Nýi tíminn - 04.08.1949, Blaðsíða 2

tcsí:rr-.r- -;?z*\ziGins&xx'r..

■•SífclBififöÉí
V--'.
- Fimmtud^uff 4’ .
'194©
■<.■111
Fyrsta áratug útlegðarár-
anna starfaði Dimitroff einkum
1 Vín og Berlín og hinn búlg-
arski verkalýðsleiðtogi varð
brátt kunnur sem framúr-
skarandi baráttumaður gegn
hinum alþjóðlega fa.sisma.
Hann átti sæti á mörgum al-
þjóðaþingum verkalýðshreyfing
arinnar og- ritaði að staðaldri
í blöð kommúnista. I einni
grein hans, frá 1929, segir m.
a.:
„Baráttan gegn fasismaaum
verður að vera nátengd barátt-
unni gegn stríði. Sköpun, þró-
un og festing samfylkts bylt-
ingarliðs verkamanna, bænda,
kúgaðra þjóða og þjóðabrota
er óhjákvæmilegt skilyrði ef
þeirri baráttu á að ljúka með
sigrL“
Ættland hans var lionum
lokað. Tveir dauðadómar héngu
yfir höfði honum. Sá fyrri kveð
inn upp nokkrum mánuðum
eftir septemberuppreisnina
1923 fyrir foringjahlutverk
haais i henni, en hinn síðari
1926 í réttarhöldum er búlg-
örsku fasistamir settu þá á
svið • til að dæma leiðtoga
kommúnistaflokksins.
Ár þessi urðu Ðimitroff mik-
ill skóli, hann nam sósíalisma
jöfnum höndum af beinu námi
og himni fjölbreyttustu þátt
töku í baráttu aiþýðunnar.
Árið 1933 varð
Hinn 30. janúar 1933 afhenti
þýzka afturhaldið Hitler stjórn
Þýzkalands og hóf fasistiska
ógnarstjórn í. hjarta Evrópu.
Þýzkjín-.. hcimsvaldasinnar f
sem' óðasf að undirbúa nýja
Iieimsstyrjöld. Hitler ætlaði sér
ekki að láta sitja við að
drekkja þýzku verkalýðshreyf-
ingunni í blóði og kvölum, held
ur átti Þýzkaland nazismans að
verða forusta heimsherferðar
gegn Sovéitr. og hverjum þeim
sem risi gegn flóðbylgju naz-
ismans. Hitler afréð að hefja
þessa herferð á þann hátt sem
afturhaldið hefur löngum notað
sér og er nú kærasta bardaga-
aðferð bandaxíska auðvaildsins.
og leppa þess, með æðisgengn-
;um ofsóknum gegn „rauou
hættunni.“ Til þess þurfti ein-;
hverja stórkostlega próvóka-
sjón, sem gæfi atyllu til ,að
iýsa kóhimúriistum fvrir ölium
heimi 'sem ' glæpamönnum, er
berðust'ekfei'einungis gegn fas-
ismanum heidur einnig lýðræð-
isstofnunum hverju nafni sem
nefndust.
Það var 27. febrúar 1933 að
sú fregn barst eins og eldur í
sinu að kveikt hefði verið í
þýzka ríkisþinghúsinu. Strax
og Hitler kom á brunastaðinn
sagði hann við erlenda blaða-
menti er þar voru staddir:
„Þetta er vísbending örlag-
anna, nú. skullum við velgja
kommúnistunurrf! ‘ ‘
Sáma ‘ kvöldið var tilkynnt
að‘könimúnistar stæðú að í-
kveikjunni. Eini maðurinn sem
lögreglan handtók í brennandi
þinghúsinu var hollenzkur hálf
viti van der Lubbe að- nafni, og
var hann. umsvifalaust sagður
kommúnisti.
Meira en vika leið. Hinn 9.
marz voru þrír Búlgarar hand-
teknir I Berlín, Georgi Dimi-
troff, Popoff og Taneff. Auk-
þeirra var Erast Torgler, <r
verið hafði formaður þing-
flokks kommúnista handtekinn,
skömmu eftir brunann. Þessa
fimm, Hollending, Þjóðverja og
þrjá Búlgtara, völdu nazistayf-
irvöldin til að svara til saka
um íkveikjuma.
Einmitt Búlgararnir þrír
áttu að styrkja þá grunsemdj
að þarna hefði skuggalegt sam-
særi verið falið. 1 þýzkum aft-
urhaldsáróðri tíðkaðist að iýsa
Búlgurum sem „Balkanband-
íttum“, skítugum, órökuðum
með hárlubba á herðar og hníf
milli tanna. Engu að síður fór
hið bezta á með þýzkum og
búlgörskum fasistum til hinztu
stuindar! '
Um allan heim risu frjáls-
lynd öfl til mótmæla og varna,
— einnig hér á íslandi. I
Verkalýðsblaðinu, Alþýðublað-
inu og Rétti var sökin lögð' á
herðar názistum, íslenzk skáld
og rithöfundar, ístenzk verka-
Önnur grein
lýðshreyfingg var með í þedrri
baráttu. En Morgunblaðið,
þá eins og nú aðalmái-
gagn „Sjálfstæðis“-flokksiins,
varð sér til ævarandi háðung-
ar og hneisu með því að vera
eitt af hinum fáu borgarablöð-
um Evrópu utan fasistalanda
sem gleypti hráar áróðurslygar
Göbbeis um þiughúsbrunann,
ekki einungis hinn nazistíski
fréttastjóri heldur líka ritstjór-
ar blaðsins sem reyndu að hafa
þær að vopni í innlendum
stjórnmálum. Ritstjórn Morgun
biaðSfriíi-'hefur ekki enn, þrátt
fyrir sannanimar í réttarhöld-
uriúm í Niimberg, beðizt opin-
berlega afsökunar á þessari
nazistaþjónustu.
