Dagblaðið Vísir - DV - 10.01.2005, Blaðsíða 25

DV Menning
MÁNUDAGUR 10.JANÚAR2005 25
Frumsýning á Híbýlum vindanna í Borgarleikhúsinu á föstudagskvöld var ánægjulegur vottur um
hvernig best getur tekist til í íslensku leikhúsi. Yfirbragð alúðar og alvöru einkennir sýninguna sem var
innilega fagnað af gestum sem voru snortnir eftir áhrifamikið og fallegt kvöld. Sýningin er samstillt
átak og hefur hreinan og kláran heildarsvip, en stærstan hlut þess árangurs verður að þakka leikstjór-
anum, Þórhildi Þorleifsdóttur.
Það var óvenjulega góð hlustun
og eftirtekt á frumsýningunni á
föstudagskvöld. Það er ekki alltaf
þótt miklu sé tjaldað til. Leikhús-
gestir leyna því sjaldnast ef athygli
þeirra er brigðul, órói, hóstar og
ræskingar fara af stað í salnum og
einbeitingin gefur sig og áhugaleys-
ið tekur að læðast innanum prúð-
búna gestina.
Þórhildur spilaði hði sínu ffam af
dirsku strax í upphafi sýningar sem
hefst á löngum þöglum kafla eftir að
áhorfendur horfast beinlínis í augu
við leikhópinn sem stendur um hríð
hreyfingarlaus og horfir fram í sal-
inn. Eftir fylgir inngangskafli sem er
sóttur í sígilda panómímu sem á síð-
ari tímum hefur helst verið notuð
sem intermezzo n millikafla n en
veröur hér að boðun fýrir helstu
átakaþætti verksins og kynnir breið-
ar aðstæður sögunnar: hástétt og
lágstétt, birtu og yl, myrkur og kulda,
aHsnægtir og fátækt.
Látlaust og án skrauts
En þetta upphaf gerir annað og
meira: það setur sýningunni þann
stíl sem helst síðan aht til enda.
Héðan hefur öhum óþarfa verið
kastað, einfaldleiki og sparlegur
stfll setur snið á aht, samtalstexti
knappur, leikmáti skrautlaus og lát-
laus, einstaklega samstiUtur hjá
leikurum sem eru að persónulegum
stfl, vana og óvana, afar ólfldr en
hefur hér auðnast að stiUa sig sam-
an í agaða heild sem með byrgðum
dráttum kasta fram í áhorfandann
grimmum örlögum þjóðarbrotsins
sem flúði vestur. Leikstjórinn sagði
í viðtali frumsýningarkvöldið að
hún vildi að sýningin snerti áhorf-
endur. Hún gerir gott betur: maður
var á löngum köflum skekinn.
Spírall
Sýningunni er um leið vahn hæg
framvinda: á sviðsgólfið er dreginn
spíraU sem þrengist inn í sig eins og
kuðungur eða væri nær að segja
öngstæti sem leiðir hvert? Allir vita
að eðh spiralsins er að hann hættir
aldrei, heldur áfram. Hann kann að
þrengjast, en hringirnir víkka síðan
út aftur og lflcjast hver öðrum. í
upphafi verksins stendur Ólafur
Jensson við á spíralnum og hverfur
á endanum oní hann.
Seig framvindan sýnir býsna
mikið öryggi með aðferð Qg túlkun,
vissu og skýrt markmið: hér verið
að segja sögu fjölda eins og sýnt er í
bláupphafi og ítrekað sinn oní sinn
í sýningunni og ítrekað í tvígang í
blálokin: þetta er Kka saga af
exodus fi flótta frá alísleysi, jaið-
leysi út í bíflíulega för tfl fyrirheitna
landsins sem er lflea ítrekað með
ijórum kennimönnum, þeim síð-
asta í skrípamynd, sem allir segja
fylgið mér. Enn þannig er spírall-
inn; þú skrúfast hægt niður.
Léttir og sprettir
Hér eru ekki mörg dæmi um
kyrra framvindu. í hugann kom eft-
irminnileg sýning á Djöflunum í
Malí-leikhúsinu fyrir einum sjö
árum. Það þarf þor til og sl£k tök á
efninu að áhorfandi missi ekki at-
hygli, vanur hraðri skyndimötun á
öllum sviðum. Ekki fann þessi
áhorfandi fyrir lengd: sýningin
heldur, nær tökum á manni í hæg-
fara frásögn.
Þórhildur er reyndar svo vanur
sjómaður að hún gætir þess að
skjóta snöggum örstuttum létti inn
þegar þarf. Sýningin er veisla fyrir
augað og gædd glæsilegum skyndi-
áhlaupum í lýsandi mannlegum ör-
lögum sem opna stór svið tilfinn-
inga: ótta, vonar, ósigurs og vinn-
inga, hláturs og harma.
Fátæka leikhúsið
Hér er í anda fátæka leikhússins
allt gert með fáum gripum: koffort,
hefilbekkur, vefstóll (sem var
reyndar óþarfur) ein grindarbygg-
ing. Hópnum er uppálagt dreifð
bygging í hópa, hann dregst saman
í línur, boga: fumlaust grúppar
leikstjórinn söguna, skáleggur
hana á löngum línum: það lifna
margar myndar alla sýninguna í
gegn sem eru eftirminnilegar: lit-
irnir dökkir en lifna og lýsast við
komuna vestur og taka á sig
haustaða jarðliti og síðan hvítan
dauða frostlagðra skafla. Þá breytir
sýningin ögn um frásagnarmáta og
vetrardauðinn er tjáður í söng, sem
er nær og færist fjær og hærra:
meistaralega lagt hljóðtjald. Eins
og er reyndar í verkinu öllu sem
Pétur Grétarsson hefur tónsett
sparlega en á afar áhrifamikinn
hátt með veikri tónlist sem er á
sinn máta eitt meginþema verks-
ins: fæ ég sungið?
