Fylkir - 23.12.1965, Side 31

JÓLABLAÐ FYLKIS 1965
31
ÚR SKRÍNU ÞÓRÐAR í SKÓGUM
Framhald af 13. síðu.
ef ég hrekki öngan mann,
ei mig blekkir samvizkan.
í orði og verki
öngan meiða skulum,
né heldur greiða götu kífs,
greitt um skeiðið þessa lífs.
Við mig rjálar veröldin,
verri en bi'jáluð kona
Veik eru sálar verkfærin,
vaxið er málið svona.
Gestxásni var mikil á Mýrum í
barndæmi mínu. Marga óraði fyrir
gestum, áður en þá bar að garði.
Suma feilaði aldrei, þegar þeir
sögðu, að brátt kæmi maður. Viss-
ir menn höfðu alltaf sömu aðsókn.
Eg man eftir einum manni, sem
alltaf sótti að pabba með svefnleysi.
Maður gat líka sótt að með því
einu að hafa hug á bæinn. Heimil-
ismaður sótti ekki að, nema hann
hefði vei-ið þrjár nætur burtu. Að-
sókn kom fram með ýmsum hætti:
Sti-okkurinn boðaði gest, þegar
hann var þrjótur, sama máli gegndi
um hiut, sem datt óvörum niður,
svefnþörf utan venjulegs svefn-
tíma, gestafluguna, þegar hún var
mikið á ferli — og mætti svo lengi
telja.
Gestur barði þrjú högg að dyr-
um, hvort' heldur var að nóttu eða
degi. Það átti eitthvað ekki að vera
með réttu, ef aðeins var barið eitt
högg. Eitt högg að nóttu var að-
sókn. Einu sinni heyrði ég um nótt
barið eitt högg í bæjax-hurðina. Urn
morguninn komu nokkrir Öræf-
ingar.
Gestir, sem seint voru á ferðinni,
fóru á glugga og kölluðu inn: „Hér
sé Guð“. Húsbóndinn, eða einhver
annar, svax-aði þá: „Guð blessi þig.
Hver er úti?“ Glöggt er gestsaugað
sagði máltækið. Hvert heimili taldi
því nokkru máli skipta, að gestur-
inn bæi-i heimilisbragnum gott vitni.
Það þótti ekki siðlegt að spyrja
gest í þaula, allra helzt, ef hann var
langt að rekinn og óþekktur. Börn-
um var stranglega bannað að hafa
sig mikið í fi-ammi, meðan gestur-
inn stóð við Það var tekið til
þess, þar sem krakkar létu ósiðlega
í nærveru gesta og talað um, að
foreldrar þeirra vendu þau illa.
Ekki þótti fara vel á því í marg-
býli, þegar gestur kom þar á ein-
hvern bæinn og nágrannfólk hóp-
aðist að honum fyrir forvitni sak-
ir. Menn áttu að hafa gest sinn í
friði. Húsbóndinn fylgdi gesti sín-
um til dyra, oft með þessum orð-
um: „Eg ætla að fylgja þér til dyra,
svo þú farir ekki íneð vitið úr bæn-
um.“ Algeng vinakveðja var þetta:
„Feginn vildi ég eiga þig að.“ Var
henni venjulega svarað með þessum
orðum: „Það er velkomið.“
Trúrækni var mikíl hjá flestum
og kirkjusókn í góðu lagi. Hjá for-
eldrum mínum voru Hugvekju-
sálmar og Passíusálmar sungnir
hvern vetur með húslestrum. I lok
húslestra var alltaf sungið þetta
vers:
Þreyttur leggst ég nú til náða,
náðarfaðir gættu min.
Alla mædda, alla þjáða
endurnæri miskunn þín.
Gef oss öllum góða nótl
gef að morgni nýjan þrótt
öllum þeim, þú aftur vekux’,
eilíft líf þeim burt þú tekur.
Fyrsta sóknarkirkja mín var í
Holtum. Hún var byggð af Jóni
snikkara i Hólum og Jóni á Heiðna
bergi, vandað og gott hús að hætti
sirtnar tíðar. Hún var gerð upp
með skarsúð og var með gildum
þverbitum. Hið neðra var hún þilj-
uð með breiðum borðum, sem gróp
uð voru í slagsillur. Milli kórs og
fx-amkirkju var milligerð af rennd-
um pílárum.
