Nýi tíminn - 19.02.1953, Blaðsíða 3

- Fimmtudagur '19 febrúar 1953 — NÝI TÍMINN — (3
1 FYRRI VIKU áskotnuðust
mér tvær norskar bækur. Það
eru mikil verk, enda nefna
báðar heiminn í heiti sínu:
Verden siden 1939, Hva verd-
en viste meg. Þær hafa beðið
mig að skila dálitlu.
Hin fyrrnefnda lýsir gangi
heimsstyrjaldarinnar síðari
frá byrjun til loka. Hún er
nær 500 síður, í tveimur bind-
um og stóru broti, gerð af
dýrustu prentlist. Á hverri
síðu er mynd e'ða myndir af
mönnum og atburðum í stríð-
inu, en undir texti í sambandi
við myndina af ofan. Hr hann
mjög skýr, og skipulega sam-
inn; og margar myndirnar
unnar af mikilli tækni. Þar
blasa við manni af dýrum
gljápappír hinar nafnlausu
hetjur og fórnarlömb stríðs-
ins, nokkrir afkastamestu
glæpamenn sögunnar, borgir *
í rústum, lík í hrönnum, eyði-
legging, viðurstyggð.
Hm bókin er frásögn og
ferðasaga norsks dýrafræð-
ings, Per Höst að nafni. Segir
í upphafi af selveiðum í norð-
urhöfum, en síðan leggur höf-
undur leið sína suður á bóginn
og léttir eigi ferð sinni fyrr
en suður í Panama og Kól-
umbíu. Hverfur hann þar inn
í frumskóga, feroast yfir há-
fjöll, og dvelst um hrí'ð með
tveimur Indíánaþjóðflokkum:
Sjókóindíánum í vesturhéruð-
um greindra landa, Kúnaindí-
ánum á austurströnd Panama
sunnanverðri. Lýsir hann báð-
um þessum þjóðflokkum all-
ýtarlega, og fylgja frásögn-
inni einhverjar fegurstu mynd-
ir, er sézt hafa.
Ég las þessar frásögur og
lýsingar af mikilli nautn, og
fór siðan aftur áð fletta heim-
styrjaldarbókinni. — Ég er
staddur á blaðsíðu 213 í sfð-
ara bindinu. Þar er birt mynd
af því er hermenn banda-
manna rjúfa Buchenwald-
fangabúðirnar í stríðslok, en
í forgrunni liggja sem hrá-
viði misþyrmd og hungur-
dauð lík fanganna. I textán-
um segir af fjöldamorðum
þeim sem framin voru í
banabúðum nazista á styrjald-
arárunum, hvernig 3-4 millj-
ónir Gyðinga voru myrtar í
Auschwitz, hvernig 150.000
manns voru drepnir í Buchen-
wald síðasta ár stríðsins,
hvernig fangar voru brenndir
lifandi í gasofnum, hvernig
heiminn hryllti við þessum tíð-
indum er þau spurðust áð
lokum. Hér var ég kominn er
ég uppgötvaði skyndilega hin
andstæðufullu tengsl þessara
tveggja bóka. Fýrsta viðbragð
mitt var að fletta upp á blað-
síðu 213 í ferðabók dýrafræð-
ingsins norska.
Höfundur er þar staddur í
miðri frúsögn af Kúnaindíán-
unum; og segir að er honum
verði hugsað til dvalar sinn-
ar með þeim komi honum
jafnan orðið samræmi (har-
moni) fyrst í hug. Ilann
kveður þennan únað ekki fyrst
og fremst að þakka dásam-
legu loftslagi staðarins, heldur
sjálfri lirynjandi lífsins (livs-
rytmen) í þessu fámenna fé-
lagi manna. Kúnaindíánarnir
búa fiestir á eyjum undan
ströndinni; og hann sér í hug-
anum konurnar sem róa litlu
eintrjáningunum sínum i land
að sækja vatn í ána í blið-
unni, heyrir Ólóanílí sy.igja
vögguvísu yfir bami sínu
BLAÐSÍÐA
í TVEINUR BÓKUN
meðan hún sýður ávaxtamauk_
ið á hlóðunum. Þetta fólk lifir
við mikið annriki, en hefur
þó tíma til að baða sig oft á
dag, og hefur búið sér til
vatnssalerni af eigin frumleik.
agnúar menningarinnar hafa
lengi verið ýmsum þymir í
augum. Margir hafa gert að
sínum orðum herópið alkunna:
Hverfum aftur til náttúrunn-
ar.

nffll
„Villlmaunabörn“ al' ættfloklii Kúnaindíána. — Frá
bernsku er þeim innrætt siðaboð friðarins.
Þar er bannað að deýða menn.
