Freyr - 01.08.1941, Side 4

114
FREYR
grasi. Mjög hentugt er að setja í vothey
grasiö kringum bæinn og annars staðar frá
þar sem mikil rækt er í jörðu. Þetta er safa-
mikill gróður, oft arfakenndur, sem erfitt er
að þurrka nema í þurrkatíð. Hagræði er
að slá snemma beztu blettina í túninu og
láta grasið í vothey. Með því fæst mun
meiri há, þegar grasið er tekið strax af
vellinum. Háin er góð til votheysgerðar.
Grasið er fíngert, þungt í sér, sígur vel
saman og við það bætist, að síðari hluta
sumars er heyskapartíð oft farin að breyt-
ast til hins verra og því ekki auðvelt að
þurrka hána.
Hér á landi er aðallega um tvær votheys-
verkunaraðferðir að ræða, sætheys- og súr-
heysverkun, eða heitu og köldu aðferðina,
eins og hægt er að nefna þær.
Allverulegur mismunur er á þessum
tveimur aðferðum, og er öllum þeim, sem
búa til vothey, nauðsynlegt að gera sér
fyllilega grein fyrir honum. Meðan ekki er
almennt að ræða um aðrar votheysverk-
unaraðferðir, verður að búa til annað hvort
súrhey eða sæthey og fylgja reglunum vel.
Annars er hægt að eiga á hættu, að fá ó-
heppilega hitamyndun og gerjun í heyið
og útkoman getur orðið, misheppnað vot-
hey — skemmt fóður.
Sætheysaðferðin er í því fólgin, að gras-
ið nýslegið og helzt grasþurrt er látið í
gryfjuna. Grasinu er dreift mjög vel og
jafnt um hana. Hiti myndast fljótt í heyinu
og er þá beðið-eftir, að hann fari upp í 50
—55° C. Gott er að breiða segldúk eða þurrt
torf ofan á heyið, til að koma í veg fyrir
að hitinn rjúki burt. Á öðrum eða þriðja
degi er hitinn í heyinu orðinn um eða yfir
50° C. Þá er því troðið vel saman og látið í
gryfjuna á ný. Hitinn leitar þá fljótlega
upp í nýja lagið og þannig er haldið áfram,
þar til gryfjan er orðin full. Þá er bezt að
þekja heyið með torfi og fergja með hnull-
ungsgrjóti. Það sem skiptir miklu máli við
sætheysgerð, er að fá hitann sem allra fyrst
upp um 50° C., til að útrýma starfsemi ó-
heppilegs gerlagróðurs í heyinu. Ekki er
hægt að fylgjast vel með hitanum, nema að
hafa heyhitamæli. Er hann nauðsynlegur á
hverju sveitabýli, ekki aðeins fyrir votheys-
gerðina, heldur einnig til að fylgjast með
hitanum í þurrheyinu. Vel verkað sæthey
er ljósbrúnt að lit, hefir brauðbökunarlykt
og ézt mjög vel af öllum skepnum.
Súrheysgerðin, eða kalda aðferðin, bygg-
ist á því, að grasið er látið í gryfjuna ný-
slegið, og því jafnað og troðið í hana eins
vel og auðið er. Gryfjan er fyllt á sem
stytztum tíma, helzt í einni lotu. Þá er
þakið með torfi og sett mikið farg á heyið
og er ágætt að nota til þess grjót. Við það
sígur heyið saman. Loftið í því minnkar
og hitamyndunin stöðvast. Hitinn í súr-
heyinu má helzt ekki fara mikið yfir 20° C.
Það er vandalaust að halda lágum hita í
gryfjunni, með því að fergja nógu mikið.
Þó að ekki hitni að ráði í heyinu, sígur
samt mikið í gryfjunni. Sjálfsagt er að nota
sér það með því að fylla hana á ný, og
þannig er haldið áfram þangað til gryfjan
er orðin full. Þá er heyið þakið vandlega
með torfi, farg látið á það og allur fullnað-
arfrágangurinn sá sami og við sætheys-
verkunina. Aðalatriðið við þessa votheys-
gerð er að hleypa hitanum ekki mikið yfir
20° C. Við 30—45° hita, starfa ýmsir skað-
legir gerlar bezt, eins og t. d. edikssýru- og
smjörsýrugerlar, sem mynda edikssýru og
smjörsýru. Því ber að forðast þennan hita
í öllu votheyi. Þess vegna er það þýðingar-
mikið við sætheysgerðina, að fá hitann sem
fyrst yfir 50°. Þann hita þola þessir skað-
legu gerlar ekki.
Gott súrhey hefir sætsúra lykt og er
Ijósgrœnt að lit.
Um það, hvort betra er að búa til sæthey
eða súrhey, eru dálítið skiptar skoðanir.
Þeir annmarkar eru á sætheysverkuninni,
Framh. á bls. 124.