Nýi tíminn - 16.07.1953, Qupperneq 8

í) — NÝI TlMINN — Fimmtudagur 16. júlí 1953 -
Þáttur úr Rússlandsferð
Feigðargartga
Framsóknar
Fram.hald af 5. siðu
unni skyidust, því ég þó.ttjst
'bjargfær í ’ „skandinavisku“
eins og aðrir þeir landar sem
lesa sér til gagns og gamans
bækur á sænsku, norsku og
dönsku, en varð fyrir þeim
vonbrigðum að þessir mælhi
á enska tungu. Mátti ég riú
sakna þess úti í Rússlandi, svo
hlálegt sem það var, að ali-
langt var nú Um liðið. frá því
ég hafði búið í næsta nágrenni
við Kana, en það var hér á
styrjaldarárunum, og ha<ði
mín fátæklega enskukunnátla
frekað rýrnað en hjarnað á
þessu tímabili. Samt var nú
ekki um annað að gera en
rifja upp undir beinbrot og
skúfslit þann takmarkaða orða-
forða sem einhverntíma og
undir ýmsum kringumstæðum
hafði komizt inn í hausinn og
láta skeika að sköpuðu hvort
maður beygði rétt eða ekki.
Höfuðhjálpin í þessum vanda
var þó formaður sendinefndai:-
innar, Óskar B. Bjarnason efna-
fræðingur, sem dvalið hafði
þæði í Englandi og Bandaríkj-
unum og af ódrepandi þraut-
seigju þýddi á báðar hendur
og greiddi úr flækjunni þegar
við hinir sem miður máttum
hrukkum ekki til. Ekki má ég
heldur gleyma vini mínum
Kristni Ólafssyni lögfræðingi
frá Hafnarfirði sem talar öll-
um tungum eins og hvítasunnu-
postuli, og löngum stóð við
hlið mér þegar árans málabagg-
inn fór að verða mér he'zt til
þungur. En. það verð ég að
segja mér lil hróss að nokkuð
léttisí sá baggi eftir þvi lengur
leið. — Annars verð ég að
segja það, svo það sé sagt í
eitt skipti fyrir öll, að aila fé-
laga mína á þessu ferðalagi
reyndi ég svo að góðum hlut-
um að mér mun æ síðan hlýna
í hjarta er ég heyri nöfn þeirra
nefnd.
En túlkarnir okkar, tessir
fveir rússnesku, voru ung kona,
sem við kölluðum alltaf Ellu,
og ungur maður sem hét Con-
stantin að fornafni, kallaður
Kosja af vinum sínum, og þá
einnig af okkur þegar viðkynn-
ingin varð meiri. Á löngum
jámbrautarferðalögum sigraði
hann okkur íslendingana í
skák, svo hremmilega að við
beiddum stundum guti um
kraftaverk og senda okkur
Baldur Möller, þó ekki væri
nema augnabliksstund, og í
biljard lék hann svo hræðileg-
ar kúnstir að við komumst
stundum ekki að til að blaka
við kúlu fyrr en allir okkar
möguleikar voru löngu komnir
i hundana, og vöktum við Ein-
,ar Andrésson þó stundum langt
fram á nætur af ódrepandi
þráa og háðum hina vonlausu
baráttp. — Einu sinni Sem oft-
ar hlustuðum við á óperu, og
ég var svo heppinn að sitja við
■hliðina á Constantin. ,,Nú ætla
elskhugarnir að fara að berj-
,ast“, útskýrði Constantin.
„Með hvaða vopnum berjast
þeir?“ spurði ég. ,,Með prik-
um“, svaraði Kosja, án þess
að bregða svip. — Hann var
stórríkur af þeim elskulega
húmor sem mér fannst næstum
einkenna þið rússneska folk,
or við kynntumst hvað mest.
Við vorum svo við hátiða-
höldin í Moskvu þann 1. maí,
eins og við höfðum frá upp-
. hafi ætlað ckkur. Við bjugg-
umst við ægilegri hersýringu á
Rauða torginu, samkvæmf cJl-
um frásögnum. — En íja!
