Eining - 01.02.1949, Page 10

10
stjóri, einnig einn af einlægustu og dygg-
ustu starfsmönnum stúkunnar, flutti á 50
ára afmælissamkomu stúknanna og prentuð
var í Heimskringlu 12. janúar 1938.
En eigi verður stúkunnar Heklu svo
minnst, að stúkan Skuld komi þar eigi
einnig við sögu, því að hin síðarnefnda er,
eins og kunnugt er, beinn afspringur hinnar
fyrrnefndu. Liggur það utan vébanda þess-
arar ræðu að rekja þá atburði nánar, en hitt
er ekki nema réttmætt að benda á, að stúkan
Skuld kom ekki í heiminn fæðingarhríða-
laust, enda voru tildrög stofnunar hennar á
sínum tíma í spaugi nefnd „Heklugosið".
Veit ég eigi getið um í annálum neitt
„Heklugos", sem borið hafi jafn ávaxtarík-
an eða þjóðhollan árangur, því að ég ætla
að séra Guðmundur hafi rétt að mæla, er
hann segir í sögu stúkunnar Heklu í Minn-
ingarritinu: „Einmitt það að stúkurnar
urðu tvær jók áhuga og starfsviðleitni Góð-
templara um helming. Stúkurnar kepptu
hvor við aðra. Báðar fjölguðu meðlimum.
Samkeppnin efldi þær, en lamaði ekki“.
Löngu langt er einnig síðan, að um heilt
gréri þeirra í milli og hefur samvinnan að
sameiginlegum áhugamálum verið hin ágæt-
asta. Nú halda þær einnig, eins og sjálfsagt
var og sæmandi bræðra- og systrafélögum,
60 ára afmælishátíð sína samtímis, enda
þótt stúkan Hekla sé nokkru eldri, stofnuð
23. desember 1887.
„Varðar mest til allra orða, undirstaðan
rétt sé fundin“, segir hið spaka skáld. Eiga
þau sannindi sérstaklega við um menningar-
leg samtök. Rúmt 60 ára frjósamt starf
stúkunnar Heklu — en það á vitanlega við
um stúkurnar báðar — ber því vitni, að þeir
menn og þær konur af íslenzkum stofni,
sem þar lögðu grundvöllinn, beindu okkur
brautina til núverandi áfanga, byggðu það
félagslega umbótastarf sitt á traustum
grunni, enda var það rótfest í jarðvegi göf-
ugra og mannbætandi hugsjónar, mark-
vissri baráttu gegn áfengisbölinu með öllum
þess illu fylgifiskum.
Þakklátum huga minnumst við því á þess-
um söguríku tímamótum stofnenda stúk-
unnar Heklu, er jafnframt voru brautryðj-
endur Alþjóðareglu Góðtemplara meðal ís-
lendinga vestan hafs. En þessir voru fyrstu
embættismenn stúkunnar:
Ólafur S. Þorgeirsson, æðsti templar.
Guðm. Þórðarson, varatemplar.
Einar Sæmundsen, ritari.
Bjarni Lúðvíksson, fjármálaritari.
Kristján Guðmundsson, gjaldkeri.
Stefán Erlendsson, kapilán.
Andrés Reykdal, dróttseti.
Sigurður Árnason, vörður.
Halldór Auðunnsson, útvörður.
Halldór Oddsson, aðstoðarritari.
Sigurlaug Bjarnadóttir, aðstoðardróttseti.
W. J. Finney (Friðfinnur Jóhannesson),
umboðsmaður.
Margrét Skaftason, gæzlum. ungtemlara.
Jón Júlíusson, fyrrv. æðsti templar.
Auk ofantaldra fjórtán embættismanna,
tóku þessir tíu aðrir einnig þátt í stofnun
stiúkunnar: Guðm. Jónsson, Bjarni Jónsson,
EINING
Tómas Jóhannesson, Sigurður Sölvason,
Níels M. Lambertsen, Þóra Sæmundsen,
Jóna Magnúsdóttir, Jakobína Guðlaugsdótt-
ir, Sarah Simons og Ingibjörg Thorgrimsen.
