Eining - 01.07.1953, Síða 19

EINING
19
Árni Óla:
Samlök liiiiiliiidisiiiaiiiia
\ l(:n)a flult á bindindisinálafundi i Keflavík 14. sept. s.l.

t

Hafið þér nokkurn tíma orðið þess varir,
eða heyrt um það, að bindindi hafi orðið
mönnum til tjóns? Aldrei hef ég heyrt þess
getið, að heimili hafi hrunið til grunna
vegna þess að húsbóndinn var bindindis-
maður. Ekki hef ég heldur heyrt þess getið,
að bindindi hafi orðið orsök heilsutjóns
og vesalmennsku. Engan hef eg heyrt halda
því fram, að maður hafi beðið tjón á sálu
sinni vegna þess að hann var reglumaður.
Þá hefur og aldrei heyrzt, að bindindi hafi
gert menn að glæpamönnum, alið upp í
þeim ódrengskap, sviksemi og svæft dóm-
greind þeirra og sjálfsvirðingu.
Hins þekkjum við ótal dæmi, að reglu-
menn hafa komizt vel af, að hjá þeim fer
saman heilbrigð hugsun og atorka, að þeir
eru sómi sinnar stéttar og góðir þjóðfélags-
borgarar. Og hvar sem einhver vandasöm
verk þarf að vinna á sviði anda eða hand-
ar, þá verða þau ekki vel af hendi leyst,
nema því aðeins að algáður maður vinni
þau.
En er nú þetta metið svo sem vera ber?
Fá þessir menn vernd og vinnufrið? Hvor-
ugt. Þeir eiga á hættu að ölóðir menn ráð-
ist að sér af villimennsku á förnum vegi.
Þeir eiga það á hættu, að ölóðir menn
brjótist inn í hús þeirra á náttarþeli og
steli afrakstri iðju þeirra eða kveiki í hús-
unum. Þeir eiga það á hættu, að starfs-
mönnum þeirra sé komið út í óreglu, svo
að verk þau, sem þeir eiga að vinna séu illa
af hendi leyst eða vanrækt með öllu. Og
þeir eiga það á hættu, að börn sín verði
afvegaleidd, og það er sárast af öllu og
þyngra en tárum taki.
Síðast liðinn aldarfjórðung hafa risið
upp hér á landi óteljandi félög til þess að
vernda hagsmuni viðkomandi manna. Það
er ósköp eðlilegt að menn, sem hafa sam-
eiginlegra hagsmuna að gæta, snúi saman
bökum til þess að verjast aðsteðjandi voða,
ágengni eða tillitsleysi. En mundi nú jafn
brýn þörf fyrir nokkra menn að snúa sam-
an bökum eins og bindindismenn? Eg efast
um það.
Það eru nú bráðum 70 ár síðan Góð-
templarareglan hóf starf sitt hér á landi.
Starf hennar þessi ár hefur allur almenn-
ingur metið sem líknarstarf og talið hlut-
verk hennar það eitt, að bjarga drykkju-
mönnum. Víst hefur hún það á stefnuskrá
sinni, en það er mesti misskilningur að
halda, að það sé einkahlutverk hennar. —
Reglan er fyrst og fremst samtök bindindis-
manna, varnarbandalag, eins og öll önnur
hagsmuna samtök eru, sem stofnuð eru til
þess að verjast óréttlæti. Eg skal reyna
að útskýra þetta nánar áður en lýkur.
En hér vil eg geta þess, að um þær
mundir, er Reglan festi rætur hér á landi,
skrifaði Schierbeck landlæknir grein í ísa-
fold, sem hann nefndi „Nokkur orð um
drykkjuskap og hegning fyrir drykkju-
skap“. — Hann segir þar: „Að útrýma
drykkjuskap er eitthvert mesta nauðsynja-
og vandamál. Það er nauðsynjamál af því,
að di'ykkjuskapurinn bakar þjóðfélaginu
feikilegt tjón, þar sem hann er einhver
hin dýpsta undirrót fátæktarinnar. Vanda-
mál er það af því, að menn hafa frá göml-
um tímum litið ólíkum augum á drykkju-
skapinn að því er kemur til einstaklinganna
annars vegar og þjóðfélagsins í heild sinni
hins vegar“.
Rekur hann svo hinar skaðlegu afleið-
ingar drykkjuskapai'ins, hvernig menn eyði-
leggja sjálfa sig, færa eymd og glötun
yfir heimili sín og afkomendur, hvernig
áfengið veldur vinnutjóni og sveitarþyngsl-
um, og hvernig sá, sem drekkur, leiðir
aðra út á ógæfubraut með sér. „Því má
skoða drykkjuskapinn sem glæp“, segir
hann, „bæði gagnvart einstökum mönnum,
gegn heimilislífinu og gegn þjóðfélag-
inu“.
Svo djúpt var tekið í árinni þá, af þeim
manni, sem vel mátti vita hvað hann var
að segja í þessum efnum, enda mun enginn
hafa treyst sér til að mótmæla. Menn vissu,
að hér var ekki farið með staðlausa stafi.
Þjóðinni var þá þegar ljóst, að þetta var
satt. Síðan eru nú liðin 67 ár og þetta
er jafnsatt enn í dag, og ástandið í land-
inu er ekki betra en það var þá. Um 67 ára
