Freyr - 01.06.1996, Blaðsíða 37

og við höldum nú sæmilega í til jafns
við keppinautana. Kaupmáttarþró-
un var launamönnum mjög hagfelld
á síðasta ári og svo verður einnig í
ár. Okkur sýnist að kaupmáttur ráð-
stöfunartekna hafi aukist að meðal-
tali um nálega 4% hvort ár og það er
a.m.k. með því mesta sem gerist í
öðrum Evrópulöndum og raunar
nær tvöfalt á við meðaltal Evrópu-
þjóðanna. Lykillinn að þessu er vax-
andi framleiðni íslenskra fyrirtækja,
sem um sumt hefur komið á óvart
birtist í því, að verðbólga er ennþá
minni en hefðbundnar forsendur
fyrir spám um áhrif launahækkana
gáfu til kynna. Fyrirtækin hafa
einfaldlega getað tekið á sig launa-
hækkanir án þess að velta þeim út í
verðlagið. Samhengi stöðugleika,
með tiltölulega hóflegum launa-
breytingum, og mikilli samkeppni
hefur skilað þessum árangri.
Við þurfum að halda áfram á
þessari braut og þar getur enginn
hluti atvinnurekstrarins staðið hjá
og komið sér undan kröfum um
Innlend
búvöruframleiðsla er í
miklu mæli undanskilin
aga samkeppni.
aukna verðmætasköpun með minni
tilkostnaði. Lykillinn að áframhald-
andi bata og ásættanlegri kjaraþró-
un er að verðbólgan haldist áfram
minni hér en í viðskiptalöndunum.
Vörur og þjónusta má ekki hækka
umfram 2% á ári ef batinn á að vera
varanlegur og viðvarandi.
í markmiði um meðaltalshækkan-
ir felst að sumt hækkar meira en
meðaltalið en annað minna og þá
komum við að landbúnaðarvörun-
um í heild sinni. Sumum ykkar
þykir að áhersla aðila vinnumarkað-
arins á verðþróun búvara sé umfram
mikilvægi þeirra í framfærslukostn-
aði heimilanna. Það er mikill mis-
skilningur. Áherslan á rót sína í því
að innlend búvöruframleiðsla er í
svo miklum mæli undanskilin aga
samkeppni að annað hlýtur þar til að
koma. Við lítum svo til að þar sem
frjáls og óheft samkeppni fær að
ákvarða verð á markaði sé sannan-
lega virkasta verðlagsaðhaldið svo
að ekki verði betur gert.
Samkeppni ákvarðar ekki
verð á mjólk.
Landbúnaðarvörumar hins vegar
lúta ekki þessu aðhaldi, heldur er
verð á þeim ákveðið eftir útreikningi
á kostnaði framleiðenda og vinnslu-
stöðva. Þar er byggt á módel-
reikningi og meðaltölum og skipu-
lagið allt miðar að því að koma í veg
fyrir samkeppni innlendra fram-
leiðenda. Verðlagning búvara er
sérstaklega undanskilin almennum
ákvæðum samkeppnislaga.
Aðildarsamtök vinnumarkaðarins
áttu sem kunnugt er aðild að stefnu-
mörkun í málefnum einstakra bú-
greina á vettvangi svonefndrar Sjö-
mannanefndar. Tillögur nefndarinn-
ar um mjólkurframleiðslu fengu að
mestu framgang í samningi Stéttar-
sambandsins og ríkisvaldsins sem
gildir til ágústsloka 1998. Þar var
m.a. gengið út frá því að mjólk og
mjólkurafurðir yrðu a.m.k. um sinn
verðlagðar með miðstýrðum hætti.
Fimm- og Sexmannanefndir héldu
áfram að reikna út skv. gömlu móde-
unum hvað væri “rétt verð” frá fram-
leiðendum og á heildsölustigi. Fram-
reikningur á kostnaði til samræmis
verðlagi skyldi þó skertur sem
svaraði því sem af sanngimi mætti
ætlast til að unnt væri að auka fram-
leiðni um. í framhaldi af þessum
samningi voru að tillögu nefndarinn-
ar gerðar töluverðar breytingar á
rekstrarumhverfí mjólkurstöðva sem
m.a. leiddi til þess að sjúkrasamlag
mjólkuriðnaðarins, - hinn svonefndi
Verðmiðlunarsjóður var lagður nið-
ur. Þessi sjóður hafði það hlutverk að
innheimta tiltekið gjald af allri seldri
mjólk sem nýtt var til að greiða halla
af rekstri þeirra afurðarstöðva sem
náðu ekki endum saman með
í framhaldi af
Búvörusamningi 1992
var sjúkrasamlag
mjólkuriðnaðarins,
Verðmiðlunarsjóður,
lagður niður.
eðlilegum hætti. M.ö.o. var fyrir því
séð að nánast var ógemingur að tapa
á rekstri mjólkurbús, - hallinn var á
sameiginlega ábyrgð þessa dular-
fulla fyrirbrigðis, sem hét Verð-
miðlunarsjóður. Með sama hætti var
einnig afar erfítt að hagnast á
rekstrinum, nema því sem byggðist
upp með nýjum fjárfestingum, sem
að hluta til voru fjármagnaðar úr
sameiginlegum sjóðum iðnaðarins.
Geta má nærri hversu hvetjandi
þetta kerfí var til að bæta frammi-
stöðu í rekstri, bættrar nýtingar fjár-
festinga eða aðhalds að fjárfest-
ingum. Þá var enginn hvati til að
sameina bú og draga þannig úr
kostnaði við framleiðslu. Þetta er nú
breytt og ég fullyrði að starfsum-
hverfi mjólkuriðnaðarins er miklu
heilbrigðara en áður. Flann ætti af
þeim orsökum að vera betur í stakk
búinn að mæta utanaðkomandi sam-
keppni. Á móti kemur að iðnaður-
inn stendur þéttingsfast saman svo
að samkeppni innan hans er mun
minni en æskilegt er.
Það gildir örugglega jafnt um
framleiðslu- og úrvinnsluiðnað
mjólkuriðnaðarins að þær einingar
eru of litlar til að ná viðhlítandi
hagkvæmni og staðsetning tekur
ekki það tillit til kostnaðar sem
eðlilegt væri. Færra fólk gæti annað
úrvinnslu á þeim 100 milljónum
lítra sem til falla og færri bændur
gætu framleitt þetta magn. Það væri
m.ö.o. unnt að auka framleiðnina
mjög mikið og ná þannig niður
framleiðslukostnaði. Hann er hér
lykilatriði, því að til lengri tíma litið
hlýtur verðlag á vörunni að endur-
spegla raunverulegan kostnað.
Erlend samkeppni
Ég spái því að á næstu árum fái
mjólkurframleiðslan meiri sam-
keppni utan lands frá. Tollvemdin
mun minnka og bætt geymslu- og
flutningatækni auðveldar sölu landa
í milli. Nýmjólk frá útlöndum er því
vel hugsanleg ef verðið verður
lægra. Mismunur á bragði verður
innlendri framleiðslu einhver vöm
en verðið mun þó ráða úrslitum.
Bændur eiga því afkomumöguleika
sína undir því að framleiðslu-
kostnaður verði samkeppnisfær.
Stórvirkasta tækið til að knýja fram
hagræðingu er tvímælalaust aukin
6. '96- FREYR 253