Úr þessum hópi frumherja varanlegrar
bindindisstarfsemi meðal Vestur-íslendinga
er nú enginn ofan moldar, það ég til veit.
Blessuð sé minning þeirra allra! Við ávörp-
um þá fögrum orðum skáldsins:
„Þökk sé öllum þeim, er stóðu
þéttast, fastast merki hjá!
Friður með þeim sé, er sofa
Sæmdarverki dánir frá!“
Skylt er og að geta þess, að þræðina frá
stofnun stúkunnar Heklu má rekja til Is-
lahds, því að sumir þeir, sem þar voru að
verki, höfðu kynnzt Góðtemplarareglunni
og starfi hennar heima á ættjörðinni. Far-
ast séra Guðmundi þannig orð um það atriði
í sögu stúkunnar: „Var það slíkum mönnum
að þakka, að íslenzk Góðtemplara stúka
komst á fót í Winnipeg." Fór því ágætlega
á því, að á afmælishátíð þessari hafa þegar
fluttar verið bróðurlegar og faguryrtar
kveðjur frá Stórstúku íslands og islenzkum
templurum heima fyrir.
Þá er stúkan Hekla hafði verið stofnuð,
bættust henni svo brátt nýir félagar, svo að
snemma í marz 1888 eru þeir orðnir 70 tals-
ins, og fór þeim f jölgandi fram eftir vorinu
og sumrinu; nokkur afturkippur kom þó í
stúkuna og starf hennar um þær mundir,
við klofning þann innan hennar, sem leiddi
til stofnunar stúkunnar Skuldar, en furðu
fljótt rétti Hekla við eftir það áfall, enda
bættist henni á næstu árum mikill og góður
liðsauki. Er ekki að efa, að bindindisáhugi
hafi einkum ráðið hjá mörgum, er í stúkuna
gengu, en félagslega þörfin vafalaust einnig
átt sinn mikla þátt í því, hve margir leituðu
þangað á þeim árum.
Hér er aðeins unnt að geta sérstaklega
örfárra þeirra félaga stúkunnar Heklu, sem
bættust í hópinn á fyrstu starfsárunum og
stóðu þar fremstir í fylkingu um langt
skeið. Bergsveinn M. Long gekk í stúkuna
14. marz 1890 og var síðan til dauðadags
(1937) einn af atþafnasömustu starfsmönn-
um hennar og máttarstólpum. Þ. 11. marz
1892 gekk Guðrún Jóhannsdóttir Búason í
stúkuna og varð brátt hin atkvæðamesta
starfskona að bindindismálum bæði innan
stúku sinnar og Stórstúkunnar; hún sat
einnig allmörg hástúkuþing og var fyrsti
íslendingur, sem kosinn var í framkvæmdar-
nefnd hástúkunnar. Guðmundur Anderson,
sem gekk í stúkuna árið 1890, var einnig
einn af ágætustu félagsmönnum á fyrstu ár-
um hennar, sat á mörgum stórstúkuþingum
og var oftar en einu sinni kosinn stórtempl-
ar. í sögu stúkunnar eftir séra Guðmund í
Minningarriti hennar er getið f jölmargra fé-
laga hennar frá því tímabili og þar eru
einnig birtar myndir og æviágrip margra
þeirra, sem gengu í stúkuna á fyrstu árum
hennar og mjög koma við sögu hennar með
mörgum hætti. Úr þessum hópi eru þessir
enn starfandi í stúkunni eða hafa verið það
fram á síðustíu ár: Helga og Lawrence
Thomsen, Hreiðar Skaftfeld, Jódís Sigurðs-
son, Sumarliði Matthews, Guðbjörg Sigurðs-
son og Sigurbjörn Pálsson.