skeið hefur þjóðinni verið það ljóst, að
áfengisneyzlan er þjóðarböl, en samt er hún
enn í algleymingi. Það er eins og ráðandi
mönnum sé sama um, þótt óáran sé í mann-
fólkinu. Okkur hefur farizt betur við skyn-
lausu skepnurnar. Á þessum árum útrýmd-
um við fjárkláðanum með ærnum kostn-
aði, og tugum milljóna króna hefur verið
varið til þess að reyna að útrýma mæði-
veikinni. Þetta er í sjálfu sér gott og lofs-
vert, en maðurinn er þó dýrmætari en
skepnurnar.
Schierbeck segir, að menn hafi veigrað
sér við að hefta drykkjuskap vegna þess,
að það gangi of nærri frelsi einstaklings-
ins. En það telur hann kórvillu, sem von
er. Hann segir: „Það er frelsi, sem vér eig-
um að sækjast eftir á vorum tímum, er lög-
bundið frelsi, þar sem persónulegt frelsi
er látið þoka hæfilega fyrir landsins gagni
og nauðsynjum. Þar í er þjóðfrelsið fólgið.
Þjóðfélagið er skör efra og að því leyti
til verður það sem er nytsamt og hagan-
legt fyrir þjóðfélagið, undir eins það góða,
sem hver einstakur maður verður að við-
urkenna, ef hann vill vera í þjóðfélaginu.
Það er þess vegna eins nauðsynlegt og þá
lika eins gott, að hreinsa þjóðfélagið fyrir
drykkjuskap og öllum þeim glæpum, er þeim
lesti fylgja, eins og að hreinsa þjóðfélagið
fyrir þjófum og öðrum löstum“.
Og enn segir hann: „Eftir því sem nú
hefur verið sagt, kynni að mega álíta það
skyldu þjóðfélagsins við þá, sem ekki
drekka, að beita öflugum ráðum til þess að
bæla niður drykkjuskapinn“.
Oft er það gott sem gamlir kveða, og
því hef eg dregið þessi gömlu ummæli fram
í dagsbirtuna. Schierbeck talaði ekki sem
Góðtemplar, heldur sem landlæknir og þjóð-
hagfræðingur.
Skoðanir hans á því að hag þjóðfélagsins
verði að meta meira heldur en frelsi ein-
staklingsins til þess að fara í hundana,
eru alveg í samræmi við þær kenningar,
sem nú eru ofarlega á baugi í öllum lýð-
ræðislöndum. Hann er þar aðeins dálítið
á undan samtíð sinni. En það sem mér
þykir merkilegast við grein hans er þetta,
að hann brýtur fyrstur allra manna upp á
því, að þjóðfélagið hafi skyldur við þá,
sem eru bindindismenn. Og er eg þá kom-
inn að því, sem eg hvarf frá áðan. Víst
hafði þjóðfélagið sérstakar skyldur við
þessa menn á dögum Schierbecks, en marg-
fallt meiri skyldur nú, er það stendur sjálft
fyrir áfengisaustrinum. Ástandið er sýnu
verra nú en þá, vegna þess að nú höggur
sá, er hlífa skyldi.
í sjálfsvörn verða bindindismenn því að
taka höndum saman. Þeir verða að snúa
saman bökum. Drykkjuskapurinn og óregl-
an í landinu er ekki einkamál þeirra, sem
þá háttu fremja. Það snertir hvern ein-
asta þjóðfélagsþegn tilfinnanlega, og af-
leiðingarnar bitna einnig á bindindismönn-
um.
Hér á landi eru ekki til neinar hagskýrsl-
ur um hið beina tjón, sem af áfengis-
neyzlu stafar, en þar til telst vinnutjón,
skemmdarverk, eldsvoðar og bílslys og önn-
ur slys vegna ölvunar, sjúkrakostnaður,
styrkir, lögreglukostnaður og ótal margt
annað. En í nágrannalöndum okkar eru til
skýrslur um þetta, og sé hlutfallið líkt hér
og þar, þá nemur þetta tjón hér á landi
28 milljónum króna á ári. Þessu verður að
ná aftur með sköttum og þá fá reglumenn-
irnir og ráðdeildarmennirnir að borga
bróðurpartinn af því.
Hið óbeina tjón, sem af áfengisneyzlu
stafar, verður aldrei tölum talið, ekki frem-
ur en tár kvenna og bama drykkjumanna.
Það regindjúp eymdar og örvæntingar, er
áfengisneyzlan skapar á hverju ár.i í land-
inu, verður aldrei stikað. Mannkostir þeir
og gáfur, sem fara forgörðum, verða aldrei
metnar. En allt þetta tjón, tár, eymd, ör-
vænting, vonsvik og gæfuhrun, kemur nið-
ur á reglumönnunum ekki síður en öðr-
um, þegar börn þeirra og nánustu ástvinir
verða fyrir barðinu á bölvun áfengisins.
Forn málsháttur segir: „Yðar getur
brunnið bær, brenni veggur náungans“. —
Enginn getur verið öruggur um sig. Hinn
illi andi aldarfarsins teymir börn reglu-
mannsins út í ógæfuna, án þess að hann
fái við neitt ráðið. Það er ekki við góðu
að búast í landi þar sem skemmtanir æsk-
m