Freyr - 01.12.1977, Side 11

Hrossaþari.
heilt skeljasafn. Stöngull þarans, þöngull-
inn, vex upp af hausnum og ber blöðkuna.
Fyrrum var algengt á Suðurnesjum, í Vest-
mannaeyjum og víðar að safna þangi og
þaraþönglum, þurrka þá og nota til elds-
neytis. En þarinn er heldur hitalítill eldi-
viður og brennur með mikilli svælu. Blaðkan
hefur blaðgrænu og vinnur kolefni úr sjón-
um íil næringar.
Lítum fyrst á hinn algenga og auðþekkta
hrossaþara (Laminaria digitata). Hann þer
stóra, breiða blöðku, margklofna í toppinn
(fingurþari). Seinni hluta vetrar og undir
vor fer nýtt blað að vaxa við grunn gamla
blaðsins, sem að lokum rifnar af, þarinn
skiptir um blað. Blaðkan getur orðið 50—
200 cm löng, en þöngullinn 50—60 cm.
Kerlingareyra (L. hyperlorea) er svipað
hrossaþara, en venjulega mun stórvaxnara
og grófara, allt að 5 m langt. Hin breiða,
margklofna blaðka er allmiklu styttri en
þöngullinn, og líkist þessi þari pálmatré að
vaxtarlagi. Um stórstraumsfjöru stendur oft
efsti hluti þörungsins upp úr, svo það er
líkt því, að mörg eyru séu á sveimi. Beltis-
þari og maríukjarni eru líka stórvaxnir, en
auðþekktir frá hinum á því, að þeir líkjast
breiðu belti, þ.e. blaðkan er löng og heil.
Beltisþari (L. saccharina) hefur allt að 2
m langa blöðku með bylgjóttum jöðrum, 10
—50 cm breiða, svo þetta er allvænt belti.
Yfirborðið er óslétt með smálægðum og
listum á milli. Miðbik blöðkunnar er þykkt
og leðurkennt, en jaðrarnir þynnri. Fjöru-
hestar eta neðsta, yngsta hluta blöðkunnar
með græðgi. Norðmenn kalla beltisþarann
,,sykurþara“, vegna þess ef blaðkan þornar,
smitar út vökva, er sest utan á sem hvítt,
sætt duft. Beltisþari hefur verið hagnýttur
í sprengiefnaiðnað og við framleiðslu gervi-
lakks og gerviharpix. Sömuleiðis unnið úr
honum milt hægðalyf og sykurefni handa
sykursýkissjúklingum í stað venjulegs syk-
urs.
Maríukjarni eða marínkjarni (Alaria es-
culenta) er meðal stærstu þörunga hér við
land. „6 metra langar jurtir eru ekki sjald-
gæfar“, ritaði Helgi Jónsson, grasafræðing-
ur, er mikið rannsakaði þörunga við ís-
landsstrendur og skrifaði um þá doktors-
Maríusvunta.
F R E Y R
847