Freyr - 01.01.1972, Síða 28

í kalkúnungum er sýkin stundum svo
bráð, að sjúkdómseinkenna verður lítið
vart. Venjulega má þó sjá ódöngun, deyfð
og sofandahátt á ungunurn, aukinn þorsta,
átleysi, úfnar fjaðrir og slapandi vængi.
Oftast er niðurgangur, en með breytilegum
lit (ljósgrænn — brúnleitur — gulur).
Ungarnir horast, missa mátt, og og tíðum,
en þó ekki ævinlega, verða þeir blakkir
um höfuð og háls. Af því einkenni er sjúk-
dómsheitið dregið. Þessi veikindi geta
staðið í nokkra daga, áður en ungarnir
drepast.
í eldri kalkúnhænsnum er veikin ekki
eins hastarleg. Þau leggja af smátt og
smátt , verða deyfðarleg og fá niðurgang,
sem oft er með brennisteinsgulum blæ. —
Bati kemur fyrir, en í þeim tilvikum halda
fuglarnir áfram að drita úr sér sýkingar-
efni og verða þannig uppspretta nýrrar
smitunar.
í hænsnum getur veikin hagað sér á svip-
aðan hátt og í fullvöxnum kalkúnum, en
oftar er þessi kvilli svo vægur í hænsnum,
að menn taka varla eftir því, að um neina
veiki sé að ræða.
Meðgöngutími veikinnar er breytilegur,
en að því, er kalkúnkjúklinga snertir, er
algengast, að 2—3 vikur líði frá sýkingu,
þangað til veikinda verður vart.
Líffærabreytingar í fpglum, sem drepast
úr þessari veiki, eru að mestu bundnar við
lifur og botnlanga. Lifrin er vanalega
stækkuð, og á yfirborði hennar sjást
kringlóttir blettir mismunandi að fjölda
og stærð (ca. 0,5—1,5 cm í þvermál), ljósir
að lit með gíglaga barma og dæld í miðju.
Þessir hringblettir eru drepkenndir (nek-
rotiskir) og ná talsvert inn í lifrina. Einnig
geta þeir verið alveg á kafi inni í lifrar-
vefnum.
í botnlöngum eru breytingar í því fólgn-
ar, að mikil fylling er í þeim af saman
hnoðuðum saurindum, blóðvessa, niður-
brotnum frumum og öðrum hroða. Hefur
þetta gjarnan hlaupið í ostkennda seigild-
is-ströngla. Slímhúðin á innra borði botn-
langanna er bólgin, hrjúf og kleprótt, vana-
lega með miklum sárum og blæðingum. —
Stundum hefur lífhimnubólga orðið loka-
stig sjúkdómsins.
Telja verður fremur auðvelt að greina
þennan sjúkdóm, en þó verður að hafa í
huga að rugla honum ekki saman við
hníslasótt og einkum Trichomoniasis, sem
sem stafar af enn einni tegund frumdýra.
Til varnar því að mikil skakkaföll verði
af þessum sjúkdómi við uppeldi kalkún-
unga, er fyrsta boðorðið, að þeir séu al-
gerlega einangraðir frá hænsnum og kalk-
únfuglum af eldri kynslóð. Verður þá og
að gjalda varhuga við húsum og útigörð-
um, þar sem slíkir fuglar hafa verið. Nokk-
uð má draga úr sýkingarhættunni með því
að eyða botnlangaormum, t. d. með phen-
ottiazini, úr fiður fé, sem ætla má, að
hafi í sér þann sýkingarmiðil. Þrifaleg um-
gengni og tíðar hreinsanir eru þýðingar-
mikil atriði, ennfremur að ganga þannig
frá fóðurtrogum og brynningarílátum, að
fuglarnir geti ekki dritað í þau. Sums
staðar erlendis þykir þjóðráð að hafa ung-
ana, meðan þeim er hættast við sýkingu,
á vírneti í stað gólfs. Er það gert til þess,
að saurindi öll falli sem fyrst niður, og á
að tryggja það, að ungarnir sýkist ekki
hver af öðrum, ef svo kynni að fara, að
einhverjir þeirra tækju veikina. En jafn-
framt er þetta til varnar öðrum seyrusótt-
um, t. d. hníslasótt og ormaveiki. — Ekki
þarf að taka það fram, að fullgilt og al-
hliða fóður eflir mótstöðuþróttinn gegn
þessum veikindum sem öðrum.
Víða um heim hefur mikil vinna verið
lögð í leit að lækninga- eða varnarlyfjum
gegn svarthöfðasóttinni, og er nú kostur
ýmissa lyfja, sem setja má í fóður eða
drykkjarvatn. Skal hér aðeins nefna en-
heptin, nithiazide og furazolidone. Verður
að viðhafa nokkra varkárni og nákvæmni
í þeirri lyfjagjöf, og hún kemur heldur
ekki að fullum notum, nema gætt sé jafn-
framt annarra varúðar- og varnarráða.
22
F R E Y R