Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.02.1981, Blaðsíða 16

skófluröðum. í varmaorkuveri 1 eru
tveir hverflar, hvor um sig 1000 kW og
tengjast hvor sínu varmaskiptarásar-
pari.
Stjórnlokar af ,,butterfly”-gerð eru
notaðir til sjálfvirkrar stýringar á
varmaskiptunum. Lokarnir eru drifnir
með þrýstilofti, en annar stjórn- og
mælibúnaður er aftur á móti elektrón-
ískur.
Hver stjórnloki er að meira eða
minna leyti sjálfstæð stjórneining. Sem
dæmi má nefna S-l.l. (sjá mynd 1), en
hann stjórnar jarðsjávarrennsli frá há-
þrýstiskilju til lágþrýstiskilju. Opnun
lokans stjórnast af hitastigi á forhituðu
vatni. Stjórnloki S-1.2 stjórnast af
vatnsborðsstöðu í háþrýstiskilju (leitast
við að halda því stöðugu).
Verkun stjórnloka S-1.7 og S-1.9 er
svipuð, nema hvað þar er um að ræða
vatnsstöðu í forhitara annars vegar og
afloftara hins vegar. Raunveruleg af-
kastastýring á heitavatnsframleiðslunni
fer fram í stjórnloka S-1.6, en hann
stjórnar kaldavatnsrennsli til rásarinn-
ar.
Auk sjálfvirkrar stýringar koma svo
ýmsar fjarmælingar á hitastigi, þrýstingi
o.s.frv., sem nauðsynlegar eru við
gæslu svo og viðvaranir af ýmsu tagi.
3. EFNISVAL
Fyrri reynsla af nýtingu háhitasvæða
hérlendis sem og erlendis benti til þess,
að nota mætti venjulegt smíðastál í öll
tæki og lagnir, sem einungis koma í
snertingu við jarðgufu, jarðsjó eða
blöndu af þessu hvorutveggja. Sömu-
leiðis er vitað, að nota má plast, steypu-
járn eða zinkhúðað stál í kaldavatns-
lagnir. Eitt höfuðmarkmið varmaskipt-
anna (auk þess að framleiða heitt vatn)
er, að gæði hitaveituvatnsins verði slík,
að nota megi venjulegar svartar stálpíp-
ur í stofnæðar, dreifikerfi og húskerfi,
líkt og tíðkast við notkun lághitavatns
til hitaveitna.
Sú reynsla sem fengin er, bendir til
þess, að svart smíðastál sé fullnægjandi
í þá kerfishluta, sem að ofan eru nefnd-
ir.
Frá því að upphitun á köldu vatni
hefst í forhitara og þangað til afloftun
lýkur í afloftara, inniheldur vatnið súr-
efni, sem samfara lágu sýrustigi veldur
því, að svart stál er ónothæft í tæki og
lagnir, í snertingu við þennan vökva. Af
þessum sökum er forhitari, kælir, cftir-
hitari og afloftari ásamt dælum, stjórn-
lokum og pípum haft úr ryðfríu stáli.
Gerð var tilraun með notkun trefja-
plasts (glasfiber) í pípulagnir með mis-
jöfnum árangri. Tengistykki, sem eru
handmótuð, virtust tærast eða eyðast, en
beinar pípur, vélmótaðar, virtust aftur á
móti ekki láta á sjá.
Þéttivatnslagnir frá eftirhitara eru að
hluta úr ryðfríu stáli og að hluta úr
svörtu. Reynslan að undanförnu hefur
sýnt, að þar sem rennslishraði þéttivatns
er talsverður, endist svart stál illa og
jafnvel einnig þar, sem rennslið er
ekkert.
Segja má að efnisval i hina ýmsu
hluta gufuhverflanna sé í litlu sem engu
frábrugðið því, sem gengur og gerist
fyrir hverfla við hefðbundna notkun,
þ.e. gufu frá olíu- eða kolakyntum kötl-
um. Aftur á móti er leyfð áraun (spenn-
ur) á viðkvæma vélhluta eins og t.d.
skóflublöð mun lægri en venjulegt er.
