Nýi tíminn - 02.04.1953, Side 4

&) — NÝI TfMINN — Fiiohitudagur 2. apríl 1953
Palmiro Togliatti,
Togliatti sextugur
Sextug'safmæli átti 26. f.m. Palmiro Togliatti, foringi
Kommúnistaflokks ítalíu og einn mikilhæfasti stjórn-
máiaforingj., sem nú er uppi.
Togliatti fæddist í Genúa 26.
marz 1893. Foreldrar hans voru
sæmilega efnum búin og hann
var settur til mennta. Hann tók
lögfræðipróf og doktorspróf í
heimspeki við liáskólann í Torino.
Ofsóttur af fasistum
Á háskólaárum sínum tók
Togliatti mikinn þátt í starfsemi
sósíalista í Torino og var orðinn
framkvæmdastjóri flokksdeildar-
innar í þessari miklu iðnaðarborg
árið 1921. Það ár gerðist hann
einn af stofnendum Kommúnista-
flokks Ítalíu og var næstu ár ná-
inn samstarfsmaður Gramscis,
hins glæsilega foringja flokksins.
Forystumenn Kommúnista-
flokks Ítalíu urðu fljótt fyrir of-
sóknum fasistastjórnar Mussolin-
isi Gramsci var varpað í fangelsi
og haldið þar ái'um saman unz
hann veslaðíst upp af illri aðbúð.
Sérdómstóll fasista var einnig
skipaður til að dæma Togliatti en
hann komst af landi burt á síð-
ustu stundu.
Barðist á Spáni
Næstu átján ár var Togliatti á
sífelldum ferðalögum um Evrópu.
Hann tók sér dulnefnið Ercole
Ercoli og stjórnaði hinum leyni-
lega Kommúnistaflokki Ítalíu frá
Svíss, Frakklandi og Sovétríkj-
unum. Þegar borgarastyrjöldin
bráuzt út á Spáni og Mussolini
tók að senda þangað ítaiskt herlið
til fulltingis Franco, skipulagði
Togliatti ítalska útlaga í Gari-
baldihersveitina, sem gerðist hluti
af alþjóðlegu herdeildinni, og
barðist við hlið spanska lýðveldis-
hersins undir forystu Togliattis.
Eins og kunnugt er sigruðu fas-
istar spönsku iýðræðisstjórnina
með óbeinni aðstoð stjórna Bret-
lands og Frakklands, sem ekk-
ert vildu gera til að styggja Hitl-
er og Mussolini. Eins og margir
aðrir úr lýðveldishernum leitaði
Togliatti hælis í Frakklandi en
var eins og öðrum varpað þar i
fangabúðir. Honum tókst að
strjúka úr þeim og komast til
Moskva, þar sem hann dvaldi tii
1944. Þá höfðu bandamenn suður-
hluta ítaliu á valdi sínu og Togli-
atti fór heim úr útlegðinni eins
og aðrir ítalskir stjómmálamenn.
, Sýnt banatilræði
Kommúnistaflokkur ítalíu
hafði verið bannaður í 20 ár þeg-
ar Togliatti kom heim. Það gefur
þyi nokkra hugmynd um forystu-
hæfileika hans, að tveim árum
eftir lok heimsstyrjaldarinnar
6Íðari vpr *a}a fiokksmaiwia kom-
in upp í tvær milljónir og heldur
áfram að vaxa. Togliatti tók þeg-
ar í stað sæti í samsteypustjórn-
unum, sem fóru með völd á Ítalíu
síðustu ár stríðsins og fyrstu árin
eftir það. Hann var um tíma vara-
forsætisráðherra og sat i stjórn
fram á árið 1947, þegar borgara-
flokkar Ítalíu rufu samstarf við
vérkalýðsflokkana til að verða
aðnjótandi Marshalldollara frá
Bandaríkjunum.
