Austurland - 17.09.1998, Qupperneq 6

6
FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1998
Pjetur St. Arason
dagar í Scoresbysundi
Fimmtán
Það er mögnuð tilfinning að róa
á kajak innan um risastóra borg-
arísjaka, þar sem þeir stærstu eru
á stærð við fjöll. Frá þessum
ferlíkjum berast drunur þegar úr
þeim kvamast og er stórhættu-
legt að fara of nálægt jökunum.
Við rerurn nokkrir félagar um
Scoresbysund á Grænlandi. f
ferðinni vom auk undirritaðs Ari
Benediktsson, sem tók ljós-
myndirnar sem hér birtast, og
Valur Þórsson, bakari. Við vor-
um þarna ásamt fjórum Þjóð-
verjum en áttundi maðurinn var
leiðsögumaðurinn okkar Boas
Madsen sem er Inúíti frá bænum
Ittoqqortoomiit, sem er við
mynni Scoresbysunds.
Það fyrsta sem maður tekur
eftir þegar flogið er yfir svæðið
er gríðarleg auðn og miklar víð-
áttur. Lagísinn, leifar frá liðnum
vetrum, liggur eins og mara úti
fyrir ströndinni. Flogið var yfir
ísbreiðuna á leiðinni til lending-
ar í Constable Pynt eða „Punkt-
inum”. Þar eru Danir með veður-
og jarðfræðirannsóknastöð.
Flugferðin frá Akureyri tók um
tvo tíma. Þegar stigið var út úr
flugvélinni tók nístingskaldur
vindurinn á móti okkur. Þarna
þurftum við að bíða í rúma tvo
tíma eftir hópi sem átti að koma
með áætlunarvélinni frá Reykja-
vík. Þar á meðal fararstjórinn
okkar og annar ferðafélagi okkar
sem átti eftir að setja svip sinn á
ferðina, Dr. Jan Síverts.
Þetta var í annað skiptið sem
Jan var í kajakferð til Grænlands
en hann var á sömu slóðum fyrir
tveim árum. Það hljóta að teljast
meðmæli með ferðinni þegar
menn koma aftur og aftur. Hann
notar eftirlaun sín í að ferðast og
hefur farið víðar í sumar. Hann
var nýkominn frá Marokkó og
hafði einungis tveggja daga
viðdvöl heima hjá sér í Berlín
áður en hann lagði af stað til
Grænlands.
Stærsti fjörður í heimi
Meðan við biðum á “Punktin-
um”, var tíminn notaður til þess
að skrifa póstkort, síðustu sam-
skipti við vini og vandamenn
heima á Islandi í hálfan mánuð.
Þama kom líka um borð hópur af
Skotum sem var að fara í tveggja
vikna gönguferð um Milneland.
Með ferðalöngunum kom hluti
af farangri okkar, bátarnir og
maturinn, þetta var sett inní
farþegarými flugvélarinnar.
Þannig þrengdist um okkur og
var vélin ansi þung þegar hún
hóf sig á loft frá Constable Pynt.
Scoresbysund er í raun og
veru fjörður sem er þrjúhundruð
og fimm kílómetra langur, en
hann er að því best er vitað
lengsti fjörður í heimi. Sundið
ber nafn eftir hinum breska
landkönnuði William Scoresby
sem kom þangað árið 1822.
Vilhjálmur Stefánsson, land-
könnuður, sagði um Breta að fyr-
ir þeim væri landsvæði ekki til
fyrr en þangað hefði komið hvít-
ur maður og þá helst Breti. Inúít-
arnir kalla sundið Kangertittivaq.
Við mynni sundsins er bærinn
Ittoqqortoomiit, þar sem búa um
það bil 500 manns. Næsti bær
við Ittoqqortoomiit er Akureyri,
þangað eru ekki nema ríflega
500 kílómetrar í beinni loftlínu
en til Ammassaliq sem er næsti
bær á Grænlandi eru 800 kíló-
metrar í beinni loftlínu.
