturík,
bæði fyrir héruðin sunnan
lands og landið allt.
Skálholtsskóli var lagður nið-
ur árið 1787. Munu þá margir
Sunnlendingar hafa þótzt miklu
sviptir. Sennilega hefir þá strax
vaknað hugmyndin um endur-
heimt þessa skóla, a. m. k. í
hugum æskumannanna, sem
þótti kostir sínir illa þrengdir
Héraðsskólinn að Laugarvatni.
til náms og frama.
Árið 1880 samþykkti sýslu-
nefnd Árnessýslu að stofna
ungmennaskóla í héraðinu. Var
ráðgert að byrja skólahald á
Eyrarbakka. Með þessu hófst
hin langa barátta í skólamál-
um Sunnlendinga. En úr fram-
kvæmdum varð ekki að sinni.
Sunnlenzk æska varð enn að
bíða skóla sins í nálega hálfa
öld.
Nokkur hreyfing komst þó á
málið laust eftir aldamótin.
Umræður hófust, nefndir voru
kosnar og safnað loforðum um
fjárframlög til skólabyggingar.
En brátt hófust deilur um skóla-
staðinn. Töfðu þær mjög fram-
gang málsins, þótt nokkuð
þokaðist fram á leið.
Vorið 1926 var ákveðið að
hefja skólabyggingu á Laugar-
vatni. Sýslunefnd Árnessýslu
hafði samþykkt að leggja skól-
anum til 50 þús. kr. í stofnfé.
En ríkissjóður átti að greiða að
% fé til skólans. Þegar fram-
kvæmdir áttu að hefjast, neit-
aði kennslumálaráðherrann,
Jón Magnússon, að samþykkja
skólastað og teikningu, Var þá
augljóst, að fjárframlag ríkis-
sjóðs yrði ekki greitt. Forgöngu-
mennirnir voru því tilneyddir
að hætta við hina ráðgerðu
skólabyggingu. Horði nú þung-
lega um framkvæmdir að sinni.
En úr þessu rættist betur
heldur en áhorfðist. — Með
stjórnarskiptunum 1927, þegar
Framsóknarflokkurinn myndaði
stjórn, verða greinileg tímamót
1 skólamálunum. Þá verður
stórfelld breyting á afstöðu hins
opinbera til menntunarbaráttu
unga fólksins í landinu. Fyrir
skólamál Sunnlendinga hafði
þessi breyting strax sérstaklega
mikla þýðingu. Jónas Jónsson
alþm, varð nú kennslumálaráð-
herra. Hann ákvað skólastaðinn
og barðist mest og bezt fyrir
því, að skólinn kæmist á fót.
Var nú hafin ný sókn tii að
gera að veruleika hinn mikla
draum sunnlenzkrar æsku og
annarra áhugamanna um
stofnun glæsilegs héraðsskóla
í hinni fögru og víðáttumiklu
byggð.
íbúar í 5 hreppum i Árnes-
sýslu ofanverðri lögðu fram 40
þús. kr. í skólabyggingu að
Laugarvatni. Sumarið 1925 var
reistur y3 hluti af aðalbyggingu
skólans og kennsla hafin strax
um haustið.
Skólinn var settur 1. nóv., en
vígsla skólabyggingarinnar fór
fram þann 7. sama mánaðar.
Þennan fyrsta starfsvetur voru
25 nemendur í skólanum.
Næstu sumur var unnið á-
fram að skólabyggingunni.
Jafnframt fjölgaði nemendum
og varð skólinn brátt stærsti
og fjölsóttasti sveitaskóli á fs-
landi.
Lögin um héraðsskóla voru
sett árið 1929 fyrir atbelna
Framsóknarflokksins. Með þeim
lögum voru markaðar nokkrar
meginlínur í starfsháttum hér-
aðsskólanna og réttur þeirra
aukinn. Ríkissjóður skyldi nú
leggja fram helming stofn-
kostnaðar í stað % hluta áður.
Jafnframt voru skólunum
tryggðar fastar tekjur árlega úr
ríkissjóði í hlutfalli við nem-
endafjölda. Höfðu þessar breyt-
ingar mjög mikla þýðingu og
áttu m. a. mikinn þátt í að létta
Laugarvatnsskóla byrj unarerf-
iðleikanna.
Skólinn og umhverH.
Um Laugarvatn hefir veriö
sagt, að þar væri hinn bezti
skólastaður í allri Evrópu. Vit-
anlega verður aldrei hægt að
fullyrða neitt um slíkt og ekkl
verður reynt í þessarl greln að
fella um það neinn dóm.
Það hefir vakið sérstaka at-
hygli margra ferðalanga, sem
komið hafa að Laugarvatni,
hversu staðurinn hefir mikil og
fjölbreytt skilyrði að bjóða.
