Eining - 01.12.1951, Blaðsíða 6

6
EINING
f
Bindindisfræðsla
(Flutt á aðalfundi Kennarafélags
EyjafjarSar 1951).
I íslenzkum hagskýrslum sézt, að ár-
ið 1950 hafa íslendingar keypt áfengi
í vínbúðum ríkisins fyrir 65,572,836,-
00 krónur, eða fyrir rúmlega 65 ¥2 millj.
króna. Þetta lýsir því að nokkru, hve
mikið er drukkið í landinu. En hinu
lýsir það ekki, hvaða afleiðingar allur
þessi drykkjusakpur hefur, hve margir
æskumenn eru drykkfelldir og hver áhrif
það hefur á heimilin eða uppeldi barn-
anna. En flestir munu sammála um það,
að jafnvel þótt í gegnum vínbúðirnar
fáist mikið fé í ríkissjóðinn, sé það dýru
verði keypt, og æskilegra að fá það
þangað að öðrum leiðum.
Bindindissamtökin í landinu vinna
gegn skaðsemi áfengis með mörgu móti.
Starf þeirra verður ekki gert að umtals-
efni hér. Hins vegar langar mig að fara
um það nokkrum orðum, hvað skólarn-
ir geta gert fyrir bindindismálið, og
hverjar séu skyldur þeirra í því efni.
Uppeldismál okkar eru um margt
losaraleg og bera glögg merki þess tíma,
er við lifum á. Eftir erlendum fyrir-
myndum höfum við gert barnaskóla okk-
ar að fræðslustofnunum, sem fræða
börnin um margt almenns eðlis, þótt
það snerti ekki beinlínis líf þeirra
sjálfra. Minni áherzla er lögð á það
að móta börnin og ala upp göfugar
skapgerðir, þótt ýmsar virðingarverðar
tilraunir séu gerðar í þá átt í flestum
skólum. Kæmi þetta lítt að sök, ef heim-
ilin væru sterk í skapgerðaruppeldi sínu.
En því miður er því ekki svo farið. —
Allt uppeldisstarfið verður því losara-
legt, og skal þá engan undra, þótt fjöldi
drengja súpi með á svartadauðaflösk-
unni á fyrsta skrallinu, sem þeir koma
á, til þess að sýnast ekki minn menn
en þeir, sem eldri eru.
En hvað geta skólarnir þá gert? —
Hverjar eru skyldur þeirra í þessu efni?
— Eg ætla fyrst að nefna fordæmi
kennaranna. Það er mikils virði. Og
sem betur fer er kennarastéttin ein af
bindindissömustu stéttum þessa lands.
Það er ánægjuefni. En um skyldur skól-
anna er það að segja, að lögum sam-
kvæmt ber þeim að láta fara fram bind-
indisfræðslu á hverjum vetri. Eg ætla að
fara um þetta atriði nokkrum orðum,
af því að mér er ekki grunlaust um, að
stundum gleymist þetta. Að vísu munu
einstaka áhugasamir kennarar rækja
þetta vel og betur en skylda krefst.
I áfengislögunum frá 1935 er 23.
grein svohljóðandi: „Ráðherra skal með
reglugerð setja ákvæði um fræðslu í
öllum skólum, er opinbers styrks njóta,
um skaðleg áhrif áfengisnautnar“. —
Samkvæmt þessari grein var gefin út
reglugerð um bindindisfræðslu 1936,
sem hefur verið í gildi frá þeim tíma.
I annarri grein hennar stendur: „Bind-
indisfræðsla skal fara fram í öllum skól-
um ríkisins og öðrum skólum, er styrks
njóta úr ríkissjóði“.
En þriðja grein er svohljóðandi: „Til-
gangur bindindisfræðslunnar er:
a) að fræða nemendurna um eðli
áfengra drykkja, áhrif þeirra á
einstaklingana og þjóðlífið í heild
sinni.
b) að draga svo sem verða má úr
þeirri hættu, sem áfengisnautn-
inni er samfara.
c) að benda á leiðir til þess að firra
þjóðfélagið því böli, er leiðir af
áfengisnautn, og skýra frá starf-
semi í því skyni fyrr og nú“.