Nokkrir herflokkar skákuðu
sér að vísu yfir torgið og á
eftir þeim órfáir skrið beka'
og brynvarðir vagnar, og á
meðan því fór fram, renndu
þrýstiloftsvélar sér yfir með
snöggum hvini. Síðan var því
lokið og haf af fólki með fán-
um og blómum tók að streyma
framhjá. — Sendinefndirnar,
sem komnar voru frá mörgum
löndum, þar á meðal frá öllum
Norðurlöndunum, nema Sví-
þjóð, höfðu ágætan útsýnisstað
á torginu, fast upp við múra
Kremlar, skammt frá grafhýsi
þeirra Lenins og Stalíns. Ef til
vill hafa einhverjir orðið fyrir
vonbrigðum að sjá ekki megin-
hluta Rauða hersins þramma
þarna yfir, með öllum ,græj-
um“ . eins , og. strákarnir segj a.
— Við spurðum um hvort her-
sýningin hefði ekki stundum
verið meiri en þetta. Jú, sögðu
Rússarnir, — en þetta tekur
allt of langan tíma. Fólkið vill
skemmta sér. — Og það var
einmitt það sem fólkið gerði:
Allir skemmti- og menningar-
garðar voru troðfullir af fólki.
Nokkrir okkar landanna fórum
um kvöldið út á Dynamoleik-
völlinn. Ég veit ekki hver
ósköp hallarnir í kringum völl-
inn taka í sæti, en þar var
hvert rúm skipað. Má og geta
nærri að einhvers staðar sjái
þess ‘merki í borg sem telur
sjö milljónir íbúa, að um er
að ræða almennan hátíðis- og
útilífsdag.
Ég sé mér ekki með nokkru
móti fært að fara að ræða í
einstökum atriðum allt það sem
okkur var gert til skemmtunar
og fyrirgreiðslu þá daga sem
við að þessu sinni dvöldum i
Moskvu, það yrði alltof langt
mál. Kem þó að sumu síðar,
þegar tilefni gefst.
En þess vil ég geta hér strax,
að ég hafði heyrt það, og fé-
lagar minir líka, að menn úr
þessum útlendu sendinefndum,
sem boðnar eru til Rússlands,
væru, er þær væru í landið
komnar, strax svo höfuðsetnar,
að þær mættu aldrei um frjálst
höfuð strjúka, en hvert þeirra
fótmál vaktað gaumgæfilega
svo þær ekki kæmist að ein-
hverjum þeim ósómanum, sem
fela þyrfti.
Við komum, eins og gefur
að sk'ilja, algerlega gjaldeyris-
lausir til höfuðstöðva Voks '
Moskvu. En að morgni fyrsta
eða annars þess dags er' við
dvöldum í" borginni, voru okk
ur fengnar sínar 200 rúblurnar
hverjum, ekki einasta til þess
að við gætum keypt okkur það
ýmislegt smávegis er okkur
kynni að vanhaga um, heldur
allt eins til þess að við gætum
á eigin spýtur flakkað um borg-
ina fram og aftur eins og okk-
ur lysti. Enda gefur að skilja
að við notuðum okkur það eins
og tími vannst til. Hitt var svo
•undir sjálfum okkur komið,
hve miklum tíma við vildum
eyða í svoleiðis stefnulaust
flandur. Við höfðum lagt íram
öaieríáar
Bandaríski öldungadeildar.
maðurinn McCarthy hefur enn
stefnt fyrir þingaefnd þá, sem
hann veitir forstöðu, þrettán
rithöfundum og listamönnum
til að yfirheyra þá í sambandi
við raunsókn sína á „notkun
bóka eftir kommúnistiska höf-
unda í upplýsingaþjóaustu
Bandaríkjanna erlendis". Bæk-
ur eftir tugi höfunda hafa þeg-
ar verið hreinsaðar úr bóka_
söfnunum að kröfu McCarthys.
Meðal þeirra, sem nú hefur
verið stefnt, eru Eslanda Robe-
son, kona söngvarans heims-
fræga, og dráttlistarmaðurinn
Rockwell Kent. Hann ikom við
sögu nýlega við hreinsun bóka
safna í Texas. Hafði hann teikn
að myndir í Kantaraborgarsög-
ur enska þrettándu aldar skálds
ins Chaucers og í Moby Dick
bandaríska skáldsins Melvilles.
Stóð til að fjarlægja þessar
bækur úr söfnunum vegna
mynda Kents.
Púdovkín
látlnn
Hinn heimskunni sovézki kvik-
myndafrömuður Púdovkín lézt í
■gær í Moskvu, sextugur að aldri.
Vsevolod Illationovits Púdov-
kín var fæddur 1893 og hlaut
menntun sína við Moskvaháskól-
ann. Bækur hans um kvikmynda-
tækni og kvikmyndir hans hafa
haft mikil áhrif á þróun kvik-
myndalistar.
