Ný vikutíðindi - 20.07.1962, Blaðsíða 3

NY VIKUTlÐINDI
3
BAK VIÐ RIMLANA
Á ■ LnU-HJHHI
Átcekanlegar sögur
IX. AFBROTAMAÐURINN.
>»Eg hafði veitt honum athygli I hann verið með í „partíum“,
"''egna þess að mér fannst hann þar sem lionum hafði verið boðn
Vera einkennandi fyrir þann ! ar Marijuana-sígarettur, og áhrif
hóp ungra manna, sein hafa þeirra fannst honum mikið betri
'ent á glapstigum, ungur, kæru-
laus og orðhvatur. Honum féll
JUa að hlýða fyrirskipunum, af
l)v> að hann vildi ekki beygja
si8 fyrir neinum.
1 raun og veru þá fannst mér
hann nákvæm- eftirmynd þeirra
x,ng]inga, sem sjá má alls stað-
ar í heiminum, í New York,
Bondon, Stokkliólmi og Reykja-
vík.
^>One Of The Gang“
Hann var seytján ára og hár
vexti, en renglulegur, með fal-
iegt, dökkt og liðað hár, sem
hann var alltaf að greiða og
]aga til.
Bros hans var fallegt og vinn-
nndi, og tennur hans áberandi
vel hirlar og fallegar. Uppá-
Baldstónlist hans var Rock ’n
Boll, og málfar hans, drafandi
°g silalegt, ásamt sérkennilegu
göngulagi^ kom mér til að minn-
ast Cowboys, í hvert sinn sem
sá hann eða heyrði.
1 New York hefði hann verið
•>>one of the gang“, og í Lond-
^n hefði hann fallið inn i kram
sem „Teddyboy“. 1 Reykja-
v*k hékk hann inni á kaffistof-
nm og drakk kaffi með brenni-
v,ni útí, ekki vegna þess að hon
nm þætti það gott, heldur vegna
Peirrar barnalegu ástæðu, að
hað væri gaman að „plata“ af-
gneiðslufólkið.
Hann hélt sig í félagsskap
nieð unghngum á líkum aldri,
°S taldi sjálfum sér trú um, að
>>shvisurnar“ væru hrifnar af
°num vegna þess að hann var
aldari en hinir „gæjarnir“, og
mfði þar ag gyjjj sejjð j fang-
elsi.
Honum fannst óþarfi að vinna
”lmð var ekkert upp úr því
að hafa.“
Stundum, þegar hann var
a?rfBtill, fór hann með kyn-
png og fékk stundum kr.
? fyrir klukkutíma „vinnu'
essa peninga notaði hann til
'ess að bjóða stúlkunni, sem
•ann var skotinn í á þeim tíma
^ n,ansleik eða í kvikmyndahús.
visvar eða þrisvar liafði
en áhrif áfengis.
Þjófur 11 ára
Hann var alinn upp í einu
fátækrahverfinu í Reykjavík, í
slæmum húsakynnum og léleg-
um félagsskap. Foreldrar hans
höfðu skilið, þegar hann var 7
ára, og hann hafði alltaf verið
hjá föður sínum, sem var
drykkfelldur.
Hann byrjaði ungur á því að
fara i þjófnaðarleiðangra með
leikfélögum sínum, en fyrsta
innbrotið framdi hann, þegar
hann var um það bil ellefu ára.
Honum fannst afbrot vera
spennandi og oft gróðavænleg,
en breytti um skoðun um það
efni eftir fyrstu veru sína á
Litla-Hrauni.
Skarpskyggn og
handlaginn
Eg tók eftir því, að hann
var mjög athugull hlustandi og
að hann drakk í sig allt, sem
rætt var um, hvort sem um var
að ræða glæpamáj eða trúmál.
Seinna, þegar þessi mál voru
aftur á dagskrá, mátti heyra
að hann hafði vegið og mælt
það, sem áður hafði verið sagt,
og gat nú sett fram skoðanir,
sem greinilega báru vott um
skarpskyggni og raunsæi.
Á margan hátt sýndi hann,
að hann var góðum gáfum gædd
ur, ásamt hugvitssemi og hand-
lægni.
Hann trúði mér fyrir því, að
liann hefði áhuga á flugvirkj-
un og radio-tækni, og sýndi
þann áhuga í verki með því að
gera við öll biluð útvörp og
liátalara í fangelsinu, oft með
ekki önnur verkfæri að vopni
en vasahníf og lóðbolta, er hann
liafði búið til sjálfur.