ítalska afturhaldið hatar og ótt-
ast Togliatti meira en nokkurn
mann annan. Árið 1948 særði
leigumorðingi hann mikiu skot-
sári útifyrir þinghúsinu í Róm
og varð lífi hans bjargað með
naumindum. Verkalýður Ítalíu
mótmælti ódæðisverkinu með
stórkostlegu allsherjarverkfalli.
Samvinna verkalýðs-
flokkanna
Sundrung ítalsks verkalýðs var
eitt af því, sem auðveldaði Musso-
lini leið til valda og þess er ítalsk-
ur verkalýður vel minnugur.
Bræðralag sósíalista og kommún-
ista, sem spratt upp í sameigin-
legri barátt.u gegn fasistum, helzt
órofið enn þann dag í dag. Komm
únistaflokkurinn undir forystu
Togliattis og sósialistaflokkurinn
undir forystu Pietro Nennis hafa
haft kosningabandalag í hverjum
kosningunum eftir aðrar og í bæj-
arstjórnarkosningum í fyrra kom
í ljós að verkalýðsflokkunum
hafði stóraukizt fylgi síðan 1948
en stjórnarflokkarnir, þar á me'ð-
al þýðingarlaus klofningsflokkur
hægri sósíaldemókrata, stórtap-
að. Stjórnarhersingin hefur því
ekki þorað annað en að lögleiða
kosningafals fyrir þingkosning-
arnar, sem fram eiga að fara í ár,
til að tryggja með því meirihluta-
aðstöðu sína á þingi þótt þjóðin
snúi við henni baki.
- Andstæðingar Togliattis jafnt
og samherjar hafa orðið að viður-
kenna óvenjulegar gáfur hans og
stjórnmálaleikni. Reynt var að
vinna á flokki hans með bann-
fæiúngu kaþólsku kirkjunnar,
ógurlegu vopni í eins ram-
kaþólsku landi og Ítalíu. Togliatti
sá við því tilræði. Vopnavaldi
Scelba innanríkisráðherra hefur
ekki heldur orðið neitt ágengt
gegn Kommúnistafolkki Ítalíu.
Enginn einn maður hefur átt slík-
an þátt í því sem Palmiro Togli-
attí að gera Kommúnistaflokk
Ítalíu að fjöldaflokki, sem lætur
til sin taka á öllum sviðum ítalsks
þjóðlífs og engin leið er að ein-
angra, hve mikið sem reynt er til
þess.
I þágu menningarinnar
Aðfaranótt 12. marz voru
liðin rétt fjögur ár síðan
iþremur íslenzkum ráðherrum
var stefnt til Bandaríkjanna
til að tryggja öryggi þjóðar
sinnar, menningu og sjálf-
stæði. Um líkt leyti nætur og
ráðherrarnir þrír höfðu
glatað tengslum við íslenzka
grund og svifið upp í háloft-
ia fjórurn árum áður, knúði
aldraður maður dyra í húsi
einu í Keflavík. Innan
veggja beið einn af vernd-
urujn þjpðarinnar, sem ráð-
herramir höfðu kvatt til
landsins, ungur maður, vask-
ur og langþjálfaður í þeirri
iðju að vega fólk. Hann tók
þannig á móti hinum aldraða
næturgesti að berja hann í
höfuðið aftur og aftur þar
til hann hafði misst meðvit-
und og lá blóðugur þar sem
hann var kominn. Nokkru
síðar lét hann ungum læri-
sveini sínum íslenzkum eftir
að reyna krafta sína á rænu-
lausum öldungnum, og enn
reyndu þeir félagar að
skera hann á háls, þótt
þeim tækist ekki að finna
slagæðina vegna myrkurs.
