Eining - 01.04.1943, Blaðsíða 1

EINING
„Skapaöu’ úr klakanum lœk og lind
og lífsflóð úr jökulsins serki.
Glœddu í brjóstunum bróðerni’ og sátt,
brœddu úr heiptinni kœrleikans mátt“.
Einar Ben.
Heykjavík, apríl 1943. 6. blað.
Aflstöðin mikla
*o
6£
. H
V
a
X
SJj
c

„Varðveit hjarta þitt framar öllu öðru,
því að þar eru uppsprettur lifsins".
Orðskv.
I þessari umfangslitlu aflstöS brýzt
um sú regin orka, sem hrærir krafta
himnanna, flytur fjöllin, býr sálum
rnanna sælunnar paradís eða steypir
þeim út í hin yztu myrkur og helvítis-
kvalir.
„Þar eru uppsprettur lífsins“.
Frá lýsandi kúlu streyma Ijósgeisl-
arnir í allar áttir. Má þar nefna sólir
eða aðra ljós- eða eldhnetti.
Svo er og um lífsorku mannsins. Frá
miðstöð sinni brýzt hún út óteljandi
ieiðir, sem sálarfræðin leitast við að
greina eða flokka, en ógerlegt er að
skýra hér að nokkru ráði. Uppdráttur-
inn sýnir aðeins sex af þessum farveg-
um lífsorkunnar, en allir eru þeir svo
áberandi og miklu ráðandi í lífi allra
manna, að enga vísindamennsku þarf
til þess að staðgreina þá.
Frumstæðustu hvatir dýra- og mann-
lífsins eru: næringai'hvötin og kynhvöt-
in; en ein af frumstæðustu hvötum
mannsins er líka trúhneigðin. Svo mætti
iengi telja hinar: starfshneigð, rann-
sóknarhneigð, listhneigð og svo frv.
Ekki þai’f mikla athugun í sambandi
við þetta til þess að skilja, hve afar
mikilvægt það er fyrir sálarlíf manna
og alla líðan þeirra, að fagux't samræmi
og jafnvægi ríki í di'eifingu lífsorkunn-
ar. Ef ein eða tvær æðar eða farvegir
stíflast, þá verður þeim mun meira
orkumagn að renna í hinar. Getur þá
myndast þar óheppilegur ofvöxtur.
Ekki er óvanalegt að hitta fyrir
menn, sem kúgað hafa alla ásthneigð
sína, en oi'ðið ofstækismenn í trúmál-
um — kii’kjulegum eða pólitízkum. Það
er til laglegur hópur af slíkum pipai’-
meyjum í heiminum, þótt ekki fari svo
um alla einhleypinga. Sömuleiðis er til
mikill fjöldi manna, sem hafa ýmist af-
rækt eða kúgað trúhneigð sína, fer þá
listhneigðin oftast meir eða minna einn-
ig forgörðum, en menn verða þá of-
stækisfullir í ástamálum, steypa sér út
í skemmtanabrjálæði, dans og ástaslark.
Allt slíkt fólk er tilvalinn „ástands"-
matur. Og oft mundu menn skilja betur
straumsogið í mannlífinu, ef þeir gerðu
sér grein fyrir hinni óheppilegu dreif-
ingu lífsorkunnar, ef uppeldið er ekki
sem altækast og sálræktin viturleg og
jafnvægisgóð.
Eins og menn geta verið vanskapaðir
eða haltir líkamlega, svo geta þeir einn-
ig verið andlega vanskapaðir og haltir.
Ef annar handleggurinn er helmingi
lengri en hinn, þá segjum við, að mað-
urinn sé vanskapaður. Ef maðurinn er
t. d. ofsafenginn í trúmálum, en alveg
laus við ásthneigð (sem er nú mjög
óvanalegt), þá er hann sálarlega van-
skapaður. Ef hann er ofsafenginn í kyn-
ferðismálum, en alveg sneiddur trú-
hneigð, þá er hann líka sálarlega van-
skapaður. Hann er í raun og veru sálar-
lega haltur maður. Það er ofvöxtur í
einni grein lífsoi’ku hans, en hin er vis-
in, eða að minnsta kosti í henni kyrk-
ingur.
En hér er enn ekki nema lítið sagt.
Nú er það viðurkennt í sálarfræðinni,
að hvatirnar geta runnið saman og
jafnvel uppsvelgzt af hver annarri. Ein
hvötin getur hamið og tamið aðra, eða
kúgað hana. Til dæmis geta hinar æðri
og göfugri kenndir, svo sem trúhneigð
og listhneigð, hamið og tamið, og dreg-
ið mjög úr ofsa hinna frumstæðari
hvata, svo sem næringarhvötinni og
kynhvötinni. Þetta kalla menn á öðrum
tungumálum sublimation.
Af þessu verður ljóst, hve geysilega
þýðingarmikið það er, að afrækja ekki
hinar æðri og göfugri kenndir sálai'-
lífsins, en fyrirlíta þó ekki neitt af því,
sem mannlegt er og eðlilegt.
„Drepið trúhneigðina, og listin er
dauð“, er haft eftir Goethe. Ef þessir
mikilvægu farvegir lífsorkunnar í
manninum stíflast, þá er óhjákvæmilegt
að óþarflega mikill og óheppilega mik-
ill vöxtur verði í hinum frumstæðari
hvötum. En hitt er þó ekki síður mikil-
vægt, að þá tapast hin temjandi og
göfgandi áhrif æðri hvatanna á hinar
óæðri. Verður þetta því tvöfalt tjón
fyrir sálarlíf mannsins og alla líðan
hans. Þetta þyrfti að gera öllum æsku-
mönnum vel skiljanlegt. Það er verk
foi'eldra, kennara og fræðara æskunn-
ar, og oftast mundi sú þekking gefast
betur en umvandanir okkar, prédikar-
anna. P. S.
M
Asiondið
Þjóðin kastar gulli á glæ,
gróðinn vex í höll og koti.
Nú er ár í okkar bæ,
og ástandið í hverju skoti.
P. S.