Inn við botn Scoresbysunds
er eyjan Milneland sem er að
flatarmáli eitthvað um tveir
þriðju af flatarmáli Vestfjarða-
kjálkans. Eyjan er rúmlega tvö
þúsund metra há þar sem hún er
hæst. A þrjá vegu við eyjuna eru
firðirnir Fpnfjórd, Rpdefjórd og
0fj0rd og rerum við um tvo þá
síðastnefndu um það bil 196 km
á níu róðrardögum. Flugið frá
Constable Pynt til Milnelands
tók um tuttugu mínútur og lenti
Bjarki flugmaður Twin Ottem-
um á mosavaxinni flugbraut. Þar
fór göngufólkið úr vélinni en við
héldum áfram með henni á stað
sem heitir Hjörnadalen og er þar
sem F0nfj0rd og R0defj0rd mæt-
ast. Fjarlægðarskynjunin ruglast
við það að róa innan um þessi
háu og bröttu fjöll.
Twin Otter flugvélum hefur
verið líkt við Land Rover bif-
reiðar. Þetta eru hvorki hrað-
fleygar vélar né þægilegar en
komast það sem þeim er ætlað.
Þær þurfa ekki mikla flugbraut
til að taka sig á loft eða lenda á.
Þetta kom berlega í ljós þegar
flugvélin lenti á þeim minnsta
flugvelli sem við höfum séð.
Svæðið, sem lent var á, jafnast
helst á við svæðið á efri bökkum
fyrir ofan og utan Norðfjarðar-
vita.
I Hj0rnadalen kom Boas
skokkandi til móts við flugvélina
ásamt fólki sem hann hafði verið
með á ferðalagi um svæðið. Það
gekk frá föggum sínum um borð
í Twin Otterinn og tók flugvélin
á loft og hvarf inn í sjóndeildar-
hringinn. Þá upphófst mikill
burður, bátarnir, maturinn og
annar farangur settur á bakið og
gengið til móts við tjaldstæðið
sem var á grasi vöxnum eyrum
rétt við sjávarkambinn. Boas var
þarna með net og fengum við lax
í kvöldmatinn.
Glittir í náhvalstennur
Við ferðuðumst á þremur tveggja
manna Feathercraftbátum og
tveimur eins manns Klapper
kajökum. Daginn eftir komuna
til Hjprnadalen voru bátarnir
byggðir upp. Þeir eru úr gúmmí-
bátaefni byggðir á grind úr áli og
plasti. Þegar búið var að hlaða
dótinu okkar í bátana var snædd-
ur léttur hádegisverður, svo var
lagt af stað. Boas kveikti í pípu
sinni um leið og hann var kom-
inn út á sjó en hann tottaði hana
allan tímann sem hann var um
borð í kajaknum sínum. Bátarnir
voru nokkuð þungir en áttu eftir
að léttast þegar fór að ganga á
matarbirgðirnar. Boas var með
svartan plastpoka fullan af laxi
aftan á hjá sér og var skuturinn á
kafi á meðan laxinn entist.
Skömmu eftir að við lögðum
af stað komum við auga á fólk á
kajökum fyrir framan okkur. Við
rerum til móts við hópinn og það
sagði okkur frá því sem við ætt-
um í vændum. Þau höfðu séð dá-
lítinn hóp af sauðnautum, refi,
seli, sæljón og snæhéra. Þetta
áttum við allt eftir að sjá og urð-
um einnig vör við fálka. Þar sem
við sátum þama á haffletinum og
spjölluðum kom einhver auga á
hvalavöðu. Náhveli, þetta eru
ekki stórir hvalir, þeir eru fjórir
til sex metrar að lengd og fara
um í hópum. Þeir komu það ná-
lægt okkur að við sáum glitta í
tennumar sem hvalimir em ein-
mitt frægir fyrir.
Þeir félagarnir Ari og Valur
höfðu haldið þeim gamla sið
klúbbfélaga kajakklúbbsins Kaj,
að láta snoða sig áður en lagt er
uppí langferðir. Ég hafði látið
undir höfuð leggjast að snyrta á
mér hárið þannig að eftir þriggja
daga ferð fékk Valur lánuð skæri
hjá Boasi og hófst handa við að
snoða fréttamanninn. Það tók
hann ansi langan tíma að komast
í gegnum feitt og skítugt hárið
sem ekki hafði verið þvegið
síðan daginn áður en lagt var af
stað, en það tókst að lokum. Til-
tækið vakti mikla kátínu hópsins
og var mál manna sem til þekktu
að viðkomandi hafí aldrei verið
jafn vel klipptur.