Síðan settust þeir að gleð-
skap og höfðu á verðugan
hátt minnzt þeirra merku
tíðinda þegar þrír íslenzkir
ráðherrar flugu vestur um
haf til að tryggja sóma þjóð-
ar sinnar. Öldungurinn fékk
aldrei meðvitund framar og
lézt tólf dögum síðar. Hefði
þá herstjórnin getað gefið
út tilkynningu um að fyrsti
maðurinn væri fallinn í því
stríði sem háð er í þágu ís-
Jenzkrar menningar, en það
virðist ekki hafa pótt taka
því, enda ólíkt myndarlegri
tölurnar sem birtar eru um
verndina í Kóreu.-
■
Þótt við innbornir meun
höfum jafnan haft háar hug-
myndir um íslenzka meim-
ingu gerðum við okkur ekki
grtin fyrir því að hún væri
í neinum sérlegum hávegum
meðal annarra þjóða, þótt
nokkrir erlei. ’ir sérvitn igar
segðust reynaur kunna að
meta hana. Það þótti því
nokkrum tíðindum sæta þog-
ar í ljós kom að Bandarikn
töldu það eitt helzta lífs-
hlutverk sitt ,,að trygg.ja
frelsi.....arfleifð og menn-
ingu“ Islendinga, „samkvæmt
meginreglum lýðrœois, e:n
staklingsfi’elsis og laga ‘
eins og segir í sáttmála þeim
sem ráðherrarnir þrír ur.d-
ix-bjuggu þegar þeir flugu
vestur um haf fyrir fjóruxn
árum. Var sú ástarjácning
enn ítrekuð af McGaw þeg-
ar hann kom til landsxns:
„Ég lærði það ungur í skóla
að íslenzka þjóðin ætti
gamla, rótgróna og sérstæða
menningu sem hún heldur
fast við. Mér er það mikil
ánægja að fá að kynnast
þessari menningu, læra og
tileinka mér sem mest af
henni.“ Hitt þurfti engum að
koma á óvart þótt hinir
þroskuðu verndarar vesturs-
ins sæju ýmsar veilur í fari
okkar, fámennrar og lítt meg
andi þjóðar á hjara heims
og fyndu hjá sér hvöt til
að þroska og auðga menn-
ingu okkar, auk þess sem
þeir vernduðu hana. Hefur
þeirri starfsemi nú verið
haldið uppi um nærfellt
tveggja ára skeið.
B
Sú var t.d. almenn skoð
ua Isiendinga þegar vernd-
ararnir komu liingað til
lands <ið mannlífið væri
flestu öðru æðra og uð það
væri óhæfuverk ac; drepa
fólk. Fuiuu aðkomnmenn
fljótt að þarna var alvarleg
veila í andlegu lífi þjóðii’-
innar og virtist vera í ætt
við þann friðaráróður aust-
rænna manna sem talinn er
einna hættulegastur satinr:
menningu. Var fljótt liafizt
handa ura að bæta úr þessu
og létu verndararnir það
verða eitt sitt fyrsta verk
að stinga menn hnífum
hvar sem því varð við kom-
ið. Síðan var farið að berja
menn, jafnt á gleðisamkund-
um sem í bandarískum elda-
skálum, og *iú er kennslan
loks komin á það stig að tal-
ið er fært að berja og skera
úr mönnum lífið. Er það
vissulega verulegur árangur
eftir tveggja ára kennslu,
en þó er mikið ógert. Yfir-
maður bandarísku leynilög-
reglunnar, Edgar Hoover,
hefur t.d. skýrt frá því að
á síðasta ári hafi verið fram
in 12.860 morð í Bandaríkj-
um og 87.930 morðtilraunir.
Þær tölur samsvara þvi að
hérlendis væru framin 13
morð á ári og gerð tilraun
til 88 morða í viðbót. Ena á
það þannig langt í land að
íslendingar standi Banda-
ríkjunum á sporði á þessu
sviði vestrænnar menningar
og ærin ástæða til að halda
kennslucini áfram af fullu
kappi. Enda þarf sízt að efa
að svo verði gert.
