Akranes - 01.06.1947, Blaðsíða 14

Miðað við töluna 100 árið 1901, var
kjötframleiðslan 380 árið 1945. Hefur því
næstum fjórfaldast á 45 árum. Þrátt fyrir
alls konar pestir sem herjað hafa. Pestir,
sem því miður helzt lítur út fyrir að orðn-
ar séu landlægar. Þetta er miðað við höfða-
tölu þeirra, sem framleiðslustörfin vinna.
Afrakstur af vatnafiski; laxi og silung
áriS 1945:
Hér er talið að veiðst hafi þetta ár 9819
laxar, 40 smál. að þyngd og um 400 þús.
króna virði. Ennfremur 383.433 silungar,
ca. 200 smál. og 920 þús. kr. virði. Senni-
legt er talið að hér vanti mikið á rétt fram-
tal. Er það ekki alveg ósennilegt!!!
Búfjársýningin:
Það liggur í hlutarins eðli, að á land-
búnaðarsýningu sé þeim þætti gerð veru-
leg skil. Enda mun það meira að segja al-
gengast á hliðstæðum erlendum sýning-
um, að búfjénaður sé miðdepill þeirra og
höfuðþáttur. Hér virðist aftur á móti, sem
þessi þáttur hafi verið algert aukaatriði,
sem engu máli skipti. Hér var um ekkert
úrval að ræða, heldur aðeins fá dýr í fáa
daga, sýnilega til málamynda. Þetta er
eitt af því mjög fáa sem hægt er að ásaka
fyrir í sambandi við þessa sýningu. Hins
vegar má ef til vill afsaka þetta með bú-
fjársjúkdómunum, þar sem bannað er að
flytja búfé af, eða milli sýktra og grun-
aðra svæða, eða á ósýkt svæði.
Það mun rétt vera, að erlendir bændur
leggi mest upp úr þessum þætti á hverri
sýningu, og sæki þær ef til vill mest til
þess að kynna sér verðlaunagripi á slíkum
sýningum.
Því hefði verið mjög gaman og gagnlegt
að fá hér að sjá úrvalsgripi af öllu land-
inu og fá rækilegan samanburð á þeim
framförum, sem orðið hafa i þessari grein
hér á landi, sem vafalaust eru mikil, sem
hvort tveggja skapar aukinn arð og öryggi.
Betur má þó ef duga skal, og muna vel að
gera þennan þátt vel úr garði á næstu
sýningu. Er þetta þess nauðsynlegra, sem
telja má víst að xun búfjárkynbætur séu
Islendingar langt á eftir öðrum landbún-
aðarþjóðum. Við megum ekki á neinum
sviðum láta okkur nægja kák eitt, heldur
kapp, með festu og forsjá.
Stœrð matjurtagarSa og uppskera:
Þar eins og annars staðar eru framfar-
irnar örar og auðsæjar.
Árið 1885 voru garðlöndin 132 hektar-
ar, en uppskeran 2.953 tunnur.
1900 ............ 250 ha. og 17.433tn-
1915 359 23.766 —
1930 .............. 455 36.311 —
1941 1000--------124.862 —
Þrátt fyrir þennan mikla vöxt og við-
gang kartöfluframleiðslunnar, er oss sjálf-
ASal sýningarskálar.
sagt í fáum greinum eins ábótavant. Fram-
leiðsla og neyzla þyrfti að vera miklu
meiri en hún enn er orðin. Að svo er ekki,
á áreiðanlega rót sína að rekja til trassa-
skapar, fyrirhyggjuleysis og skilningsleys-
is um meðferð og geymslu ávaxta yfir-
leitt. Og vegna skemmda og vanhirðu er
þessi framleiðslutala í raun og veru vill-
andi, þegar tekið er tillit til þess sem ár-
lega ónýtist alveg, og einnig og eigi síður,
vegna gæðarýrnunar — sem fæðutegund-
ar — sem á upptök sín í lélegri geymslu.
Um langt skeið voru Akurnesingar
langsamlega stærstu kartöfluframleiðend-
ur, og sáu um all langt árabil flestum
Reykvíkingum fyrir þeirri nauðsynlegu
fæðutegund. Nú eru þeir komnir langt aft-
ur úr öðrum landshlutum á þessu sviði.
Veldur þar margt um, m. a. siauknar
byggingar á beztu garðræktarlöndunum,
svo og hin mikla sýkingarhætta, sem áður
var hér a. m. k. svo að segja óþekkt fyrir-
brigði.
