Freyr - 01.11.1999, Blaðsíða 39

og sambands þeirra, Skógræktarfé-
lags Islands. Hákon Bjarnason gaf
þeim tóninn.
Frœðslan hefur bæði beinst að
eðli og gildi skógræktar fyrir landið
og þjóðina og svo beinlínis verið
fagleg kennsla í skógræktarstörf-
um.
Fjölþætt kynning bæði inn á við
meðal félaga og út á við meðal
óvígðra hefur ekki hvað síst verið
mikilvæg til að benda á árangurinn
af skógræktinni sem ár frá ári verð-
ur stöðugt glæsilegri og jaíhframt
til að benda á nær óþrjótandi verk-
efni sem bíða.
Aróður, eða barátta fyrir fram-
gangi skógræktarmála í þjóðfélag-
inu, var einkum framan af árum
viðfangsefni Skógræktarfélags ís-
lands og áhrif þess og ýmissa eld-
huga innan raða skógræktarmanna
oft mikil. Hákon var þar í farar-
broddi og starfsmenn Skógræktar
ríkisins fylgdu honum dyggilega í
því efni. Um skeið bar töluvert á
þeim leiða misskilningi sumra
ágætra skógræktarmanna að barátt-
an fyrir skógrækt hlyti að vera bar-
átta gegn öðrum búskap í landinu,
einkum sauðfjárrækt. Af því hlut-
ust stundum árekstrar og all snarpar
deilur. Þetta er sem betur fer að
mestu liðin tíð. Enda flestar for-
sendur fallnar.
Þáttur ungmennafélagshreyfing-
arinnar í landinu, einkum fyrri
hluta aldarinnar, má ekki gleymast.
Víða voru það ungmennafélögin
sem reistu merkið og hófu skóg-
rækt og skógffiðun. Síðar, eftir að
héraðsskógræktarfélögin voru
stofnuð, gengu mörg ungmennafé-
laganna til liðs við þau beint eða
óbeint. Ungmennafélagsreitirnir
eru fjölmargir og þó að flestir séu
smáir segja þeir ekki aðeins sína
sögu heldur má margt af þeim læra
um staðbundin vaxtarskilyrði.
Markverð skref
Hér verður stiklað á stóru og að-
eins minnt á einstök markverð skref
flest stigin á síðari hluta aldarinnar.
Landgrœðslusjóður var myndað-
ur með frjálsum framlögum kjós-
enda þegar gengið var til atkvæða
um stofnun lýðveldisins árið 1944.
Söfnunin átti að sýna hug sam-
hentrar þjóðar til landsins á þeirri j
sögulegu stundu, og er því minn-
ingarsjóður um stofhun lýðveldis á
Islandi. Landsnefhd lýðveldiskosn-
inganna ákvað sjóðsstofnunina, en
naut þar einkum atbeina Skóg-
ræktarfélags íslands. Sjóðurinn
hefur mörgu góðu komið til leiðar,
m.a. stutt skógræktarfélögin í
störfum og verið mikilvægur bak-
hjarl Skógrækar ríkisins á ýmsum
sviðum, en þó einkum með því að
verja fé sínu til kaupa á trjáfræi.
Fyrir stöðuga árvekni stjórnar-
manna er sjóðurinn enn all stönd- j
ugur, gagnstætt við marga hlið-
stæða sjóði.
Rannsóknarstöð í skógrœkt tók til
starfa á Mógilsá í Kollafirði árið
1967, reist fýrir gjöf norsku þjóðar-
innar í tilefni komu Ólafs V kon-
ungs til íslands árið 1961. Stöðin
hefur reynst skógrækt á íslandi æ
mikilvægari eftir því sem árin hafa
liðið. Þaðan hefur komið marghátt-
uð þekking á mörgum þáttum skóg-
ræktar, sem að gagni hefur komið.
Þjóðargjöfin 1974
Þegar að því dró að þjóðin minnt-
ist 11 alda búsetu sinnar í landinu
voru uppi um það ýmsar hugmynd-
ir hvað best væri við hæfi að gera
að svo stóru tilefni og orðið gæti
þjóðinni minnisstætt. Þá sat að
völdum ríkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar, mynduð, 14. júlí 1971, en í
málefnasamningi hennar stóð m.a.:
,fið gera heildaráætlun um alhliða
landgrœðslu og skipulega nýtingu
landsgœða“. í nóvember 1971 skip-
aði landbúnaðarráðherra, Halldór
E. Sigurðsson í samræmi við þetta
sjö manna nefnd; „Landnýtingar-
og landgrœðslunefnd" er falið var
að gera tillögur um slíka áœtlun. "í
því efni skal miða við aö hœgt vœri
að minnast 11 alda byggðar lands-
ins með heildarátaki um land-
grœðslu og gróðurvernd svo og al-
hliða skipulagningu á notkun
landsnytja ", eins og segir í skipun-
arbréfinu. Eftir umfangsmikil störf
og víðtæka gagnasöfnun, skilaði
nefndin af sér ítarlegri skýrslu í
janúar 1974 með fullbúinni tillögu
til þingsályktunar. Þar var gert ráð
fyrir að Alþingi ákvæði að á árun-
um 1975-1979, að báðum árum
meðtöldum, yrði varið einum
milljarði króna af ríkisfé til land-
grœðslu og gróðurverndar, til
minningar um 1100 ára búsetu
þjóðarinnar í landinu. í sundurlið-
aðri áætlun um það hvernig fénu
skyldi varið átti hlutur skógræktar-
mála að vera 170 milljónir eða
16,5% allrar áætlunarinnar. Þetta
varð svo eina ályktunin sem Alþingi
gerði á hátíðarfundi sínum á Þing-
völlum hinn 28. júlí 1974.
Þjóðargjöfin frá 1974 var merki-
legur áfangi fyrir margra hluta sak-
ir. Aldrei hafði áður verið ákveðin
viðlíka stór fjárveiting til þessara
mála. Hún var verðtryggð og skyldi
ekki skerða fastar fjárveitingar til
málaflokksins sem verið höfðu. En
mest var þó um verð sú viðurkenn-
ing sem með þessu fékkst á því að
landgræðsla og skógrækt væru
hugðarmál allrar þjóðarinnar og á
allra ábyrgð að búa landinu þann
gróður sem það bestan getur borið.
Eitt merkilegasta verkefnið, sem
unnið var að fyrir þá peninga sem
komu til skógræktar, nefndist „end-
urskipulagning plöntuframleiðsl-
unnar“. Fyrir þá var reist fyrsta
virkilega stóra gróðurhúsið sem
byggt var á Mógilsá, með öllum
tæknibúnaði, til að rækta plöntur
frá sáningu til plöntunar í fjölnota
bökkum. Til þess húss má rekja
upphaf þeirra stórfelldu tæknifram-
fara sem orðið hafa i plöntufram-
leiðslu hér á landi.
Fljótsdalsáætlun -
skipulögð skógrækt á
bújörðum
I skógalöndum, sem við berum
okkur oftast saman við og höfúm
helst til fyrirmyndar, er skógrækt
og nýting skóganna búskapur, enda
skógarnir tíðasti hluti bújarða. Sá
FREYR 12/99 - 39