Freyr - 01.08.1941, Page 10

120
FRE YR
Fleira en eitt
þarf að atlmga
Páll Zophoníasson ráðunautur er fyrir löngu þjóð-
kunnur maður. Og enginn efast um áhuga hans
fyrir málefnum bændanna. Marga greinina hefir
hann skxifað til leiðbeiningar og hvatningar.
Hinn 22. okt. s. 1. birtir Tíminn grein um naut-
griparæktina. Bendir Páll á, hve mikill gæðamunur
sé á einstaklingum og ættum. Og hve fljótlegt sé
með nógu kyngóðum nautum að bæta kúakynin.
Þetta viðurkenna flestir í orðum, en framkvæmdir
verða oft á annan veg. Einhver naut notuð til und-
aneldis, fitumælingar allt of sjaldan o. s. frv. En
þótt þetta sé allt í lagi og skýrslur rétt færðar, þá
sér skrifstofumaðurinn ekki nema hálfan sannleik-
ann um hverja kú.
Hygginn bóndi sagði eitt sinn við mig: „Það eru
aðallega tvö kyn af kúm, sem ég á. Annað er nokkuð
nythærra. En það er mikill munur að fóðra þessar
kýr. Kýrnar af þessu svokallaða lakara kyni éta
hvað sem ég ber fyrir þær. En kýrnar af hinu kyn-
inu éta ekki nema það bezta úr heyjunum. Þetta
legst í ættir. Ég veit ekki nema lakara kynið gæti
mjólkað eins mikið, ef það fengi eins gott fóður.
Þar að auki er það á ýmsan hátt hraustara.“
Húsmóðirin sagði mér, að það væri alveg sérstak-
lega gott að mjólka þessar lakari kýr. Þær hefðu
mjög heilbrigt júgur og væru lausmjólka. í um-
gengni og hirðingu voru þessar lakari kýr í meiri
metum. En þegar kúabókin var skoðuð, þá var út-
koman önnur. Og ráðunauturinn, sem skoðar kúa-
bókina, segir: „Þessu kyni átt þú að útrýma, það
er mikið lakara." En bóndinn, sem veit hve heyin
eru oft misjöfn, kann að meta þá kosti, sem ekki
koma í Ijós í kúabókinni. Hann heldur í lakara
kynið og heldur jafnvel meira upp á það en hitt.
Og mjaltafólkið, sem oft eru smábörn, finnur þann
mun, sem er að mjólka kýrnar. Oft heyrir maður
sagt: „Ég vil heldur mjólka þrjár kýr en þennan
beljuskratta.“
Eins og nú er, þá er skýrslugerð nautgripafélag-
anna miðuð við sjónarmið skrifstofumannsins. En
sjónarmið fjósamannsins og mjaltakonunnar geta
verið önnur. í jafn mikilsverðu máli og nautgripa-
ræktin er, þarf að taka margt fleira til greina en
nythæð og mjólkurgæði. Þó markmiðið eigi auðvitað
að vera: mikil ársmjólk með góðri fitu, þá má ekki
um of fórna öðrum góðum eiginleikum, það þarf
einmitt að fá þá í kynið jafnframt. Og þeir eru svo
mikils virði, að það verður að fórna nokkru af nyt-
hæð og fitugæðum í svip, til áð fá þessa eiginleika
fram.
í viðbót við þá skýrslugerð, sem nú er í nautgripa-
félögum eða hjá einstaklingum, þarf að koma lýs-
ing á hverri kú. Þar sé tekið fram stærð, brjóstum-
mál, vaxtarlýsing. Þar séu taldir allir kostir og
gallar á gripnum og á hvað háu stigi þeir eru. Það
má gera með tölum eða orðum. T. d. hvernig er að
mjólka kúna. Mjög gott, fremur gott, í meðal lagi,
fremur vont, mjög vont. Þarna eru 5 stig. Sérstök
lýsing sé á júgri. Þar sé tekið fram, hvort gripur fái
júgurbólgu. Hvort kýr mjólki á öllum spenum, sé
það ekki, af hvaða ástæðu hún hafi misst spenann.
Hvernig er að fóðra gripinn, 5 stig. Slén um burð
o. fl. T. d. ef kýr færa á sér, af hvaða ástæðu. Þetta
er ekki lengi fært, en þarf að athugast árlega.
Undir þetta mun þurfa sérstaka bók. Á þennan hátt
verður hægast að sameina kostina og kynfesta þá.
Jón Konráðsson.
Ritstjóri Freys hefir sýnt mér grein Jóns Kon-
ráðssonar um nauðsyn þess, að taka tillit til fleira
en nythœðar og fitumagns, þegar dæmt er um
samanburð á gæðum kúnna. Þetta er rétt og ég
er höfundi þakklátur fyrir að minna á þetta. Ég
hefi oft, bæði í ræðu og riti, bent á þetta sama, en
af því það er þægilegast og gleggst að gera saman-
burð með tölum, og af því að mestu skiptir fyrir
afkomuna, hver arðsemi gripanna er, þá verður það
venjulega svo, að annar samanburður en gæða-
samanburður hverfur í skuggann, og menn taka
varla eftir honum þótt hann sé gerður. Höfundur
stingur upp á því, að bætt sé ýmsum upplýsingum
við þær skýrslur, sem nautgriparæktarfélögin senda
Búnaðarfélagi íslands, svo fyllri upplýsingar fáist
um hverja einstaka kú. Þetta er sjálfsagt að taka
til athugunar.
Þó ber þess að geta, að fimmta hvert ár eru
sýningar á nautgripum innan allra félaganna. Þar
sér ráðunauturinn þær kýr, sem þangað koma. Þar
sér hann júgurlagið, hvort júgrið er skemmt, hvernig
er að mjólka kúna o. s. frv. og er vafasamt, hvort
nokkur nauðsyn er að láta lýsa þessu sama árlega
í skýrslunum. Menn telja oft kost á kúnni að gott
sé að mjólka hana, en oft eru þær kýr, sem menn
telja bezt að mjólka, svo lausmjólka, að mjólkin
lekur úr þeim milli mála, og þá er það orðinn veru-
legur galli, að „gott er að mjólka kúna“. Hins vegar
eru aðrar kýr svo nýmjólka, að stór bagi er að. Allt
þetta sér ráðunauturinn á sýningunum, og þarf ekki
annarra dóm um. En það hvort kýrin er lek, laus-
mjólka eða nýmjólka, er arfgengt (víkjandi eigin-