Börn mega ekki blóð sjá. Kon-
ur sem kynnu að löðrunga
börn sín og karlar sem mis-
þyrmdu konum sínum í þessu
lífi yrðu að gjöra svo vel og
synda yfir blóðfljót hinumeg-
in. Hinn norski langferðamað-
ílr h’efur aldrei kynnzt annarri
eins gestrisni. íbúar hverrar
eyjar koma. iðulega saman
kvöld eftir kvöld, til ráðstefnu
og umræðu. Eitt kvöld voru
umræður sérlega fjörugar. Er
.höfundur spurðú. túlk sinn
hvað hglzt hefði bojið á gqma^
svaraði hann: „Við vorum að
tala um drauma". Þeir hafa
hvorki kvikmyndahús né bæk-
ur, en eiga firnin öll af söngv-
urn og fornum sögnum sem
enginn kann nema þeir. Höf-
undur dvaldist fjórar vikur
hjá Kúnaindiánunum, og sakn-
ar þeirra æ síðan. —
Maðurinn hefur lengi verið
nefndur kóróna sköpunar-
verksins. Sá hvíti hefur að
auki kabað sig höfuð mann-
kýnsins. 1 nokkrar aldir hef-
ur hann aldrei sett sig úr
færi að raupa af menningu
sinni, tækni og vísindum. Síð-
ustu áratugina hefur honum
einkum orðið tíðrætt um bíl-
ana sina, byssurnar, rann-
sóknarstofurnar, filmtæknina,
atómbombuna — a'ð ógleymd-
um þeim eina sanna gnði, er
svonefndir kristniboðar hafa
öldum saman verið látnir
Ijúga að framandi þjóíum, til
að valda glundroða í hug-
myndaheimi þeirra og gera
þær þannig auðveldari bráð
hvítum nýlendukúgurum. Það
hefur heldur ekki skort áhug-
ann fyrir a'ð útbreiða aðra
þætti þessarar menniogar
meðal villimanna og frum-
stæðra þjóða — og náðst
allgóður árangur. Hinu er
Víst getur slíkt viðhorf ver-
ið vorkunnarmál. Fangarnir
í Buchenwald hefðu getað lif-
að góðu lífi á San Bhs-eyj-
unum í Panama. Hvað eigum
við að gera?
Eitt er víst: við munum
ekki hverfa aftur til náttúr-
unnar, í þeim skilningi a'ð við
rifum kvikmyndahúsin, leggj-
um skólana í eyði, brenr.um
bækurnar, sökkvum fiskiskip-
unum. Allt slíkt tal er ónytju-
hjal og markleysuskraf. Þó
atómbomban hóti öllu lífi á
jörð dau^a" og * djöfli munti
atómvísindin ekki týnast, held-
ur munu farartæki framtim-
■ans knúin þessari orku. Við
lifum í angist og ótta, en við
munum ekki leggjast á mark-
ir til að finna frið og öryggi,
heldur taka það heima Hvert
er þá okkar mein?
Stríðssagan^greinir ekki frá
því beinum orðum, fer'ðabók
Per Hösts ekki heldur. En
frásögn hans er ekki eintórnt
sólskin, og á einum stað er
að finna einkar ljóst svar við
spurningu okkar þó höfund-
ur hafi máski ekki verið þess
vís sjálfur. Þar segir frá því
að rétt fyrir stríðsbyrjun
fundust nýjar oliulindir langt
inni í landi í austurhéruðum
Kólumbíu. Ameriskt olíufélag
stofnaði þegar hlutafélag um
starfrækslu lindanna, og lét
þjóna sina í landinu leppa fyr-
irtækið a'ð nokkru. Það þurfti
að leggja um 400 kílómetra
olíuleiðslu til strandar. Hún
var lögo m. a. um byggðir
Mótillónsindíána, þjóðflokks er
engin samskipti hafði haft við
hvíta menn. Þar sem þorp
þeirra ur'ðu á vegi leiðslunn-
ar var hún lögð í gegnum
þau, hreysi þeirra rifin eftir
„þörfum“, andmælum þeirra
engu skeytt. Það kom til ó-
pirða, og herjuíu Indíánarnir.
á „hvítu djöflana“. Þá var
herlið sent á vettvang, síða.n
köstuðu flugvélar hinum sér-
kennilegu menningarsprengj-
um kristinna manna yfir
flótt.askýli innbyggjanna; og
lauk viðureigninni með því að
þjóðflokkurinn var svo að
segja stráfélldur. En leiðslan
komst í áfangastað, og menn-
ingarfólkið rakaði saman
gróða úr jörð hinna föllnu
villimanna. Og þetta er mein-
ið: örlög okkar eru í of rík-
um mæli í höndum kapítalist-
anna, þeirra sem ekkert vita
nema sinn eigin gróða, ann-
arra blóð. Það eru þeir sem
vi'ð óttumst í raun og veru,
það eru þeir sem valda angist
okkar, það eru þeir sem hóta
atómbombunni, það eru þeir
sem ábyrgð bera á heimsstyrj-
öldum og Buchenwald, það
eru þeir sem eyðileggja há-
skólana okkar — það eru þeir
sem sendu her gegn Kúna-
indíánunum 1925, þó fyrir lit-
ið kæmi. Amerískir olíukóng-
ar stofnúðu sitt prívata Buch-
enwald í Mótillónshéraði í
Kólumbiu, þeir hinir sömu og
efldu þýzka kapítalista til
morðs í Evrópu.