Tæringartilraunir sýna, að þreytumörk
skófluefna i jarðgufu eru mun lægri en í
„hreinni” gufu. Gildir þetta um jarð-
gufu yfirleitt, hvar sem er í heiminum. í
Svartsengi eru í gangi tæringartilraunir
á vegum hverfilframleiðandans, sem
fram til þessa hafa ekki leitt neitt óvænt
í Ijós, að því er varðar samanburð við
aðrar hliðstæðar tilraunir erlendis.
4. REKSTURSREVNSLA
Á þeim tima, sem liðinn er frá því að
rás 1 var gangsett síðla árs 1977, hefur
orðið vart við ýmislegt, sem betur mátti
fara að því er varðar fyrirkomulag
og/eða frágang. Flest eru þetta þó
minni háttar atriði, sem smám saman er
verið að bæta úr. Sem dærni má nefna:
Skeljun (útfellingar) í stjórnloka
S-1.2.
Vatnsrennsli út um afloftunarpípu
frá afloftara.
Hávaði í stjórnloka S-1.3.
Bilanir á vatnshæðarskynjurum (við-
varanir/út leysingar).
Bilanir á vatnshæðarmælum.
Tæring á trefjaplastslögnum.
Sprengidiskabilanir (sprengidiskar
eru notaðir í stað öryggisloka á
nokkrum stöðum).
Bilanir þana á útblásturslögnum
hverfla.
Þreytubrot út frá Imoðuðum blað-
gjörðum gufuhverfla.
Tæring á ásþéttingum gufuhverfla.
Einstreymislokar, sem standa á sér.
„Kavitation/corrosion” á dæluhjól-
um afloftaradæla.
„Kavitation/erosion” í inntaki lág-
þrýstiskilja.
Fleira nuetti nefna, en þetta látið
nægja til að gefa hugmynd um þau
vandamál, sem við er að etja.
5. VARMAORKUVER 2/
RAFORKUVER2
Við hönnun þessara orkuvera hefur,
að sjálfsögðu verið stuðst við fyrri
reynslu af varmaorkuveri I, og reynt
eftir föngum að fyrirbyggja þá reksturs-
erfiðleika, sem þar er við að etja. Jafn-
framt var hönnun breytt í nokkrum
grundvallaratriðum af hagkvæmni-
ástæðum.
í fyrsta lagi er afkastageta hverrar
rásar tvöfölduð miðað við varmaorku-
ver I, en það eitt lækkar kostnað tals-
vcrt á uppsett kW. í öðru lagi fer afloft-
un fram samtimis forhitun, þ.e. við 0,27
bar abs. og um 67°C.
Með þessu vinnst tvennt:
1) Lágþrýstiskilja, forhitari og afloft-
ari verða eitt sambyggt tæki, ódýrara
í smíði og uppsetningu en þrjú sjálf-
stæð.tæki.
2) Tæringaáhrif upphitaðs vatns eru
takmörkuð við forhitara/afloftara,
þannig að flest allar pípulagnir að og
frá geta verið úr venjulegu svörtu
stáli.
Mcðfylgjandi er mynd 2 fyrir fjórar
varmaskiptarásir, sem skýrir sig sjálf.
Rétt er að vekja athygli á jöfnunar-
geymi við háþrýstiskiljur, en það hefur
stundum viljað brenna við, að vatns-
rýmd háþrýstiskilja í varmaorkuveri 1
væri ekki nægjanleg, sérstaklega þegar
þær eru tcngdar við grunnu holurnar
H-2/H-3, en úr þeim virðist rennsli vera
óstöðugt.
Einnig er sá munur orðinn á, að gufu-
liola tengist ckki neinni ákveðinni
varmaskiptarás, heldur cr allri gufu og
jarðsjó safnað í stofnæðar, sameiginleg-
ar öllum rásurn.
Gufuhverfillinn er 6 MW og er hann í
grundvallaratriðum sömu gcrðar og
þeir, sem fyrir eru, en framleiðandi ann-
ar.
8 — TÍMARIT VFÍ 1981