En hvarvetna um heim skildi
alþýða manng og. þeir borgarar
sem var lýðræðið meira áhuga
mál en leiðtogum íslenzka Sjálf
stæðisflokksiins, hvað í húfi
var. Um þetta leyti logaði
þýzki nazistaflo'kkurinn í deil-
um og mun það hafa valdið
nokkru um að ýmislegt síaðíst
út sem Ieynt átti að fara um
þinghúsbrunann. Til dæmis
varð uppvíst, að elnu neðanjarð
argöngin sem brennumenn
hefðu getað farið inn í þing-
húsið og burt úr því óséðir,
lágu til íbúðar ríkisþingsfor-
setans, Hermanns Görings. Hóp
ur frjálshuga, kunnra manna
hirti í Londom „Brúna bók um
ríkisþinghúsbruna og ógnar-
stjóm Hitlers", er brátt var (
þýdd á fjölda mála og varð
þungvægt ákæruskjal gegn naz
ismanum. Er aðdáunarvert að
sjá hve glögglega höfundar
hennar hafa séð gegnum áróð
Á myndinni sést Hermann Gör-
ing, sem vitni vio rótíarhöldii!
miklu í Leipzig. þar s,«:a
tjryUist, þegar öii vopn , ;
anna sneru-it í höndúrii [;44:;'ía.
og þeir . slóy:
auðvrcllegustu
sem sagari gelus
Þetta breiða bal
nógu sterkt til
dóm og sumir
tfejap&D.
réttarfá
úm.
: reyndist ekld
að bera sama
glæpaS'óbigai
hans fengu í NUmberg. Honur;
tókst að rayrða sjálfait sig ofr
an á öji .ösnur morð sem hann
hafðj framið.
Sjgpm'egarinn Dimitroff er
. lengst til viii'tri á myndinni.
ursreykský -nazismans aiit frá
byrjun, sóð það rétt og Iýst því
er fínu fólki vár tamt að kalla
kommúnistaáróðúr þar til að
hrun nazismans sannaði einnig
fina fólkinu hvémig leit- út í
kvalastöðvum nazismans, -—
enda var þá ekki 'von um nein-
ar sporslur þaðan úr því.
Brúna bókin stimplaði nazist-
ana frammi fyrir öllum heimi
sem brennuvarga og morð-
hunda, og mun sá dómur vart
dreginn í efa nú.
★
En hvorki Dimitroff né aðrir
sakborningar í réttarhöldun-
um sem framundan vom vissu
neitt um þessar uppljóstranir.
Þedr lágu hlekkjaðir í fangelsi
og höfðu ekkert samband við
umheiminn. Nazistasprautur og
lögregluagentar tóku að sjóða
saman ákæruskjal og réttar-
höldin hófust með miklum á-
róðurshávaða. Fréttariturum er
lendra borgarablaða var leyft
að vera við réttarhöldin < Leip-
zig, því nazistamir ætluðu að
gera þau að bomþuároðri á
heimsmælikvarða.
Strax í fyrstu r.æðu sinni í
réttinum, er Dimitroff hélt 23.
sept. 1933, nákvæmlega áratug
síðar en septemberuppreisnin
búlgarska! hófst4923, reds hapn
í augsýn alls. mannkvns sem
djarfur og harður andstæðing-
ur hins blóðþyrsta fasisma.
Hann vísaði á bug ásökunum
um „glæpi“ kommúnista með
því að hefja hátt málstað
kommúnismans. , .
„Það er rétt að ég er bolsé-
víki, alþýðubyltingarmaður“,
lýsti hann yfir í réttinum. „En
hitt er jafnrétt að ég er ekki
hermdarverka- eða samsæris-
maður og heldur ekki brennu-
vargur, einmitt vegna þess að
ég er meðlimur miðstjórnar
Kommúnistaflokks Búlgaiíu og
framkvæmdanefndar hennar . ..
Eg er einiægur aðdáandi Iíomm
únistaflokks Sovétríkjanna er
ræður ríkjum á sjötta liluta
jarðar undir foru úu hins mikla
íeiðtoga, hins sigursajla bygg-
íngarnieist^i-a s.ósíalismans, .
Sta!íns“. ,jrf ..
HlUtverkum - vát--— skipt,’ " 1
Georgi .Ðimitröf f' varð sá sem '
ákæriði og idtemdi. íitmn -fletti
.ofen af óhæfuverkum þeim . er*'1?-
riazistár drýgou- r ' blóra við
i;ommúnisía. -gnmmd í þeirra
gegn Verkamoiin'uni. ■ • Hann
agði frá hinrii iiln meðferð er
beir' sakborningar hofðu átt. ’
Tfann brennimérkti sönnunar-
gögn sáksóknárans' sem fals-
•r'kjöí. Og í beiiTÍ visstr að orð
Iians' hlytu að koniast tii alþýðu
heinisins Ié:t hann heldur ekki
b’úlgörslm . fasistastjórnina
sleppa, en slöngvaði gegn henni ' 1
ásökunum um' morð- -20 þúsund
Framha.ld á 3. síðu.
i.