Freyr - 15.05.1963, Blaðsíða 18

20G
FREYR
GUÐMUNDUR GÍSLASON:
Um
LAMBASJÚKDÓMA
Ég mun hér leitast við að gera í stuttu
máli grein fyrir nokkrum unglambasjúk-
dómum, orsökum þeirra, einkennum, og
ráðum til varnar og lækninga, eftir því sem
mér er kunnugt.
Lambasjúkdómum má skipta í fjóra höf-
uðflokka eftir orsökum þeirra. Þeir eru:
1. Vanskapanir og erfðagallar.
2. Sjúkdómar, sem stafa af efnavöntun eða
misræmi í fóðri ánna.
3. Meltingartruflanir.
4. Smitsjúkdómar.
Flokkunin er einkum gerð til glöggvun-
ar við lýsingu á sjúkdómseinkennum og
hinum breytilegu orsökum veikindanna, en
verður ekki algild.
Lamb, sem verið hefur veikt svo dægrum
skiptir, þjáist oft, auk hins upprunalega
sjúkdóms, af vökvaskorti og efnavöntun.
Jafnframt kemur fram meltingartruflun,
og mótstaða lambsins minnkar gegn smit-
sjúkdómum. Orsakir veikindanna eru þá
orðnar margþættar og af ólíkum uppruna.
I.
VANSKAPANIR EÐA ERFÐAGALLAR
koma oft í ljós hjá unglömbum, og eru
sumir mjög auðþekktir og áberandi. Má
t. d. nefna stór lömb með vansköpuð höf-
uð, lömb með gallaða fætur og enn önnur
með ýmiss konar bæklun. Sum lömb fæð-
ast blind og önnur missa klaufirnar, þeg-
ar þau eru allt að því mánaðar gömul eða
meira. En auk þessara augljósu vanskap-
ana geta einnig komið fram ýmiss konar
veilur eða vanþroski í mikilsverðum líffær-
um, svo sem t. d. hjarta, nýrum, heila o.
s. frv. Á undanförnum árum hafa fundizt
liffæraskemmdir í lömbum, sem geta bent
til þess, að mun meira sé um slíka erfða-
galla í íslenzka fjárstofninum en menn hafa
gert sér grein fyrir til þessa. Sjúkdómsein-
kennin geta þá verið mjög breytileg og
óljós, og skemmdirnar finnast ekki nema
við nákvæma krufningu.
Þótt einkenni finnist aðeins hjá ein-
stökum kindum, er sú hætta yfirvofandi,
sé um erfðasjúkdóma að ræða og ekki er
fylgzt nákvæmlega með hjörðinni, að hann
breiðist út og magnist með skyldleikarækt,
svo að ekki verði við ráðið. Þótt ekki sé
hægt að lækna þessi veiku lömb, er engu
að síður mikilsvert að greina sjúkdóminn
og komast að því, hvaða kindur bera í sér
hinn sjúklega erfðavísi, svo að forðast megi
að setja á undan þeim.
„Ógerlegt er að kynbæta stofn, sem hef-
ur í sér hulinn erfðavísi til bæklunar og
alvarlegra erfðagalla“, segir Páll Zóphóní-
asson í grein í Búnaðarritinu 1930, en hann
hefur manna mest ritað um erfða-
sjúkdóma í búpeningi hér á landi og varað
við hættunni, sem af þeim stafar. Með
víðtækri sæðingarstarfsemi, eins og nú er
farin að tíðkast, margfaldast hættan á
dreifingu erfðasjúkdóma, og verður þá
enn meiri nauðsyn á nákvæmu eftirliti með
heilbrigði fjárins.
II.
SJÚKDÓMAR, SEM STAFA AF EFNAVÖNT-
UN EÐA MISRÆMI í FÓÐRI ÁNNA.
Að sjálfsögðu skiptir fóðurástand og
heilbrigði ánna miklu máli fyrir velferð
unglambanna. Vanfóðrun mun nú fátíð,
en víða fer að bera á alvarlegri ormaveiki
í nokkrum hluta ánna, þegar líður á vet-
urinn, og einnig virðist stöðugt fjölga þeim
ám, sem fá doða skömmu fyrir burðinn.
Einnig þekkjast nú tilfelli af fóstureitrun
og virðast einkum bundin við hóflausa fóð-