Af frægustu myndum Púdov-
kíns má nefna: „Móðirin", „Síð-
ustu dagar St. Pétursborgar“,
„Niðji Djenigis Khans“, „Óveður
yfir Asíu“, „Súvoroff hershöfð-
ingi“, „Svipmót fasismans",
„Rússar".
mjög ákveðnar kröfur, eða
ábendingar, um það sem við
vildum helzt af öllu sjá. Það
fór ekki lítill tími í það að
verða við öllum þeim kröfum.
Það var ekk; einasta býsna
margt i Moskvu einni sem við
vorum ákveðnir í að kynnast
að einhverju leyti, heldur höfð-
um við lagt fram eindregnar
óskir 'um að komast tii staða
sem lágu víðsfjarri þeuri
borg, svo sem til Stalíngrad og
■helzt ef þess væri nokxur kost-
ur alla leið austur í Mið-Asiu,
til hinnar fjarlægu 1 orgar
Alma-Ala í Kasakstan. Og það
höfðum við kosið með ráðnum
hug. Við vissum að þar haíði
verið lifað á sléttunum hálf-
villtu hirðingjalífi allt fram að
byltingu. Menn, óvinveittir
Sovétrikjunum höfðu þráfaid-
lega borið sér það í munn að
framfarir og viðreisn væri á-
berandi mest í sjálfu Rúss-
landi, en hin fjarlægari lýð-
veldi væru látin sitja á hak-
anum, og jafnvel mjólkuð og
reytt stórrússanum til fr.am-
dráttar og lífsþæginda. — Við
vildum ef unnt væri, skyggn-
ast ofurlítið um á þessum fjar-
læga stað og sjá hvort hér væri
um að ræða sannleik eða lýgi.
(Meira).
Meðan Framsóknarflokkur-
inn var frjálslyndur umbóta-
flokkur og naut forustu manna
cins og Tryggva Þórhallssoriar,
meðan hann var upp á sitt
bezta, gerði frjálslyut og rót-
tækt fólk í sveitum landsins
sér miklar vonir um að flokk-
urinn yrði því stoð og stytta
í hagsmunabaráttunni. Til
þessa lágu vissulega margvís-
leg rök. Á þessum árum knúði
Framsóknarflokkurinn fram
mikilsverðar umbætur á kjör-
um og aðstæðum bændastéttar-
innar og léði oft málum alþýð-
unnar við sjóinn liðsinni.
Þetta kostaði oft harðvítuga
baráttu við flokk auðstéttar-
innar, hvort sem hann gekk
undir nafni Ihaldsflokks eða
Sjálfstæðisflokks. íhaldið sýndi
málefnum alþýðufólksins fullan
og opinberan fjandskap. Það
hafði þá ekki grímuklætt af-
stöðu sína til alþýðufólks eiris
og það gerði síðar þegar það
sá fram á algjört fylgishrun
og einangrun nema breytt yrði
yfir nafn og númer að hætti
veiðiskipa forkólfanna, þegar
þau leituðu ina fyrir hina lög-
helguðu línu íslenzkrar land-
helgi.
Á þessum árum mótaði
Tryggvi Þórhallsson hið fleyga
kjörorð sitt: Allt er betra en
íhaldið. Og meðan hann og
Framsóknarflokkurinn starfaði
samkæmt þvi var flokknum
treyst af fátækri sveitaalþýðu
og fylgi hans og áhrif fóru
vaxandi með þjóðinni.
En svo fór, sem reynslan er
oftast með borgaralega flokka
þótt þeir byrji vel og berjist í
upphafi fyrir umbótum, að
Framsóknarflokkurinn spilltist
og varð smátt og smátt her-
numinn af auðstéttinni og íhald
inu. Og nú er svo komið að
enginn heilskyggn maður gerir
nokkurn greinarmua á Fram-
sóknaríhaldinu og Sjálfstæðis-
íhaldinu. Þessir flokkar eru
sem samvaxnir tviburar. Sam-
eiginlega stjórna þeir landinu
og enginn verður þess var að
annað beri í milli en hvernig
eigi að skipta þeim ráasfeng
sem þeir reita af framleiðsl-
unni í land.inu og erfiði alþýð-
unnar. í nýafstaðinni kosn-
ingabaráttu greindi þessa aft-
urhaldsflokka helzt á um það,
hvort Vilhjálmur Þór og klíku-
bræður hans væru stórtækari í
ránsstarfsemi sinni en forkólf-
ar Sjálfstæðisflokksins . eða
hvort hiuir síðarnefndu ættu
metið!