Leikhópurinn
Ástæða er til að draga fram ein-
staklinga í þessum samstillta og
flínka leikhóp sem virðist undir
stjórn Þórhildar að þessu sinni hafa
með lágstemmdum en ljósum og
lýsandi brögðum skilið verkeftii sitt
til hlítar og hlýtt: Björn og Katía sýna
hér þroska sinn, fá til þess kærkom-
ið tækifæri: kvennasveitin sterk og
máttþung: Margrét og Hanna, Jó-
hann og Sigrún, Halldóra og Bima.
Hjá öllum þeim glampaði fallega
stakt augnablik sem var hverrar,
áður en þær stigu aftur inn í fjöld-
ann. Karlpeningurinn ekki síðri:
Sveinn, Halldór, Gunnar, Pétuf,
Theodór og Guðmundur. Blessuð
bömin ævinlega settleg í heildar-
myndinni.
. =5:
Lopapeysa og skautbúningur
Lýsing Lámsar eins og oft áð«r
meistarlega: búningar dálitið úr sitt-
hvorri áttinu: lopapeysu og skaut-
búning með emaleraðri könnu er
ekki hægt að hrósa sem misvísandi
tímamörkum. Það hefur enda veriö
eitt merkið á Leikfélaginu hversu
nískan grípur menn við nýsaum á
búningum fi eins og það sé sparnað-
arsvið sem þolir betur skort en ann-
að.
Hér er semsagt á ferðinni endur-
nærður epískur frásagnarmáti og
sýnist í beinu ffamhaldi af eldri
dæmum sem mislangt og skammt,
hvert með sínu móti, hafa fært
skáldsöguna á svið. Hér er þáttakan
innileg og skilar í tempruðum stfl
afar magnaðri lifun. Yfir öllu vakir
ákafur leikgerðarmaðurinn og leik-
stýran okkar reyndasta um þessar
mundir.
Sagan er svo púkó
Þetta er svona Þjóðminjasafn,
sagði maður við mig í hlénu: (ég hef
heyrt þann áður). Amma hans fór til
Amerflcu og lærði þar á öðrum ára-
tugnum, afi hans var fæddur í torf-
bæ. Þetta er svona lopasýning, sagði
annar um leið og hann stakk sér út í
kuldann og vafði að sér útíendum
frakkanum.
Það er háttur nýríkra nýlendna
að kannast ekki við sögu sína og
þykja hún púkó; hér leggjast menn í
kofahjalið og taka að bölva söguleg-
am aðstæðum: halda að eymd nítj-
ándu aldar hafi verið snotrari á leð-
urskóm en skæðum: á sama tíma
vesturfaramir tóku að týnast héðan
tapaði múgur Parísar uppreisn sinni
sem var háð vegna hungurs. í þann
tíma tók að magnast landflóttinn fr á
öllum löndum Evrópu frá írlandi til
Asmeníu, Malaga til Moskvu vegna
landleysis, ófrelsis og hungurs.
EnleMinlegt
Sulturinn er ekki skemmtiefni.
t>aÖ er máski það sem áhorfendur
Híbýlanna munu skilja um stund og
minnast næst þegar aumingjaskap
hinna landlausu og fátæku í heimin-
um ber á góma í partíinu. Þeir sem
eiga ekki brauð éta ekki kökur eins
og drottningin taldi eðlilegast.
Þetta er glæsilega hugsuð og vel-
byggð leiksýning sem er öllum þeim
til sóma sem að henni standa.
Kallar þetta ekki á næsta kafla í
hljómkviðu vindanna?
Páll Baldvizi Baldvinsson
Leikfélag Reykjavikur frumsýn-
ir á stóra sviði Borgarleikhúss-
ins: Híbýli vindanna eftir skáld-
sögu Böðvars Guðmundssonar.
Leikgerð: Bjarni Jónsson, Þór-
hildur Þorleifsdóttir, Vytautas
Narbutas í samvinnu við leik-
hópinn. Leikstjóri: Þórhildur
Þorleifsdóttir: Leikmynd:
Vytautas Narbutas. Búningar:
Filippia I. Elísdóttir. Lýsing: Lár-
us Björnsson. Tónlist: Pétur
Grétarsson, Dansar: Camerton
Cobett, Gervi: Guðrún Þorvarð-
ardóttir. Hljóðstjórn: Ólafur
Thoroddsen. Leikendur: Björn
Ingi Hilmarsson, Katla Margrét
Þorgeirsdóttir, Halldór Gylfa-
son, Sigrún Edda Björnsdóttir,
Gunnar Hansson, Birna Haf-
stein, Árni Beinteinn Árnason,
Theodór Júliusson, Helena
Kjartansdóttir, ívar E. S. Jak-
obsson, Sveinn Geirsson, Guð-
mundur Ólafsson, Pétur Einars-
son, Margrét Helga Jóhanns-
dóttir, Bergur Þór Ingólfsson,
Hanna María Karlsdóttir, Hall-
dóra Geirharðsdóttir, Jóhann
Vigdís Arnardóttir, Benedikt
Ingi Ármannsson, Gísli Rúnar
Harðarson, Hannes Óli Ágústs-
son, Hinrik Þór Svavarsson,
Jafet Máni Magnúsarson, Þor-
björg Erna Mímisdóttir. Frum-
sýning 7.janúar 2005.
Leiklist