Tveim mánuðum áður en
hann losnaði, var hann tíður
gestur- í klefa mínum, og gat
ég greinilega greint, að mikil
breyting hafði átt sér stað á
hugarfari hans til liins betra.
Hann ræddi oft um -að gaman
væri, ef hann gæti komizt í
vinnu hjá einhverjum rafvirkja,
sem vildi horga svo mikið kaup
að hann gæti lifað af því, en á
sama tíma lært fagið. Síðustu
vikurnar ræddum við þetta mál
fram og aftur, og lögðum á ráð-
in, hvernig bezt væri að hrinda
slíku fyrirtæki í framkvæmd.
Hvattj ég hann lil að reyna eft-
ir beztu getu og að gefast ekki
upp, þótt á móti blési.
Þegar hann kvaddi mig, var
hann fullur af bjartsýni og á-
formum og tilbúinn að mæta líf
inu á nýjum grundvelli.
Vonleysi
Mánuði síðar fékk ég bréf frá
honum, sem var bein mótsetn-
ing frá því, sem ég hafði gert
inér vonir um, og skal hér birt
ur hluti úr því:
„Eg hef hlaupið á milli
manna til að komast að sem
nemi, en í hvert skipti, sem ég
verð að sýna hegningarvottorð,
og þeir sjá að ég hef verið í
kasti við lögguna, þá vilja þeir
ekkert með mig hafa að gera.
Svo þú sérð að þetta er ári von-
litið.
Eg hef búið hjá ... en ég hef
ekkert getað borgað, vegna þess
að ég fékk aðeins kr. 35.00 fyr-
ir fargjaldinu. Þú veizt kann-
ske að ég var í skuld, þegar ég
fór úr fangelsinu. Eitthvað um
eitt þúsund krónur eða svo. Hef
þess vegna verið alveg auralaus
siðan ég losnaði. Það þýðir ekk
ert að fara heim til að biðja
um hjálp þar, því karlinn er
eins og fjandinn úr sauðarlegg,
þegar ég læt sjá mig.
Annars er mér alveg sama
hvað hann heldur, hann hefur
aldrei gert mér neitt gott.
Ekki get ég farið á togara,
því ég er alveg fatalaus og
þekki engan sem vildi lána mér
fyrir fötum. Þessi fangahjálp
er ekki neins virði.
Eg dauðsé eftir þvi að ég
losnaði, þótt skömm sé frá
segja, en ég hafði þó alltaf eitt-
hvað að éta!
Það er vonlatísf að vera heið-
arlegur.“
Blindir brodd-
borgarar
Þanmg endaði þetta bréf.
Seytján ára unglingur, sem kem
ur úr fangelsi. Peningalaus og
vinalaus. Einn og yfirgefinn í
þorpi sem telur sig til borgar!
1 þorpi, þar sem broddborgar-
arnir keppast við að láta aðra
vita, að þeir séu meðlimir í
þessari eða hinni góðgerðar-
starfseminni, og að þeir skilji
atómljóð og séu aðdáendur ab-
strakt-listar!
Það var kaldliæðni örlaganna,
að þessi unglingur skyldi ráfa
á milli manna, vinalaus og hálf
liungraður, með það efst í huga
að vera lieiðarlegur, einmitt á
sama tíma og öll þjóðin skrap-
aði saman hundruðum þúsunda
til að hjálpa einhverju fólki úti
í heimi.
Auðvitað er það rangt, að
segja, gð þjóðfélagið hafi ekki
hjálpað þessum unga manni.
Það er einmitt það sem það
gerði!
Það hjálpaði honum til að
komast að niðurstöðu. Það mót-
aði fyrir hann hugsun. Það skap
aði fyrir hann lífsviðhorf!
Niðurstaðan, mótun og lífs-
• iðhorf sem svo greinilega kem
ur fram í einni stuttri setn-
ingu:
„Það er vonlaust að vera heið
arlegur."
Vemdarlausir og veg-
Iausir menn
Þjóðfélagið hefur það á sam-
vizku sinni, að sleppa ungum
mönnum út úr fangelsinu, án
'kkurs til að lifa á, meðan
þeir væru að rétta sig við og
leita að atvinnu, nema því sem
þeir gætu stolið eða betlað
af öðrum, og á þann hátt ver-
ið hinn virki aðili í því að
hrinda ungum og ósjálfstæð-
mönnurn út í sömu reyðileysis-
tilveruna og þeir vpru í, áður
en þeir fóru í fangelsið.
Það er enginn hægðarleikur
fyrir mann, að koma út úr fang
elsi og eiga að standa augliti
til auglitis við kalt og miskunn
arlaust almenningsálitið, án mat
ar, án húsnæðis og oft klæð-
lítill.