Þegar svona er komið hætt-
ir fólkið sem sett hefur traust
sitt á Framsókn sem frjáls-
lyndari flokk en Sjálfstæðis-
flokkinn að gera hinn minnsta
greinarmun á henni og aðal-
flokki auðmannastéttarinnar,
Sjálfstæðisflokknum. Þetta
sýna úrslit kosningar.na á
sunnudaginn svo greinilega sem
verða má. íhaldssamvinna og
niðurlæging Framsóknar er að
hrinda fjölmennum hópi í
sveitum og sjávarþorpum beint
í fángið á Sjálfstæðisflokknum.
Hegðun Framsóknarforkólf-
anna elur þannig upp kjósendur
fyrir forustuflokk auðmanna-
stéttarinnar í landinu.
Kosningarnar á sunnudag-
inn svlpíu ekki aðeins Frain-
sókn tveimur þingsætum,
öðru í Reykjavík og hinu í
Vestur-Skaptafellssýslu. Þær
sýndu annað sem er eftir-
tektarvert og mætíi verða
Framsókn til alvarlegrar að-
vörunar, gæti eitthvað orðið
til aC rumska við þeim öf!-
um innan flokksins sem ekki
eru alveg samgróin Sjálf-
stæðisflokknum og auð-
mannastéttinni. Það stendur
nú ekkí aðeins tæpt að
Framsókn haldi Dalasýslu
og Mýrasýslu, sem hvenær
sem er geta fallið í hlut
Sjálfstæðisflokksins á sama
hátt og Vestur-Skaptafells-
sýsla gerði jiú. Til viðbótar
er Sjálfstæcisflokkurinn vel
á veg komir.n að vinna Vest-
ur-ísafjasðarsýslu, sem
Framsókn vann með miklum
yfirburðum í aukakosning-
unni í fyrra. Og ekki nóg
með það. Eitt grónasta og
hingað til öruggasta kjör-
dæmi Framsóknar, Vestur-
Húnavatnssýsla er að því
komið ao falla í hendur
Sjálfstæðisflokksins. Hefðu
það vissulega verið talin tíð-
indi til næsta bæjar hefði
einhver spáð því fyrir þess-
ar kosningar.
Þannig eru þessar kosningar
vissulega feigðarboði fyrir
Framsóknarflokkinn. Samruni
hans við S jálfstæðisflokkinn
'faélir fólkíð yfir á forustu-
flokk íhaldsaflanna. Það er
reynsla þessara kosninga. Hitt
er svo næsta óliklegt að for-
ingjar Framsóknar læri nokk-
uð af reynslunni. Þeir eru
gengnir í Heiðnaberg auðstétt-
arinnar og litlar líkur til að
þeir eigi þaðan afturkvæmt.
En öðru máli gegnir um fólk-
ið sem enn fylgir Framsókn af
gamalli tryggð, þrátt fyrir í-
haldssamvinnuna. Margt þessa
fólks er enn sama sinnis og í
gamla daga meðan Framsókn
var og hét. Það viíl baráttu á
móti auðstétt og íhaldsöflum
en er aðeins blindað af áróðri
Framsóknar og rógi foringj-
anna um sósíalisma og verka-
lýðshreyfingu.
Sjái frjálslynt fólk sem fylgt
hefur Framsókn ekki hvert
stefnir með sama áframhaldi er
sýnilegt hvað framundan er. Þá
heldur Ihaldið áfram að eflast
á sundrungu alþýðunnar bæði
við sjó og í sveit. Hlutverk
frjálslyndra Framsóknarmanna
er því að stöðvá flokk sinn á
feigðargöngurmi, eoa snúa al-
gjörlega við honum baki að
öðrum kosti og skipa sér við
hlið verkalýðsins, sem jafnan
lilýtur að vera forustusveitin í
hagsmunabaráttu alþýðustétt-
anna og einn er fær úm að leiða
þá baráttu til varanlegs sigurs.
Talsvert hefur orðið vart við
tófu hér í byggðarlaginu und-
anfarið.
I sumar var gerð gangskör
að því að útrýma þessum vá-
gesti. Fundust 3 greni í Sand-
vík og 1 í Hellisfirði og tókst
að vinna þau öll.