Freyr - 01.01.1972, Blaðsíða 27

HALLDÓR VIGFÚSSON:
S V ARTHÖFÐ A-
SÓTT
(Blackhead)
Þetta er einhver skæðasta plága, sem kom-
ið getur fyrir í kalkúnarækt, og mun vera
útbreidd um allan heim, þar sem slíkir
fuglar eru haldnir. — Sjúkdóminum valda
frumdýr (protozoa), eins og í hníslasótt,
en af annari gerð, og heitir sú tegund, sem
hér um ræðir Histomonas meleagridis.
Þessi agnarsmáu kvikindi ganga niður af
sýktum fuglum með dritinu, og séu þau
laus og óvarin í saurnum, lifa þau stutt,
aðeins um sólarhring, utan fuglsins, en oft
eru þau innibyrgð í eggjum botnlanga-
ormsins (Heterakis gallinae), og þannig
varin geta þau haldizt lifandi og sýkingar-
hæf mánuðum saman (a. m. k. misseri).
Nýjar sýkingar verða svo, ef móttækilegir
fuglar fá ofan í sig eitthvað af saurindum,
sem menguð eru þessum frumdýrum.
Eins og áður er sagt, er svarthöfðasóttin
skaðlegust kalkúnum og leggst þyngst á
unga eins til þriggja mánaða að aldri. Kann
svo að fara, að á því skeiði verði dauða-
talan 80—90 af hundraði eða jafnvel alger
útþurrkun. Eldri fuglar geta að vísu tekið
veikina, en hafa meira mótstöðuafl og
hrynja ekki eins ört niður.
Auk kalkúna geta önnur hænsni, eink-
um á unga aldri, tekið þessa sýki, en veikin
verður miklu vægari í þeim og jafnvel svo,
að menn verði hennar ekki varir. í þessu
er þó sú hætta fólgin, að sjúkdómsvaldur-
inn berist frá hænsnum í kalkúna, enda
reynslan sú, að kalkúnarækt blessast ekki
í samblendi við aðrar tegundir hænsna.
Erlendis er vitað, að þessi kvilli getur
átt heima í villtum fuglum af ættbálki
hænsnfugla, a. m. k. séu þeir hafðir í
haldi.
sólin hellir stöðugt brennandi geislum yfir
akrana, en skordýr og sveppar, sem áður
átu einatt meginmagn eftirtekjunnar, á
ökrum og í geymslum, eru nú eyðilögð
með allskonar lyfjum og öðrum ráðum.
Blöðin hafa frá einum tíma til annars sagt
frá því hvernig engisprettur eru hindr-
aðar í að gleypa alla eftirtekju, þar sem
þær höfðu farið yfir um aldir og gert gróin
lönd að eyðimörkum.
Og fullyrt er, að á þessu sviði sé mikið
hægt að gera enn til eflingar uppskeru-
magni. DDT verður aldrei bannað í heitum
tempruðum beltum jarðar, segja menn,
nema að jafnvirk lyf og hættuminni komi
í staðinn, því að ef hætt er við notkun þess
þýðir það aukningu skordýralífs á kostnað
mannlífs.
Fyrir 5 árum fluttu Japanir inn um
milljón tonna af kornvöru árlega til mann-
eldis. Nú selja þeir korn. Aðeins 200 mill-
jónir tonna af manneldiskorni eru á heims-
markaði nú árlega, en það eru 4% af upp-
skeru heimsins. Þetta magn minnkar ár
frá ári því að fleiri og fleiri eru sjálfum
sér nógir á þessu sviði. Þetta leiðir aftur
til þess, að verðlagið er lágt, margir vilja
selja en fáir þurfa að kaupa.
Enda þótt hrísgrjón séu lítt til fóðurs
fallin eru þau í vaxandi mæli notuð til
þeirra þarfa af því að ekki virðist hægt
að nýta alla uppskeruna sem fæðu handa
fólki heimsins.
Álíka er að segja um hveitið. Það má
að vísu nota það í litlum mæli sem fóður,
einkum handa holdagripum, en hveitimjöl
er lítt fallið sem fóður til annarrar fram-
leiðslu. Helzt er það nauðþroskað hveiti,
sem til fóðurs er kjörið, en aðeins í mis-
fella árum er verulegt magn af því á
markaði.
F R E Y R
21