Og þar með erum við enn
komin að nauðsyn baráttunn-
ar gegn auðvaldinu, sem um
leið er barátta fyrir friðnum.
Þannig erum við enn komin
að niðurstöðu sósíalismans.
Því hann táknar frið milli
allra manna, samhjálp þjó’ð-
anna, bróðerni mannkynsins
— undir merki bókar, lista og
vísinda. Enn höfum við hér •
vestur frá ekki kynnzt þess-
um friði, þessari samhjálp,
þessu bróðerni nema af af-
spurn og draumi. Grundvall-
arregla þess þjóðfélags sem
við búum í er samkeppnin,
hörð og miskunnarlaus; iðju-
leysi i býlífi annarsvegar,
þrældómur í örbirgð hinsveg-
ar; maðurinn er ekki bróðir
mannsins, heldur fjandi hans
og vargur; siðalögmálið að
traðka, en verða traðkaður
ella. Engin villimennska er
frumstæðari en þjóðfélags-
form aúðvaldsins. En hug-
sjón bróðernisins er að sigra.
Einn daginn bjóðum við Kúna-
jndíápunum heim, og leysum
þá út með gjöfum. Það verða
kannski dráttarvélar með
kjarnorkuhreyfli, því pállinn
verður að lokum of þungrur —
jafnvel hinni styrkustu hendi.
Þetta stó'ð milli línanna á
blaðsíðu 213 og raunar miklu
viðar í þessum tveimur ólíku
bókum um manndráp og lífs-
fyllingu. Og nú hef ég skilað
því. — B. B.
Sveitastjórnarkosningar íóru nýlega íram í 13
héruðum í Abruzza- og Campagnaíylkium á ítalíu
og eynni Sardíníu. Þær leiddu alls staðar í ljós
mikia íylgisaukningu kommúnista, sósía.lista og ó-
háðra vinstrimanna, s'em höfðu sameiginlegt fram-
boð, en flokkur De Gasperis og stuðningsflokkar
hans töpuðu fylgi að sama skapi.
í bænum Capa í Pescarahéraði
fengu vinstriflokkarnir 56%
greiddra atkvæða, en höfðu 51%
við sveitastjórnarkosningárnar á
síðasta ári. í Marano í nánd við
Neapel fengu þeir 3088 atkvæði,
sameiginlegur listi fasista og kon-
ungssinna 2577 og allir stuðnings-
flokkar De Gasperis, Kristilegi
lýðræðisflokkurinn, hægrisósíal-
demókratar, lýðveldissinnar og
frjálslyndir fengu 2200 atkvæði.
Vinstriflokkarnir höfðu bætt við
ekki að leyna að svokallaðir sig 664 atkvæðum síðan í maí
1952, en stjórnarflokkarnir tapað
421 atkv. á sama tíma.
í Casal di Principe fengu
Kristilegir lýðræðissinnar 751
atkv. færra en í fyrra, en vinstri-
flokkarnir fjórfölduðu atkvæða-
magn sitt.
Vaxandi fylgi kommúnista í
Frakklandi.
Aukakosning fór fram í Ey-
montiers í Haute-Viennefylki ný-
lega. Frambjóðandi kommúnista
náði kosningu í fyrstu atrenn,
hlaut 2619 atkv eða 55.1% af
öllum greiddum atkvæðum. And-
stæðingur hans,. sósíaldemókrati,
sem hafði stuðning miðflokkanna
og gaullista, fékk 1252 atkvæði.
Aðrar kosningar sem farið hafa
fram í Frakklandi uppá síðkast-
ið sýna vaxandi fylgi kommún-
ista.
Þannig fór fram aukakosning
(il þjóðþingsins sunnudaginn 18.
janúar s. 1. í kjördæmi í fylkinu
Loir-et-Cher. Frambjóðandi
kommúnista, Paumier, hlaut flest
atkvæði, 24.659 eða 27.7% af öll-
um greiddum atkvæðum, en
kommúnistar fengu 23.910 atkv.
(24.9%) í kosningunum 1951.
Fylgi sósíaldemókrata hrundi
niður. Þeir höfðu síðast 18.836
atkv. 16.2%), en fengu nú 10.237
(11.7%).