Hver maður átti visst sæti í
kirkjunni. í kórnum voru mestu
virðingarsætin sitt hvoi-um megin
við altarið. Prestskonustóllinn var
innsti stóll í fi-amkirkju, nox-ð-
an megin. Hreppstjórakonan átti
þar sæti í mínu minni, og þar tóku
aðrar konur sér ekki sæti óboðnar.
Við jólamessuna var Holtakirkja
prýdd ljósum, svo að hvergi bar á
skugga Var þá í-aðað kertum á
kirkjubitana, á sérstök kertastæði,
sem þar voru, og á altari brunnu
kóngakerti. Jólamessan byrjaði allt-
af á sálminum: Nú ei’u byrjuð bless
uð jól. í lok jólamessunnar var
kertástubbunum skipt milli bai-n-
anna sem komið höfðu til kirkjui,
Það annaðist meðhjálpacinn að fyr-
irmælum kirkjuhaldara. Þetta var
gamall siður sem lagðist niður í
barndæmi mínu.
Útgönguvers var sungið í messu-
lok árið um kring alltaf það sama.
Lengi var það versið: Orðxð Drott-
ins veg oss vísi. Sr. Þox-steinn Bene-
diktsson lét í stað þess syngja vers-
ið: Héðan burt vér göngum glaðir.
V.
IIULDUFÓLK.
Margar sagnir voru sagðar um
huldufólk og bústaði þess. Einu
sinni var skyggn prestur í Horna-
firði eða þar í gi-ennd. Hann þekkti
alia háttsemi huldufólks. Það bar
til að voi'lagi, er vinnukonur hans
voru að leysa kýrnar út í gróar.d-
ann, að hann sá huldukonu í ná-
grenni vera að leysa kýr sínar líka
út. Þá kvað hann þessa vísu:
Konan fer úr kotinu
með kýrnar sínar,
göturnar hún gengur fínar,
gáið að því, stúlkur mínar.
Huldufólk byggði marga staöi á
Mýrum og börum var sagt að fara
þar að öllu með gát. Skammt frá
æskuheimili mínu voi-u Þinghólar
í Einholtsteigum. Þar var Þinghóla-
klettur og í honum bekkur, sem
nefndur var Sýslumannssæti. í
þeim kletti og við hann höfðu ýms-
ir séð til huldufólks á fyrri dögum.
Það var undarlegt við huldufólk-
ið, að margt hjá því var þveröfugt
við það, sem gerðist hjá mönnum
Það hoi-fði t. d. öfugt á hestbaki og
söðlar huldukvenna horfðu öfugt
við okkar venju. Einu sinni kom
Kristín Þorláksdóttir á Rauðabergi
fram á klett sunnan við bæinn og
sá þar tvö lömb, var annað grænt en
hitt gult. Ekki gátu aðrir átt þau
en huldumenn.
Á nýái-snótt hafði huldufólk far-
daga. Fyrir löngu var uppi mað-
ur, sem Flosi hét. Einu sinni tók
hann fyrir að sitja á krossgötum á
nýái-snótt til að hamla för álfa og
eignast auð þeirra. Hann sat þar
á kálfsskinni með öxi í hendi og
einblíndi í egg hennar. Á höfði bar
hann skotthúfu og hafði komið
krossmarki fyrir í skottinu. Brátt
þyrptist huldufólkið að og bauð
Flosa allskonar djásn svo það gæti
komizt leiðar sinnar. Hann stóð
það allt af sér og steinþagði. Loks
þótti honum móðir sín koma að-
vífandi með stói-an flotskjöld og
rétta sér. *Hann hætti þá að blina í
axareggina og sagði: „Sjaldan hef
ég nú flotinu neitað.“ Það hefði
hann þó betur látið ósagt, því þetta
var huldukona, sem svipti Flosa
auð og yndi, því hann var vitlaus
upp frá þessu. Fram á mína daga
þáðu menn góð boð með þessum
orðum: „Sjaldan hef ég nú flotinu
neitað, sagði Flosi“.
VI.
JÓLAVEBS HULDUFÓLKS.
Maður kom að hól á jólanótt.
Hann heyrði þetta sungið í hóln-
um:
Vígð nóttin, nóttin,
velkomin á allan háttinn, háttinn,
hjálpræðis færandi máttinn.
Guð og menn og jörð og
himin saman ræða
Guð vor allra barn í stalli
lét sig fæða.
Hann mestur allra minnstan
gerði sig
en leysti mig.
NÝKOMNAR!
ítalskar
KVENTÖFLUR,
stórglæsilegt
úrval.
KULDASKÓR,
mikið úrval.
AXEL Ó. LÁRUSSON,
SKÓVERZLUN