Á sýningunni virðist ef til vill rofa fyrir
bjartari degi, að því er snertir geymslu
ávaxta yfirleitt. Er þar átt við bás þann
eða hólf sem tilheyrir svonefndum Jarð-
húsum við Elliðaár. Frá þessu fyrirtæki
var nokkuð sagt i síðasta blaði, og vísast
til þess, það sem það nær.
Eigandi Jarðhúsanna, Jóhannes Helga-
son hefur allt frá síðasta hausti látið fram-
fara nákvæmar áframhaldandi vísindaleg-
ar rannsóknir á ávöxtum þeim sem
geymdir hafa verið í jarðhúsunum, allt til
þess dags er þeir voru teknir á landbún-
aðarsýninguna.
Þessar rannsóknir eru næsta merkilegar
og virðast fullsanna ágæti þessa geymslu-
fyrirkomulags, þ.e. Jarðhúsanna, og sanna
að þau hafa mikla yfirburði fram yfir
aðrar geymslu þó góðar séu. Enda er tölu-
verður tæknilegur útbúnaður látinn
hjálpa hér upp á sakimar.
Athuganir þessar hafa leitt í ljós að frá
1. nóv. 1946 til 22. núní 1947 er rýnun á
kartöflum geymdum í jarðhúsunum að-
eins 4%. (I kjallarageymslu í Verka-
mannabústöðunum er rýrnunin á sama
tíma 54%).
t>að er talið að meðaluppskera hér á
landi sé um 80 þúsund tunnur, eða 65 kg.
á mann. Hún ætti, og þyrfti að vera ca.
200 þúsund tunnur, eða 150 kg. á mann,
til þess að samsvara t. d. kartöfluáti Eng-
lendinga. Kartöflur eru mjög holl og góð
fæða, og mikill fengur að auka neyzlu
þeirra. En það er óhugsandi, — nokkuð
að marki fram yfir það sem nú er —
nema með geymslum, sem svo að segja,
eða alveg fyrirbyggja skemmdir milli upp-
skeru.
Með aukinni kartöfluuppskeru mætti,
að því er Jóhannes heldur, auka atvinnu-
tekjur kartöfluframleiðenda um allt að 15
miljónum króna, ef rétt og hyggilega væri
á haldið í öllum efnum er þetta mikils-
verða mál snertir.
Á sýningunni voru 7 mánaða gömul
epli úr jarðhúsunum, alveg eins og þau
væru nýlesin af trjánum. Þar voru og
appelsínur sem þar hafa verið geymdar í
4mánuð, alveg óskemmdar. Er þó talið
að illt sé að geyma appelsinur — meira
að segja í góðri geymslu — mikið lengur
en 3 mánuði.
Allt bendir því til að jarðhúsin ætli að
reynast gagnleg nýjung, og hið merkileg-
asta fyrirtæki. Sem allt í senn, muni spara
einstaklingum mikið fé í minni rýrnun,
og sömuleiðis hollari fæðu. Og síðast en
ekki sízt spara erlendan gjaldeyri, en einn-
ig að þjóðin eigi þess nú fremur kost en
áður, að neyta hér að staðaldri nýrra og
óskemmdra ávaxta, jafnvel allt árið. í>á
hefðu jarðhúsin við Elliðaár ekki verið
reist til einskis. Og ég tel mjög sennilegt,
að þessi nýjung hins atorkusama unga
manns leysi einmitt að verulegu leyti
þennan vanda.
1 þessu sambandi dettur mér i hug
kenning Wearlands um hið mikla gildi
kartöflunnar, sem hollrar fæðu. Með
nýrri geymslumenningu er því fyrst hægt
að auka verulega neyzslu og uppskeru
garðávaxta yfirleitt, til hags og heilla öll-
um almenningi. Ekki aðeins gagnvart
innlendum ávöxtum, — heldur og erlend-
um — ættu t. d. kaupmenn og Grænmetis-
verzlun ríkisins að notfæra sér geymslu-
gæði Jarðhúsanna, til þess að geta hafið
hér samfelda sölu nýrra ávaxta.
Áður en skilist er við Jarðhúsin, er rétt
að leiðrétta smá missögn um stærð þeirra
í greininni í síðasta blaði. Þar var sagt að
hvert þeirra væri 400 kúb.m., en þau eru
hvert um sig 850 kúb.m. Tekur hvert þess-
ara 7 húsa 2500—3000 tunnur af kartöfl-
um.
Skógrœkt og sandgrœÓsla.
Á þessu sviði hefur verið unnið hér
mikilsvert og merkilegt starf, og á þó eftir
að koma betur í ljós, vekja meiri eftirtekt
og verðskuldan stuðning einstaklinga og
ríkis. Hér á landi hefur allmikið verið gert
74
AKRANES