Freyr - 01.11.1999, Blaðsíða 40

hefur og lengi verið draumur fram-
sýnna manna að svo gæti einnig
orðið hér. Þá fyrst gæti skógræktin
náð verulegu umfangi þannig að
nefna mætti atvinnugrein. Við það
mundu leysast mörg ásteytingarefni
tengd landnýtingu og skógrækt orð-
ið i hverju héraði og á hverri jörð
þar sem skilyrði leyfa, hluti að eðli-
legri landnotkun. Leiðin til þessa
hlaut þó margra hluta vegna að
verða löng. Fyrstu skrefin voru
tekin með svonefndri Fljótsdals-
áætlun. Alþingi 1969 samþykkti að
veita 500 þús. kr. til reynsluverk-
efnis að rækta nytjaskóga á nokkr-
um bújörðum í Fljótsdal.
Aðdragandi að þessu var m.a.
ályktun aðalfundar Skógræktarfé-
lags íslands á Hallormsstað árið
1961 um að aðstoða bændur við að
koma upp skógarteigum á jörðum
sínum og síðan í áframhaldi af því
umræður og samvinna stjórnar
Skógræktarfélags íslands og Skóg-
ræktar ríkisins um að móta hug-
myndina og hrinda henni í fram-
kvæmd. Árið 1965 kaus aðalfund-
ur SÍ nefnd til að gera Fljótsdals-
áætlun og höfðu menn þá ákveðið
að heljast þar handa. Eftir að ljár-
veiting fékkst voru strax árið 1970
og friðaðir 117,6 ha á fimm jörðum
og hafin þar plöntun. Þó að frum-
kvæðið kæmi í þessu máli ekki frá
bændum, og þeir ekki sérlega virkir í
íyrstu, hefur á því orðið breyting sem
síðar verður getið. Bændaskógamir í
Fljótsdal og hinir viðfeðmu
lerkiskógar, sem Skógrækt ríkisins
hefur komið upp á jörðunum út með
Fljótinu, íyrir utan Hallormsstað, eru
ef til vill þau dæmi sem áhrifarikust
hafa orðið til að sannfæra menn um
hvaða árangri er unnt að ná í
nytjaskógrækt. Þama hefur bem og
að því er virtist mögm snögglendi
verið breytt í gróskumikið skóglendi
með vaxandi botngróðri á tiltölulega
fáum ámm. Það er ekki aðeins hinn
gamli Hallormsstaðaskógur og nán-
asta umhverfi hans með sinni miklu
ljölbreytni og grósku sem heillar og
er til þess fallinn að sannfæra vantrú-
aða.
Endurskoðuð
landgræðsluáætlun
Þegar fyrsta skeiði landgræðslu-
áætlunarinnar var að ljúka var
„samstarfsnefnd um landgrœöslu-
áœtlun“, sem litið hafði eftir fram-
kvæmdum þjóðargjafarinnar, falið
að gera nýja áætlun á grunni þeirrar
fyrstu. Landgræðslu- og land-
verndaráætlun fyrir árin 1982-'86
var svo samþykkt á Alþingi árið
1982 í samræmi við tillögur nefnd-
arinnar. Áætlunin var síðan lfam-
lengd til 1991.
I skógræktarkafla áætlunarinnar
var gert ráð fyrir að ríflega fimmt-
ungur þess ijár sem átti að fara til
skógræktar skyldi ganga til héraðs-
skógrcektaráœtlana. Með þessu
voru fengnir peningar til átaks á
fleiri stöðum en í Fljótsdal og kom
þá hlutur Eyjafjarðar fyrst upp.
Síðsumars árið 1981, þegar aðal-
fundur Skógræktarfélags íslands
var haldinn á Egilsstöðum og farið
var með fundarmenn upp í Fljótsdal
og Hallormsstaðaskóg, slógust með
í þá för 35 bændur úr Eyjafirði sem
gagngert voru komnir til að kynna
sér skógrækt á Upphéraði.
Til þessarar ferðar og þess áhuga,
sem eyfirskir bændur þá sýndu má
rekja að ári síðar hafði Skógræktar-
félag Eyfirðinga forgöngu um að
kannaður var, með stuðningi Skóg-
ræktar ríkisins, vöxtur stafafuru og
lerkis í Eyjafirði með nytjaskóg-
rækt á bújörðum fyrir augum. Jafn-
framt þessu var kannaður vilji
bænda til að taka þátt í slíkri skóg-
rækt og voru þá boðnir ffarn 900 ha
lands sem menn voru reiðubúnir að
taka til skógræktar. Eyfirðingar
urðu þeir fyrstu sem nutu stuðnings
samkvæmt lögum um nytjaskóg-
rækt á bújörðum sem sagt verður
frá hér á eftir. Þeir stofnuðu síðan
fyrsta félag skógarbænda.
Lög um ræktun
nytjaskóga á bújörðum
Árið 1984 var nýjum kafla bætt
inn í skógræktarlögin: „Um rœktun
nytjaskóga á hújörðunU (1. nr. 76
frá 30. maí 1984).
Með þeim var skrefið stigið,
skógrækt var í reynd viðurkennd
sem búgrein og ákveðið að rétt væri
að ríkið styrkti þá langtímafjárfest-
ingu sem skógrækt hlýtur alltaf að
verða, með verulegu ffamlagi til
stofnkostnaðar. Lögin settu all
ströng skilyrði fyrir því að veita
mætti ffamlög. Jörðin þarf eðlilega
að vera vænleg til skógræktar með
tilliti til veðurfars og legu lands.
Gera þarf bindandi samning um
meðferð landsins og ræktunina og
hún að vera undir effirliti Skóg-
ræktar ríkisins.
Framlag ríkisins til skógarbænda
mátti nema allt að 80% af stofn-
kostnaði við undirbúning skógrækt-
arlandsins, þ.m.t. girðingar og
vegagerð, kostnaður við plöntur og
gróðursetningu. Þó að hér þætti all-
vel af stað farið má geta þess að í
skógarlöndum eins og t.d. Noregi
og Svíþjóð voru hliðstæð framlög
til plöntunar nýrra skóga þó all-
verulega hærri eða á bilinu 90-95%
og í vissum tilvikum enn hærri. -
Engu að síður var þessum lögum
vel tekið og í nokkrum héruðum
brugðust bændur og búnaðarsam-
bönd við og gerðu skógræktaráætl-
anir með tilstyrk Skógræktarinnar.
Bændaskógar eru því allvíða að
vaxa upp á jörðum. Flestir bændur
hafa hafist handa í Eyjafirði en
einnig nokkrir i Suður-Þingeyjar-
sýslu, í Borgarfirði og á
Suðurlandi. Plöntun skógarbænda,
sem njóta framlaga samkv.
lögunum nam um 21% af
heildarplöntun á landinu 1997 eða
693.137 plöntur.
Héraðsskógar
Lög um Héraðsskóga voru sett
1991, lnr. 32 ffá 21. mars 1991. Til-
gangur þeirra er „að stuðla að rækt-
un nytjaskóga á Fljótsdalshéraði og
umhirðu þess skóglendis sem þar er
fyrir og treysta með því byggð og
efla atvinnulíf á Héraði, eins og segir
í 1. gr., og enn ffemur að Héraðs-
skógar merki í lögunum „sjálfstætt
skógræktarverkefni um ræktun
nytjaskóga á jörðum á Fljótsdalshér-
40 - FREYR 12/99