Einnig þótti Bandaríkja-
mönnum mjög áfátt um sam
búð karla og kvenaa hcr
á landi og boðber
um menningarinnar látin
í té frumstæð þjónusta. Vest.
an hafs er menningin komin
á mjög hátt stig á þessu
sviði, og rakti Tíminn ýt-
arlega fyrir skömmu liversu
fullkomin væri vændiskvenna
þjónustan þar í landi, henni
væri jafnvel stjórnað gegn-
um talstöðvar, þegar sér-
stakt símakerfi hrekkur
ekki til. Hófust verndarar
menniugarinnar þegar handa
um nauðsjmlegar fram-
kvæmdir og varð senn mikið
ágengt. -Gleðihús risu upp í
Reykjavík og var sérstak-
lega sælzt eftir ungum telp-
um nýfermdum til þeiirar
iðju, en suður á Keflavíkur-
flugvelli voru þó aðalstöðv-
ar menningarbaráttunnar.
Skýrði dómsmálaráðherra
landsins svo frá á Alþingi
sl. haust að yfir 100 uagar
stúlkur lxefðu verið skráðar
á sérstaken lista fyrir góða
ástundun . í þessari grein.
Ekki hrökk þetta þó til, því
eina nótt í haust réðst eir.n
verndaranna á unga starfs-
stúlku á Keflavíkurflugvelli
þar sem hún lá í rúmi sínu,
barði hana til óbóta og
reyndi að taka hana nauð-
uga, og sama kvöldið réðst
annar stríðsmaður menning-
arinnar á aldraða konu í
Keflavík sömu erinda. Eru
allar þessar athafnir þó
mjög hófsamlegar eins og.
vera ber meðan menningin er
á byrjunarstigi, því Edgar
Hoover segir svo frá að í
iBandaríkjunum hafi komizt
upp um 17.240 nauðganir
síðasta ár. Það samsvarar 17
nauðgunum á ári hér, þann-
ig að fyrirmyndin er langt
undan, þótt eflaust verði
sótt ótrauðlega framávið á
næstunni.
Þannig mætti halda lengi
áfram að rekja þá nýskipan
í menningarmálum sem haf-
in var með för þremenn-
inganna vestur yfir haf og
hefur sízt rénað ást banda-
rískra ráðamanna við þau
umskipti, því alltaf fjölgar
verndurunum og umsvifum
þeirra. Því ber einnig að
fagna að Islendingar hafa
re,ynzt blessunarlega nám-
fúsir margir hverjir. og geta
sér jafnan gott.. orð þegar
eittlivað sögulegt verður til
tíðinda. Það bar t.d. við í
fyrra að Bandaríkjamaður
bauð íslendingi upp í bíl, ók
honum suður í Fossvog og
tók þar til við að berja
hann þar til hann missti
rænu og lá ósjálfbjarga í
blóði sínu. Að því verki
loknu sagði Bandaríkjamað-
urinn íslenzkum bílstjóra
sínum að aka burt, og stóð
sízt á honum að skilja landa
sinn eftir bjargarlausan;
svo ríkan skilning hafði
hann öðlazt á vestrænni
menningu. Þegar reynt var
að nauðga starfsstúlkunni
á Keflavíkurflugvelli* lá
landi hennar í rúmi
sínu í næsta herbergi
og hlustaði á allt sem fram
fór án þess að rísa upp við
dogg; hví skyldi ha'nn trufla
þær athafnir sem unnar eru
í þágu menningarinnar? Og
víst kunni hann að meta
hlutverk sitt að verðleikum
Islendingurinn sem barði
landa sinn dauðvona nóttina
góðu þegar fjögur ár voru
liðin síðan þrír ráðherrar
hófu sig til flugs af íslenzkri
jörð.
■
Þegar tilkynnt hafði
verið lát Ölafs Ottesens í ís-
Frarahald á 8 sjðu-