Náttúrufegurð Laugarvatns
er rómuð mjög. Þaðan er fagurt
útsýni um Suðurlandsundir-
lendið og hln tignarlegu fjöll
og jökla í austrl. Neðan við
skólann er stórt vatn og hverar
á ströndinni, en fögur, skógi-
vaxin hlíöin á bak við. Á vatn-
inu má oft iðka samtímis róðra
og skautaferðir, þvi að nokkur
hluti þess er volgur og leggur
ekki nema í aftaka frostum. Er
mjög heillandi að iðka þar
skautaferðir á spegilskyggndu
vatninu um mánabjört vetrar-
kvöld og sjá þaðan ljósadýrð-
ina í skólahúsunum uppi við
hlíöina. — Sundið og leikfimin
eru að sjálfsögðu aðalíþróttir
skólans. Iðka nemendur jafnvel
stundum sund í vatninu, þótt
steinsteypt og yíirbyggð sund-
laug sé við skólahúsið. Skíða-
ferðir eru einnig stundaðar,
þegar færi leyfir.
Aðalskólahúsið er byggt eins
og gamali íslenzkur sveitabær
með sex burstum. Matstofa
skólans er í kjallaranum. Þar
geta matazt í einu nálega 200
manns, Kennslustofurnar
eru aðgreindar með lausaskil-
rúmum. Þegar þau eru tekin
burt, myndast salur, sem tekur
um 700 manns í sæti. Alls eru
um 80 vistarverur í aðalbygg-
ingu skólans. En auk þess hafa
nú verið reistar ýmsar fleirl
byggingar í þágu stofnunar-
innar.
Á hinni miklu skólabyggingu
eru engir reykháfar og i henni
er ekkert eldstæði. Miðstöðvar-
vatnið hitnar í einum hvernum
og leítar síðan upp í bygging-
una. Öll eldamennska fer fram
við raforku og hveragufu. Raf-
orkan, sem lýsir skólann, er
framleidd í rafstöð, sem er
skammt frá.
Náttúrugæði Laugarvatns
koma þannlg nemendum að
miklu gagni. Bæði jarðhitinn og
orka fallvatnsins eru hagnýtt.
Vegna þessara sérstöku skilyrða
verður námsdvölln mjög ódýr.
Sparast nemendum þannig ár-
lega upphæð, sem nemur þús-
undum. Laugarvatnsskóli og
aðrlr héraðsskólar hafa skapað
möguleika fyrir svo að segja
hvern einasta áhugasaman
æskumann til þess að afla sér
nokkurrar framhaldsmenntun-
unar og búa sig undir starfslif
hins fulltíða manns.
Merkileg skólastjórn.
Fyrsti skólastjóri á Laugar-
vatni var sr. Jakob Ó. Lárus-
son. Hann lét af störfum vegna
(Framh. á 5. tUSu)
Félag ungra Framsóknar-
manna í A.-Húnavatnssýslu
hélt aðalfund' sinn 11. nóv.
Hefir félagið starfað í eitt ár
og félögum fjölgað um helming.
Þeir eru nú 42.
Á aöalfundinum var samþ.
eftirfarandi tillaga, varðandl á-
f engismálin:
„Félag ungra Framsóknar-
manna í Austur-Húnavatns-
sýslu lýsir ánægju slnni yfir
lokun vinbúðanna og skorar
fastlega á Alþingi og ríkisstjórn
að láta ekki opna þær á ný
meöan erlendur her dvelur í
landinu.“
Félagsstjórnina skipa nú:
Grímur Gíslason Saurbæ, form..
Þórður Þorsteinsson Grund, rit-
ari, Jón Tryggvason Finns-
tungu, gjaldkeri. Meðstjórnend-
ur: Torfi Sigurðsson Mánaskál
og Ingvi Guðnason Hvammi.
Félag ungra Framsóknar-
manna í Skagafirði hélt fund
aff Varmahlíð 15. nóv. Mættu
auk þess ýmsir eldri Framsókn-
armenn á fundinum.
Tillaga var samþykkt varð-
andi stjórnmálaviðhorfið, þar
sem fullum stuðningi var lýst
við stefnu Framsóknarfl. í dýr-
tiðarmálinu.
Félagar eru um 50. Stjórn
skipa: Magnús Gíslason Ey-
hildarholti, form., Guttormur
Óskarsson Kjartansstaðaholti,
ritari og Halldór Benediktsson
Varmahlíð, gjaldkeri.
Félag ungra Framsóknar-
manna í Hofshreppi hélt fund
á Hofsós 16. nóv. Það telur 35
félaga. Stjórnina skipa: Anton
Tómasson Hofsós, form., Trausti
Þórðarson Háleggsstöðum, rit-
ari og Vilhelm Jónsson Hofsós,
gjaldkeri.
Á fundinum var samþykkt.
svipuð tillaga og í Varmahllð,
um afstöðu Framsóknarfl. í
dýrtíðannálinu.
Kaupendur Ingólis
Tilkynnið afgr. blaðsins tafar-
laust, ef vanskil verða á blaðinu.
Mun hún gera allt, sem í hennar
valdi stendur, til þess aff bæta
úr því. Blöff, sem skilvísa kanp-
endur vantar, munu verða send
taiarlaust, séu þau ekki upp-
seid.