Freyr - 01.08.1999, Qupperneq 14

Jnrtakymbætur
Hefðbundnar kynbætur hafa um
árabil skilað sífellt uppskerumeiri
tegundum og stofnum. Þar á
Græna byltingin svokallaða mikinn
hlut að máli.
Sumir sjá í nútíma líftækni mikil
ffamtíðarvon í ræktun nytjajurta.
Sjálfur efast ég um það. Erfða-
breyttar jurtir, oft með aðfluttum
erfðaeiginleikum, eru í grundvallar-
atriðum ólikar þeim tegundum sem
þróast hafa með hefðbundnum kyn-
bótum. Ræktun erfðabreyttra teg-
unda er verknaður sem ekki verður
aftur tekinn og ógnar fjölbreytileika
lífkerfanna og hinu náttúrlega
jafnvægi milli hinna fjölmörgu
tegunda, jurta jafnt og dýra, sem
hafa þróast um ármilljónir.
Okkur er ókleift að sjá fyrir og fá
yfirsýn yfir hugsanleg skaðvænleg
áhrif þess.
Sem vistfræðingar verðum við,
bæði af þeim ástæðum og til að láta
lífríkið njóta vafans, að hafna því
að rækta erfðabreyttar tegundir (6).
Þróun liftækninnar á sviði erfða-
breyttra jurta á sér ekki stað vegna
þess að bændur eða neytendur hafi
kallað eftir henni, heldur gerist hún
út frá forsendum iðnaðarins og
vegna viðskiptahagsmuna á mat-
vælamörkuðum framtíðarinnar.
Þessi tækni, sem iðnaðurinn stýrir,
byggðir á iðnaðarleyndarmálum,
sem varin eru með einkaleyfum, og
henni hefur hingað til ekki tekist að
skila hollum mat til sveltandi fólks
og getur hæglega sýnt sig í að valda
enn meiri umhverfisspjöllum heldur
en jurtavamarefnin hafa þegar gert.
Þörf jarðarbúa fyrir korn.
Þess er að vænta að heildarþörf
jarðarbúa fyrir kom muni vaxa. í
þróunarlöndum mun þörfm að öll-
um líkindum tvöfaldast fram til árs-
ins 2020, þar sem íjöldi jarðarbúa
mun vaxa um 2,5 milljaða ffam að
þeim tíma.
Sumir sérfærðingar - e.t.v. em
þeir svartsýnismenn - telja að upp-
skera koms og annarra nytjajurta sé
að því komin að ná hámarki og að
framleiðslugetan á komandi ámm
muni minnka vegna „vistfræðilegr-
ar streitu“, þ.e. álags á vistkerfið
vegna jarðvegseyðingar sem leiðir
til myndunar eyðimarka, aukinnar
seltu í ræktunarlandi, sem afleiðing
vötnunar, og breytinga á veðurfari
af mannavöldum.
Matvælaframleiðslan mun þann-
ig ekki geta fylgt eftir fólksfjölgxm-
inni og þörf fyrir mat, einkum í
ákveðnum svæðum í Afríku og
Asíu.
Samanlögð kornframleiðsla í
heiminum jókst á árabilinu 1950 til
1984 um u.þ.b. 3% á ári, en á árun-
um 1984 til 1992 um minna en 1%
á ári.
Komuppskera á ha meira en tvö-
faldaðist á þessu tímabili en efltir
það hefur hún vaxið sáralítið eða
jafnvel minnkað.
Kornframleiðsla á mann.
Komuppskera á mann hefur víða
náð hámarki og er nú á niðurleið.
Ef litið er til jarðarinnar í heild náði
framleiðsla á mann hámarki árið
1984, sjá 1. mynd, en í sumum
löndum nokkm fyrr, t.d. í Afríku
þegarárið 1967.
Jafnframt er ljóst að víða, einkum
í þróunarlöndum, em miklir mögu-
leikar fyrir hendi á að auka upp-
skem á flatareiningu með bættri
ræktunartækni. Leiðin til þess er
sjálfbær styrking á ræktuninni.
Jafnvel þar sem ræktunin er frum-
stæð eða landið þrautpínt getur svo-
kallað „Low-input agriculture
system" gefið aukna uppskem með
því að beita réttri tækni og stjóm,
sjá síðasta kafla þessarar greinar.
Með jafnari dreifmgu er enn til
nægur matur handa
jarðarbúum. Það að um
einn milljarður manna býr
við stöðugan matarskort
og vannæringu, þ.e. um
fimmtungur jarðarbúa, og
meira en tveir milljarðar
manna líða fyrir ranga
samsetningu fæðunnar (7)
þá er ástæðan pólítísk eða
hagfræðileg. Hungrið
stafar af ójafnri skiptingu
matvælanna og ójöfnum
kaupmætti fólks. Mis-
skiptingin er meiri en
nokkm sinni, hluti fólks,
einkum á Vesturlöndum,
lifir í velmegun, er ofalinn
og þjáist af offitu og
öðmm sjúkdómum sem
tengjast ofáti, svo sem
hjartasjúkdómum, sykur-
1. tafla (Unniö upp úr „Ecology Action“, Willits, Kaliforniu
(10)
Nauðsynlegt ræktunarland til að fæða einn mann í eitt ár.
A. Hefðbundin rœktun (með varnarefnum) og lífrœn rœktun (Bandaríkin)
Mataræði: Mikill kjöthluti Miðlungs kjöthluti Jurtafæði
Hektarar: 0,40-0,80 0,20-0,40 0,09
B. Kröftug lífrœn ræktun (biointensiv dyrking)
Uppskera: Miðlungs Mikil Mikil
Sjálfbær: Já Já Nei
Mataræði: Jurtafæði Jurtafæði Jurtafæði
Hektarar: 0,04 0,02 0,01
Áætlað tiltækt ræktunarland á íbúa í þróunarlöndunum,
(matvælaframleiðsla með núverandi tækni)
Ár: 1977 1988 2000 2014-2021
Hektarar: 0,28 0,20 0,15 0,08
14 - FREYR 9/99