Elektron - 01.03.1917, Qupperneq 5

ELE&TRON
Í9
því er nefndin hjTggur, og skýrslur
um verðlagið, eins og það var utan
Reykjavíkur um það leyti, sem ófrið-
urinn byrjaði, hefir nefndin eigi átt
kost á að fá. Urn verðhækkun í
Reykjavík af völdum ófriðarins hefir
aftur á móti birtst skýrsla í Hagtið-
indunum; má af lienni sjá, að frá
1889 og til 1914 hefir verðið hækkað
á sumum nauðsynjavörum, t. d. rúg-
mjöli, baunum, hrísgrjónum, jarðepl-
um og kolum, en lækkað á öðrum,
svo sem hveiti, kaffi, sykri og stein-
olíu. Af þessu virðist þó ekkert með
vissu verða ráðið um verðlagið utan
Reykjavíkur, því að verið gelur, að
hækkun hafi orðið minni tiltölulega
á vöruverði á öðrum verslunarstöð-
um sakir þess, að samgöngur hafa
batnað og flutningsgjald lækkað þar
meir en í Reykjavík. Það virðist því
réttast, að byggja ekkert á þvi, að
verð á útlendum vörum hafi alment
liækkað að verulegum mun á árun-
um frá 1889—1914. Hinsvegar hafa
sumar þessara vörutegunda lækkað
að mun, svo sem vefnaðarvara; en
veruleg verðhækkun á þeirri vöru
hlýtur að hafa talsverð áhrif á hag
manna.
En eins og áður er tekið fram,
hefir innlend nauðsynjavara hækkáð
mjög síðan 1889. Þá hefir og liúsa-
leiga farið mjög hækkandi, vegna
verðhækkunar á byggingarefni, og
hækkandi vinnulaunum, og eigi síst
fyrir vaxandi kröfur til belri liúsa-
kynna. Þá hafa og kröfurnar farið
mjög vaxandi að því er snertir hús-
búnað og liíbýlahætti. Rreytingar
þær, sem orðið hafa í þessum efn-
um, t. d. síðan um aldamótin, eru
all stórvægilegar, og af þessum ástæð-
um hafa útgjöld manna vaxið mjög
tilfinnanléga, enda hefir löggjafarvald-
ið, þótt það liafi ekki gefið út nein
almenn launalög síðan 1889 viður-
kent, að þessi verðbækkun lífsnauð-
synja og auknu þarfir eigi að valda
hækkun embættislauna, með því að
það hefir á fjárlögum og með sér-
stökum lögum bætt laun margra em-
bællismanna, svo að eigi búa nú við
óbreytt launakjör síðan 1889 aðrir
en dómarar í landsyfirréttinum, biskup
og rektor liins almenna mentaskóla.
Föst Iaun sýslumanna hafa að vísu
eigi verið hækkuð alment, en launa-
kjör margra þeirra hafa smámsaman
verulega batnað fyrir vaxandi auka-
tekjur.
Þess er áður getið, að nefndin hefir
haft fyrir sér ýmsar skýrslur um
launakjör embættismanna á Norður-
löndum. Hefir hún i tillögum sínum
um liin lægri og meðal-embættislaun
haft nokkra hliðsjón af því, hvernig
launakjörin eru þar við þau embætti,
er sambærileg eru við embætti hér,
og í tillögum nefndarinnar eru þessi
laun, sérstaklega lægstu launin, á-
kveðin nokkuð svipuð þvi, sem þar
er gjört. Þessi laun verður yfirleitt
að álíta þurftarlaun, og mega þau
varla lægri vera hér en þar, því nú
orðið er ekki ódýrara að lifa liér en
víðasthvar á Norðurlöndum. Launin
við hin æðri embætti eru aftur lægri
í tillögum nefndarinnar en þau eru
alment á Norðurlöndum; og treyslir
nefndin sér ekki til þess, að sníða
launakjör þessara embætta eftir því,
sem þar tíðkast. Veldur því bæði,
að það verður að teljast fjárhag vor-
um ofvaxið, og að það væri varla
fyllilega réttmætt, þótt fært væri fjár-
hagsins vegna, enda liafa nágranna-
þjóðir vorar bersýnilega fylgt þeirri
reglu um launin við hin æðri em-
bætti, að sníða stakkinn eftir vexli,
og virðist það vera á gildum rökum
bygt.
Mikill hluti launanna við hin æðri
embætti er í raun og veru greiddur