Eftir að höfundur fékk þelta
bréf frá þessum fyrrverandi
fanga, þá kom honum það ekk
ert á óvart, þegar fréttist að
hann hefði verið gripinn við
innbrot og dæmdur í eitt og
liálft ár í fangelsið að Litla-
Hrauni — Glæpaháskóla is-
lenzka ríkisins.
Hver ber sökina?
Heilbrigðara hefði verið að
þessi ungi maður, sem áður er
nefndur, hefði haft ástæðu til
að vera bjartsýnn og vongóður
um framtiðina, þegar hann yf-
irgaf fangelsið, sem einn þeirra
fáu ungu manna sem fara það-
an með góðum ásetning. Það er
óhætt að fullyrða, að hann hefði
aldrei brotið af sér aftur, ef
hann hefði átt þess kost að
læra það sem hann langaði til,
á meðan hann var að taka út
sinn dóm, og ef hann hefði
mætt skilningi og hjálpandi
höndum, eftir að út var komið.
Það er minnsta krafa, sem
hægt er að gera á hendur þjóð-
félagsins, að föngum gæfist tæki
færi að undirbúa sig raunhæft
og áþreifanlega, fyrir þann tíma
er þeir verði lausir að nýju.
Slíkt myndi skapa öryggi og
sjálfstraust, sem er svo mikil-
vægt hverjum þeim, sem mæta
verður hörðum gagnrýnendum
lífsins, án þess að verða hrædd-
ur og lilaupa í felur með göml-
um félögum, sem eins eru á
vegi staddir.
Hefnd eða betrun?
Ekki verður hjá því komizt
að spyrja þjóðfélagið einnar
samvizkuspurningar: Hvort vill
þjóðfélagið heldur, liefnd eða
betrun?
Enginn virðist vita, hvort
þessari spurningu hefur verið
svarað jákvætt, en hafi svo ver-
ið, þá er ekkert sem sýnir að
viðleitni í þá átt hafi verið
liöfð í frammi. Þvert á móti
hið gangstæða, og það í ríkum
mæli, því að í framkvæmd út-
tektardóma liefur þjóðfélagið
krafizt hefndar og fengið hana,
ekki aðeins á meðan sakborn-
ingur var í fangelsi, heldur einn
ig eftir að hann var laus.
Þegar fangi losnar, þá er það
aðeins í orði kveðnu, því að
liann er ennþá fangi, fangi al-
menningsálitsins, sem lítur fyrr
verandi refsifanga tortryggnum
augum, og sem ímynd mannlegs
úrhraks ■— atriði, sem gerir það
að verkum að hann er aldrei
frjáls og getur ekki litið á sjálf
an sig sem slíkan.
Enginn er eins viðkvæmur
fyrir tortryggni og gagnrýni
eins og afbrotamaðurinn, sem
er, í raun og veru, eins og við-
kvæmt barn, hvað það snertir.
Ef hann finnur tortryggnina
anda á móti sér, livar sem hann
er, þá eykst hættan á því að
hann liverfi aftur á sömu braut
og áður — annað hvort til að
liefna sín, eða honum eru aðr-
ar leiðir lokaðar (samanber
unga manninn, sem langaði til
að læra raffræði).
Drama einstaklingsins
í lífinu
Þegar ungur maður kemur út
úr fangelsinu eftir fyrstu veru
sína þar, fullur af nýjum von-
um og áfornmm, glaður og heill-
aður yfir hinu endurheimta
frelsi, þá er hann með öllu ó-
viðbúinn þeim erfiðleikum, sem
mæta honum sem fyrrverandi
fanga, og hann riðar við það
þunga kjaftshögg, sem þjóðfé-
lagið réttir honum til viðreisn-
ar. Sem bein orsök þessa ó-
verðskuldaða og ótímabæra
höggs, fellur hann, jafnvel þó
sterkur sá.
Það er ekki hægt að neita
því, að afbrotamaðurinn ér
liluti þjóðarlíkamans, en sá
hluti sem þjóðfélagið hefur van
rækt. Afleiðing þessarar van-
rækslu er afbrotamaðurinn, eins
og liann er í dag og eins og
liann verður á morgun.
Hann er meinsemd í þjóðfélag
inu, sem nauðsyn krefur að
skorin verði burt, og heppileg-
asti staðurinn, til að ná tökum
á meininu, er fangelsið, því það
er sá staður, þar sem þjóðfé-
lagið ræður y£ir gerðum ar-
brotamannsins og getur, sé vil;-
inn fyrir hendi, mótað hugs-
(Pramh. á bls- 7)
Eftir Sigurð Ellert