Fjöllin þarna era snarbrött og
ná þúsund til fimmtán hundruð
metra hæð. Hin austfirsku fjöll
komast ekki í hálfkvist við
fjöllin þama. Þau eru jökulsorfin
og utan í þeim liggja rákir sem
hægt er að ganga. Þetta líkist
helst þvf að ganga upp brattan
hringstiga. Einn daginn í sól og
blíðu var ákveðið að taka frí frá
róðri. Þjóðverjamir ætluðu að
ganga upp að jökulröndinni, þar
sem lá göngustígur upp í um átta
hundruð metra hæð. Leið sem
við hinir íslensku harðjaxlar
höfðum gengið kvöldið áður.
Því ákváðum við að ganga upp á
tind sem var þarna í grenndinni
og náði um fimmtán hundruð
metra hæð. Til þess að komast
upp þurftum við að ganga um í
brattri skriðu og stundum að
klífa snarbratta hlíðina. En upp
komumst við að lokum. Þar var
snæddur miðdagsmatur sem
saman stóð af þremur Wasa
hrökkbrauðsneiðum á mann,
einni dós af niðursoðnum sardín-
um, osti og sultu. Með þessu var
drukkið sítrónute. Merkilegt hvað
þessi samsetning bragðast vel.
A leiðinni upp höfðum við
fundið allnokkrar þúfur af
krækiberjum og vora þau gríðar-
stór og safamikil. Þar sem ekki
var gott krækiberjaár í sumar var
þetta mikil sárabót fyrir mat-
menn mikla. Þegar við komum
niður þurftum við að fara yfir
læk, sem rann rétt hjá tjaldstæð-
inu okkar. Beljandi tær berg-
vatnslækur. Ég ákvað að koma
fyrir steinum í honum til þess að
komast yfir. Henti þeim nokkr-
um útí strauminn og bjó til litla
eyju. Þetta tók svolítinn tíma en
tókst að lokum en uppskar við
þetta buxnableytu. Eftir að hafa
bleytt mig í læknum, ákvað ég
að nota blíðuna og ganga alla
leið og baða mig í honum. Enda
ekki vanþörf á, þegar hér var
komið í sögu hafði ég ekki farið
í bað í sex daga og kominn ansi
sterk karlmannslykt af frétta-
manninum. Bakarinn sagði reynd-
ar að ég skyldi ekkert vera að
fara í bað. Því hann hafi heyrt að
það veiddist best á hreina og
ómengaða karlmannslykt. Hann
sagðist þó ekki hafa prófað þetta
veiðivatn sjálfur.
Á diskinn minn...
Boas átti afmæli í ferðinni. Þann
dag var ákveðið að halda kyrru
fyrir. Upp úr miðjum degi heyrð-
um við í hraðbáti. Boas þekkti
bátinn og hljóp útá nes-odda sem
þarna var og hrópaði til þeirra.
Þeir brugðust hvatlega við og
hentu í land vænu kjötlæri.
Skömmu síðar kom annar bátur
og flýtti Boas sér að ganga frá
lærinu áður en hann vakti athygli
veiðimannana á sér. Eftir að hafa
hrópað kallað og veifað út öng-
um og árum sveigði báturinn að
landi. Þá upphófst mikil reki-
stefna sem endað með því að
veiðimennimir tóku upp hnífa
sína og skára vænan bita úr síðu
sauðnautsins handa okkur. Kjöt-
flykkinu var hent í land og þvoði
Boas það upp úr læk sem þarna
var.
Þannig að nú var efnt til
veislu á afmælisdegi Boasar.
Einu fáanlegu tjaldstœðin voru fjöruborðið eða jökulurð.
Bakarinn nýkominn úr baðferð.
Kortafundur. Erfitt var að átta sig á fjarlœgðunum vegna hárra
þverhníptra fjalla