Eining - 01.11.1950, Blaðsíða 8

8
EINING *
KRISTINN GUÐLAUGSSON
Framhald ai bls. 5.
stofndegi þess 1907 og formaður þess
frá 1919 til 1947, er hann gaf ekki
kost á sér lengur. Um áratugi var hann
fulltrúi sambandsins á þingum búnað-
arfélags Islands. Hann átti mestan þátt
í síofnun kaupfélags Dýrfirðinga og var
formaður þess frá fyrstu tíð til 1948.
Hann var einn heiztur hvatamaður að
Þing- og héraðsmálafundum Vestur-
ísafjarðarsýslu, og hafði þar lengi for-
ustu. Auk þess gegndi hann ýmsum
trúnaðarstörfum fyrir sveit sína og
sýslu. Honum létu jafn vel líkamleg
störf sem andleg. Hann var alls staðar
valmenni. Honum fórst allt vel. Hann
var ágætlega ritfær, prýðilegur ræðu-
maður, kenndi söng og lék á hljóðfæri,
samdi einnig Iög, orti kvæði, skrifaði
rit og bækur og mikinn íjölda blaða-
greina. Til dæmis skrifaði hann sögu
Þing- og héraðsmálafunda Vestur-ísa-
fjarðarsýslu, mikið verk. Hann var
traustur liðsmaður, og jafnan framar-
lega í flokki, bæði í Ungmennafélags-
starfseminni og einnig í stúkumálum,
var umboðsmaður stórtemplars í stúku
sinni og sat oft stórstúkuþing. Hann
lagði ósvikið lið hverju góðu málefni,
er hann náði til. Hann unni af alhug
kristni og kirkjumálum og vildi efla and-
lega menningu þjóðarinnar og fagra
siði yfirleitt. Hann vildi hlúa að öllum
gróðri, klæða landið, efla skógræktina
og styðja sem bezt öll þau félög og sam-
tök manna, sem að þessum málum
stóðu, og hvert rúm var vel skipað þar
sem Kristinn var. Hann var önnur hönd
séra Sigtryggs Guðlaugssonar við að
koma upp unglingaskólanum á Núpi,
sem nú er fyrir Iöngu orðinn fjölsóttur
og myndarlegur héráðsskóli. Þar var
lagður traustur grundvöllur og byggt
upprunalega á bjargi. Líklega hefur
Núpsskóli komist næst því, af íslenzk-
um skólum, á þroskaárum sínum, að
gera að veruleik hina glæsilegu hugsjón
þeirra andansmanna, sem ruddu lýðhá-
skólahreyfingunni braut á Norðurlönd-
um. Það blómgaðist þrennt á Núpi:
skólinn, Skrúður — blóma- og trjá-
garðurinn alkunni, og svo búskapur
Kristinns.
Kristinn var glæsimenni, tigulegur á
velli og fríður sínum. Frá honum lagði
„glampa af glóð gegnum skyrtu, treyju
og vesti“, eins og skáldið Örn Amar
orðar það. Hið innra vermdi eldur
áhugans og góðmennskunnar. Þess
vegna var gott að vera í nærveru Krist-
ins. Það var eins og öllu væri óhætt,
þar sem hann var. Gefist íslenzku þjóð-
inni margir slíkir menn.
Kona Kristins var Rakel Jónsdóttir
frá Ásgeirsbrekku í Skagafirði. Ekki
hefði Kristni farnast allt jafnvel, ef
hann hefði ekki verið studdur sínum
ágæta lífsförunaut. Þau giftust árið
1894, eignuðust 9 börn og ólu upp 2
íósturbörn. Átta af mannvænlegum
börnum þeirra eru á lífi, fjórar dætur
og fjórir synir, og stunda þeir allir bú-
skapinn og feta þannig dyggilega í spor
föður síns.
Rakel andaðist 1948, en Kristinn 4.
september 1950, næstum 82 ára.
Kristinn var sæmdur riddarakrossi
Fálkaorðunnar. Hann var heiðursfélagi
Búnaðarfélags Mýrahrepps, Búnaðar-
sambands Vestfjarða og Búnaðarfélags
Islands. Og einhver fullyrti, að hann
hefði verið heiðursfélagi allra þeirra
félaga og félagasamtaka, sem hann
lagði lið.
Þegar vígslubiskup, Bjarni Jónsson,
flutti ræðu við minningarathöfn í dóm-
kirkjunni í Reykjavík, þar sem Kristinn
Guðlaugsson var kvaddur, hugsaði eg
gott til þess, að fá að birta í Einingu,
annað hvort eitthvað af ræðunni eða
hana alla, en þegar eg, að nokkrum
tíma liðnum, bar íram þá ósk mína við
vígslubiskupinn, kom það í ljós, að
ræðan hafði ekki verið „rituð á blað“,
nema að mjög litlu leyti, og var þvi
ekki tiltæk. Hún hafði aðeins gengið
frá hjarta til hjartna, en þar var Krist-
ins fallega minnst, og hefði Eining
gjarnan viljað geyma margt þeirra orða.
