Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.03.1943, Qupperneq 5

Tím. V. F. 1. 1943.
1. hefli.
Nýting jarðhitans.
Erindi flull á fundi V. F. I. ]). 25. -l.-’43 af Steinþóri Sigurðssyni, niag. scient.
Síðustu 10—15 árin hefir atliygli ínanna hér
beinzt allnijög að jarðhitanum og notkun hans. Víða
hefir járðhitinn verið virkjaður í smáum stíl og í
Reykjavik liefir uin nokkur ár verið starfrækt hita-
veita frá Þvottalaugunum. Enn sem komið er hefir
jarðhiti hér eingöngu verið notaður til upphitunar eða
suðu. Algengasla og elzla notkun hans mun vera lil
upphitunar á sundlaugum, og til þeirra, ásamt upp-
liitunar á gróðurhúsum, fer langsamlega mest þeirr-
ar jarðhitaorku, sem enn er liagnýlt hcr. Notkun
jarðhitans fer hraðvaxandi ár frá ári og með Hita-
veilu Reykjavíkur, sem nú er í smíðum, verður stig-
ið stórfellt spor i þessum efnum, því með henni verða
hituð upp húsakynni um þriðjungs alls landsmanna.
Nákvæmar tölur eru ekki til um vatns- eða gufu-
magn allra lauga eða hvera á landinu, né um hita-
stig þeirra. Verður þar að styðjast við ágizkanir.
Hvgg ég að orka sú, sem hér felst i jarðhita þeim,
sem fram kemur á yfirhorði landsins jafnist fylli-
lega á við orku fossanna.
Dreifing jarðhitans.
Ef litið er á uppdrátt af Islandi og á honum merkt-
ir allir þeir staðir þar sem jarðhita hefir orðið vart,
er það áherandi, að liitans verður vart á vissum svæð-
um. Almennt má segja, að svæði þessi séu dreifð um
allt landið, el' austur- og suðausturland eru undan-
skilin. Þar er læplega nokkra laug eða liver að finna.
Annarstaðar á landinu gætir jarðhitans hér og þar.
Innan livers jarðliitasvæðis eru ofl stór svæði, þar
sem jarðhita verður ekki vart á yfirborði a. m. k.
Próf. Sonder telur t. d. (i óprentaðri ritgerð) eitl
jarðhitasvæði allt svæðið austan Ölfusár og Sogs og
austur að eða austur fyrir Þjórsá og upp fyrir Gevsi.
Annað svæði telur hann frá Hveragerði til Reykja-
ness o. s. frv. Við skiptingu þessa er stuðst við eðli
hveranna, sérstaklega lofttegundir sem í þeim eru.
Landfræðilega séð virðist slik skipting einnig eiga
rétt á sér. Væri t. d. tekinn fjöldi hvera pr. km- og
þéttleiki hveranna eða lauganna settur á uppdrátt
samkv. því, koma fram viss þéttleikasvæð. Takmörk
svæðanna verða að sjálfsögðu ávallt óviss. Ef slilair
uppdráttur væri gerður, en í stað fjölda hvera og
lauga, væri sett orka í hverum og laugum, kæmi eitt-
livað svipað fram, þótl uppdráttur sá yrði töluvert
frábrugðinn hinum fyrri. Ilefir þetta ekki verið gert
enn, svo mér sé kunnugt um, nema þá á vissum hlut-
um landsins. Gerði ég liér ráð fyrir þvi, að orka væri
tekin í hverum og laugum. Slíkur uppdráttur gæfi
án efa mjög góða mynd af dreifingu jarðhitans, en
þrátt fyrir það, eru miklar likur á því, að mikið af
yfirborðshita, hefði ekki verið tekið með í reikning-
inn. Ilér er vitað, að stór landsvæði eru til, sem hafa
óeðlilega mikinn yfirhorðshita, þ. e. að útstreymi
varma er yfir meðallag. Ennfremur er vitað, að all-
viða í ám og vötnum er mikill jarðhiti, sem illt er
að koma mælingu á. Sömuleiðis spretta víða upp i
mýrum og undir hraunum heitar lindir, sem elcki
ná alveg upp á yfirborðið, en renna neðanjarðar lang-
ar leiðir og blandast smám saman köldu vfirborðs-
vatni, svo þeirra gætir ekki á yfirborði.
Nákvæm þekking á dreifingu jarðhitans hefir mjög
mikla þýðingu við rannsóknir á eðli og uppruna
hans. Hin misjafna dreifing hefir einnig mikla þýð-
ingu fvrir virkjun jarðhitans. Bein noktun þess jarð-
hita, sem nú er þekktur er bundinn við ákveðna
staði og næstu svæði umhverfis þá. Enda þótt orka
sú, sem felst í jarðhita þeim, sem nú er þekktur
hér fullnægi margfaldlega orkuþörf okkar Islend-
inga nú, þá þekki eg engar leiðir til þess að notfæra
þá orku. Hitaveitur geta aðeins verið tiltölulega
fáir kílómetrar að lengd. Einstakir sveitahæir geta
aðeins leitt hitann nokkur hundruð metra. Stór
svæði verða þannig á landinu, sem ekki geta bein-
línis notfært sér jarðhitann. Breyting orkunnar i raf-
magnsorku er lmgsanleg, og er þá dreifing hennar
háð sömu vandkvæðum og dreifing orku þeirrar,
sem fæst úr fallvötnum. En mikið af okkar orku-