Þá stendur þetta í 5. grein:
„Kennsla um áfengi skal fara fram
í sambandi við þessar námsgreinar:
Heilsufræði, líffræði, líffærafræði, íþrótt-
ir, félagsfræði, náttúrufræði, siðfræði,
t. d. í sambandi við kristin fræði, efna-
fræði, átthagafræði og sagnfræði“.
I þessari grein er auðvitað átt við
bæði æðri og lægri skóla. Fer nú að
liggja ljóst fyrir hverjar skyldur skól-
arnir hafa í þessum efnum, og skulum
við nú athuga lítillega, hvað barnaskól-
arnir geta gert í þessu efni, og hvernig
þessu námi verði bezt hagað.
I barnaskólum finnst mér auðsætt, að
bindindisfræðslan fari fram í sambandi
við heilsufræðinám barnanna. Hér í
þessum skóla er það í 5. bekk, og svo
mun það vera í þeim skólum, sem
starfa samkvæmt nýju fræðslulögunum.
Hefur mér reynzt bezt að verja til þessa
náms 2—3 vikum á eftir heilsufræðinni
og láta börnin gera nokkur vinnubókar-
blöð um þetta efni. En beztur árangur
af þessu námi sem öðru er auðvitað, ef
kennaranum tekst í munnlegri kennslu
sinni að snerta hjörtu barnanna. Það
gleymist ekki og getur orðið þeim vörn
síðar á hættustundum lífsins.
En hvaða hjálpargögn hefur kennar-
inn þá við þessa kennslu? Ber þá fyrst
að nefna bókina ,Um bindindisfræðslu',
Námshringur.
Þess konar nám á öll þjóðin að stunda.
kennarar munu þó ekki hafa hana og
mun hún nú vera uppgengin. En þar
sem margir kennarar eru við sama skóla
má skiptast á um bókina. En satt að
segja hygg ég, að þessi handbók hafi
verið minna notuð, en hún átti skilið.
Fyrir þá, sem vilja afla sér meiri upp-
lýsinga um þetta mál á víðara grund-
velli, má nefna bók Brynleifs Tobias-
sonar: Bindindishreyfingin á fslandi,
glöggt og gott sögulegt yfirlit um þessi
mál. Einnig bækur Péturs Sigurðssonar:
SeySurinn mikli og EySandi eldur, önn-
ur um áfengið, hin um tóbakið. En síð~
ast en ekki sízt af þessum hjálpargögn-
um vil eg þó nefna Leskafla til notkunar
við bindindisfræðslu, eftir Hannes J.
Magnússon. Hefur þessi bók þann kost
fram yfir hinar, að hún er ætluð börn-
unum sjálfum, og hef eg notað hana
með góðum árangri. Þesir leskaflar eru
þó aðeins um áfengið, og þarf kennar-
inn að kenna munnlega um tóbakið.
Séu þessir Ieskaflar lesnir með börnun-
um og talað við þau um efni þeirra eftir
heilsufræðina, og ef þau gera um efnið
nokkur vinnubókarblöð, hygg eg, að
ýmislegt úr þeirri kennslu geti orðið
börnunum minnisstætt, ef vel er á hald-
ið. I bókinni eru einnig myndir og línu-
rit. Börnin skilja býsna vel, þegar rætt
er við þau um áfengið í sambandi við
sjúkdóma, slys, afbrot, vinnuafköst og
íþróttir. Augu sumra drengjanna hreint
ljóma af áhuga, þegar rætt er um ósam-
ræmið milli áfengisins og hins heilbrigða
og stælta íþróttamanns.
í 6. bekk teldi eg æskilegt að rifja
eitthvað upp um bindindismál meira
fræðilega og siðferðilega í sambandi við
kristinfræði og sögu, þegar tilefni gefst.
En hvaða markmið hefur þessi bind-
indisfræðsla? Mér skilst, að markmið
þessarar fræðslu eigi að vera það, að
opna augu barnanna fyrir því tjóni, sem
af áfenginu leiðir, og það eigi að vera
þeim til varúðar í lífi sínu. Nú er það
vitað að áfengisnautn eyðileggur lífs-
hamingju fjölda einstaklinga. Hér er
þvl ekki lítið í húfi fyrir hvern einstakl-
handbók fyrir kennara, sem gefin var út
af fræðslustjórninni 1938, og þá send
öllum starfandi kennurum. Hinir yngri
f
1
T
5
r

A.
V