Þau báru vitni, ekki síður en margt
það, sem búið er að skrifa um Kristinn
látinn, hve mjkið göfugmenni hann var
og góður drengur í hvívetna. Honum
var gott að kynnast og hans er ljúft að
minnast. Pétur Sigurðsson.
Bindindishóiel
og veiíingahús
I Ástralíu haía bindindismenn unnið
einna mest afrek á þessu sviði, að koma
upp stórum, nýtízku hótelum, er veita
alls ekki áfengi. I fyrra var myndað í
Noregi landssamband slíkra hótela og
veitingahúsa, en það eru 55 ár síðan
slík hreyfing hófst í Svisslandi.
Sænska tímaritið Tirfingur segir um
þetta:
„Árið 1945 voru gefin út í Sviss sér-
stök frímerki. Á þeim var mynd af gáfu-
legri konu, hvítri fyrir hærum, ennið
ofurlítið hrukkótt, en svipurinn hreinn
og vingjarnlegur. Nafn hennar, Susanna
Orelli, 1845—1939, var einnig á frí-
merkinu. Hún er móðir siðabótarinnar
í hótelmenningu Svisslendinga, og er
það ekki sízt að þakka atorku þessarar
ágætu konu, að nú eru í Sviss 2000
hótel og veitingahús, er vetia enga
áfenga drykki“.
Samkvæmt lögum landsins 1874
mátti ekki leggja neinar hömlur á
áfengissölu og risu því upp á einu ári
4000 nýir áfengisveitingastaðir. Árið
1937 voru í landinu 23,426 veitinga-
hús, hótel og knæpur, er veittu áfenga
drykki, og um það leyti var aðeins 162
landsmanna um hvern slíkan veitinga-
stað. I Svíþjóð eru um 6000 manns á
hvern stað, er veitir áfengi.
Talið var, að 1936 stæðu 1,9 millj-
ónir auðra stóla í þessum veitingahús-
um í Sviss. íbúar landsins voru þá um
4 milljónir. Næstum helmingur þjóðar-
innar hefði því getað setið árið út og
árið inn á þessum stólum. 94 af 100
stólum stóðu auðir allt árið.
I lok síðustu aldar var ástandið þann-
ig, að til þess að bjargast og standast
samkeppnina, urðu veitingahúsin að
selja sem mest öl og áfengi. Svo var
það 1894 að Susanna Orelli hóf sitt
merkilega verk. Hún taldi vonlaust að
fá breytt neinu til verulegra bóta á veit-
ingahúsunum. Hún bað ekki um að-
stoð ríkis, löggjafar eða lögreglu. Hún
fór ekki fram á neinar lögbundnar tak- ^
markanir á áfengisveitingum né neitt
þessháttar. Aðferð hennar var hægfara,
seinvirk, en jákvæð.
Er Susanna hóf starf sitt, var hún
barnlaus ekkja. Maður hennar hafði
verið prófessor í stærðfræði. Hann dó
eftir stutta sambúð þeirra. Áform Su-
sönnu var að koma á fót í landinu hótel-
um og veitingastöðum, sem ekki veittu
áfengi, en tækju hinum fram. Þetta
hefur henni heppnazt. Hún barðist
ákaft fyrir því allatíð, að ekki einu sinni ^
veikar öltegundir væru seldar í þessum
veitingahúsum.
Þegar kvennasamtökin, sem að þess-
arri hreyfingu stóðu, minntust 50 ára
afmælisins árið 1944, í Zúrich, gátu
þau glaðst yfir því, að þá voru 15—16
þúsundir daglegra hótelgesta á þeim
18 veitingahúsum og hótelum í Zúrich,
sem ekki veittu áfengi í neinni mynd,
og starfmenn þessara veitingahúsa voru
586. ^
Tekjur bindindisveitingahúsanna og
hinna, voru, til samanburðar, þessar:
Áfengishótel:
Matur ........................ 36,45%
Drykkur .................. 56,13%
Tóbak ......................... 7,42%
Bindindishótel:
Matur, þ. m. mjólk............ 94,8%
Drykkir, óáfengir .............. 5,2%
Þegar stríðið braust út 1914, fengu
konurnar nýtt áhuga- og áhyggjuefni.
Það voru eiginmenn þeirra og synir, er
fóru til vígstöðvanna. Þar var skæðasti
óvinurinn, áfengið. Samtök kvennanna
í Zúrich fólu þá yngsta félaga sínum,
frú Elsu Zúhlin-Spiller, að ferðast tíl
landamæranna og athuga, hvað hægt
væri að gera. Hún eyddi í þetta fjórum
dögum, en vann svo af mikilli atorku í
34 ár, unz hún dó fyrir skömmu.
Hún snéri sér að því, að gera fátæk-
lega veitingastaði við landamærin vist-