Úr stúkunni ísland, er var starfandi um
nokkur ár, bættust stúkunni Heklu einnig
snemma á árum mætir og merkir félagar,
svo sem Hjálmar Gíslason, sem enn er einn
hinn tryggasti starfsmaður stúku sinnar.
Af skiljanlegum ástæðum hef ég, á þess-
um tímamótum í sögu stúkunnar Heklu,
einkum dvalið við nöfn þeirra manna og
kvenna, sem voru félagar hennar lengur eða
skemur á því tímabili, og eigi allfáa úr hópi
þeirra, sem víðkunnastir hafa orðið á ýms-
um starfssviðum meðal íslendinga vestan
hafsins.
Hinu ber þó sérstaklega að fagna, að eftir
því sem hópur hinna eldri forystúmanna og
kvenna innan stúkunnar varð fámennari,
hlupu aðrir í skörðin, tóku upp merkið og
halda því enn drengilega á lofti, trúir stefnu_
skrá stúkunnar og Reglunnar og bindindis-
hugsjón sinni. Þó ég hafi eigi, af fyrr-
greindum ástæðum, nefnt nöfn þessara
stúkusystkina minna, votta ég þeim ein-
læga virðingu mína og þakka þeim hin
góðu kynni á farinni leið og sérstaklega
einlægt og ómælt bindindisstarf þeirra og
trúfestina við hinn göfuga málstað okkar.
Hvað er þá orðið okkar starf? Eða öllu
heldur, ykkar starf? Hvað hefur stúkunni
Heklu áunnizt á liðnum 60 árum?
Fyrst er þar á blaði bindindisstarfið, sem
vitanlega hefur, beint og óbeint, verið aðal-
starfið, stúkan hefur, með ýmsum hætti,
lagt sinn skerf til bindindisfræðslunnar,
unnið að takmörkun vínsölu og látið sig
varða lagasetningar bindindismálunum við-
komandi, og tekið þátt í útbreiðslustarfinu,
svo sem stofnun stúkna á ýmsum stöðum í
Manitoba, sem íslenzkir templarar hafa
staðið að.
Ber þá að geta stærsta afreksins, sem
stúkurnar hafa innt af hendi félagsstarf-
semi sinni til stuðnings, en það var bygging
samkomuhúss þeirrá, og átti stúkan Hekla
að sjálfsögðu sinn drjúga hlut í því þarfa
og þakkarverða fyrirtæki. Þessir menn voru
í hinni sameiginlegu fulltrúanefnd stúkn-
anna meðan húsbyggingin stóð yfir (árið
1906) og höfðu alla umsjón með henni:
Kristján Stefánsson, Jóhannes Sveinsson,
Bjarni Magnússon, Jón Tr. Bergmann,
Gunnlaugur Jóhannsson, Ásbjörn Eggerts-
son, Guðmundur Bjarnason, Sigfús Jóels-
son og Magnús Jónsson.
Þarf eigi að f jölyrða um það, hver hagur
starfsemi stúknanna varð að hinu nýja fé-
lagsheimili sínu, enda má segja, að það hafi,
að kirkjunum íslenzku undanteknum, verið
eini griðastaður íslenzkum félagssamtökum
og samkomuhöldum í Winnipeg-borg, og er
það íslenzkum templurum til ævarandi
sæmdar, að þeir réðust í það stórvirki
snemma á árum að reisa þetta myndarlega
samkomuhús sitt. Hefur það með ýmsum
hætti verið lagfært og endurbætt. Hafa við-
hald þess og umbætur kostað ærið fé og út-
heimt geysimikið starf og fórnfýsi af hálfu
fulltrúanefnda stúknanna og annarra fé-
laga þeirra, og skyldi það metið og þakkað
að verðleikum. Hefur stúkan Hekla, sem
vænta má, ekki látið sitt þar eftir liggja.
*

*