Nýi tíminn - 22.07.1954, Qupperneq 3

Fimxntudagur 22. júlí 1954 — NÝI TÍMINN — (3
Vikan 4.—10. júlí.
Eg missti af útvarpi sunnu-
dag og mánudag vegna ferða-
laga, föstudag vegna rafmagns-
bilunar og verða af þeim sök-
um miklar eyður í umsagnir.
Leikrit laugardagskvöldsins
var sérstaklega gott, vel samið,
hélt huga föngnum frá upp-
hafi til enda og leysti úr eftir-
væntingu um leikslok á prýði-
legan hátt á síðustu stundu án
allra fyrirheita um eina lausn
annarri fremri. Leikurinn var
öruggur í sálfræðilegum lausn-
um, hófsamur í sterkum átök-
um, skapgerðir traustar og
samkvæmar. Mál var gott í
þýðingu Eliasar Marar, og vel
mundi það þegið af hlustend-
um ef hann gæti uppgötvað
fleiri rit svona góð til þýðing-
ar og komið þeim á framfæri
að hljóðnemanum.
Dagskrá íslendingafélagsins í
New York, sem flutt var þar
17. júní, en í Rikisútvarpinu á
fimmtudaginn nú í vikunni, var
hugþekk. Skemtikraftana flesta
könnumst við við frá fyrri
kynnum, en það skildi, að í
þesari dagskrá voru þeir fjarri
ættjörðinni, og raddblær þeirra
allur kynnti útlagaþrá þeirra,
sem um þá voru samansafn-
aðir. Tónlist Magnúsar Blöndals
Jóhannssonar og tilheyrandi
framsögn kvæða var tjáningar-
ríkt og tilfinningaþrungið. Þetta
er langbezta dagskrá, sem ég
hef hlýtt á frá Vestur-íslend-
ingum. Það duldist ekki heit og
einlæg þjóðemistilfining, er
setti mót sitt á samkomuna.
Maður þekkti ekki Thor Thors
sem sama mann og áður. Þegar
hann telur afrek þjóðarinnar á
tíu ára lýðveldistímabili, þá
gerir hann svo vel og minnist
ekki á það, að svo framarlega
stendur hún í samtökum stríðs-
æsingamanna, að hún hefur
framselt sitt land til upphafs-
árása á kommúnista og aðra
óvini bandarískra auðhringa.
Svo langt er nú komið, að
sjálfur Thor Thors hefur þá
háttvisi til að bera að stein-
þegja um stærsta atburð þess-
ara ára, hersetu á íslandi á frið-
artímum. Af því má nokkuð
marka afstöðu íslendinganna í
New York til þeirra mála. Thor
gerði Hauki Snorrasyni mikla
skömm til. Haukur anar með
fréttaauka á laugardagskvöldið,
ölóður af ferðalagi um Kanada,
og hefur ekki meiri háttvísi til
að bera en þá, að frammi fyrir
Leita oð
,,ófreskju"
Nokkrir dýrafræðingar eru
lagðir af stað í leiðangur frá
Jóhannesarborg í Suður-Afríku
og er ferðinni heitið til eyði-
merkurhéraðsins Karoo. Þar
þykjast ferðamenn hafa séð
„ófreskju", sem eftir lýsing-
unni að dæma líkist risaeðlum
fyrri jarðalda. Sjónarvottarnir
þykja áreiðanlegir, og því lögðu
vísindamennimir af stað. Dýrið
er sagt um fjögurra metra
langt og skrokkurinn furðu lít-
ill í hlutfalli \ið halann. Eftir
lýsingunni getur þetta verið
risastór legúancð'a eða maur-
æta en hugsanlegt er líka að á
þessum slóðura hafist við áður
ókunn dýrategund.
íslenzku þjóðinni telur Iiann
Kanadabúum það helzt til á-
gætis, að þeir hafi átt frum-
kvæðið að Atlanzhafsbandalag-
inu, og þar með auðvitað að
hersetu á íslandi og þeim fjör-
ráðum, sem íslendingum eru
búin af þeim aðgerðum. Hauk-
ur kemur eins og kálfur úr kú,
allsóvitandi um tilfinningar is-
lenzkrar þjóðar. Það er meiri
grallarinn sá strákur.
Síðasta erindi Óskars Bjarna-
sonar efnafræðings var þeirra
langaðgengilegast almenningi,
enda var hann nú kominn á
svið hinnar lífrænu náttúru.
Útvarpshiustendur mundu hafa
áhuga á því að fá hann öðru
sinni með flokk úr heimi efna-
fræðinnar. Það er sú fræði,
sem verður því aðgengilegri,
því meiri sem kynnin verða.
— Þátturinn um náttúrlega
hluti er nú alltaf ágætur, en
líklega aldrei betri en í síðustu
viku hjá Geir Gígju skordýra-
fræðingi. Hann náði í þáttinn
þeim léttleika, sem klæðir
þann þátt einkar vel. — Magnús
Magnúson fiutti 25 ára gamlan
ferðaþátt um Vestur-Skafta-
fellssýslu. Frásagnartónn
Magnúsar er léttur og gaman-
samur og skilmerkilegur, bland-
aður rómantik í sambandi við
fagra staði. Vel mundi það
þegið, ef útvarpið væri sér
meira úti um minningar frá
þessu skeiði sögunnar, þar sem
við sögu koma menn, sem
horfnir eru af sviðinu, en lifa
enn í minningum, merkilegir
menn sinnar samtíðar, þótt
ekki sé þeim líklegt langlífi
í þjóðarsögunni. Og þótt minn-
ingar séu ekki eidri en þetta,
þá flytja þær myndir af hátt-
um, sem nú eru horfnir, ekki
sizt á sviðum ferðalaga.
íþróttir hafa mjög látið til
sin taka i útvarpinu í vikunni.
Auk hins fasta íþróttaþáttar
var tvisvar útvarpað lýsingu
á knattspyrnu. Það útvarps-
efni fær misjafna dóma, hávaði
er fremur smekklítill, og feg-
urðar í máli og framsetn-
ingu er vart að vænta. En ég
get ekki efazt um, að menn,
sem íyllzt hafa af áhuga með
knattspyrnu geti mjög vel
notið þessara lýsinga. Und-
irritaður, sem ekki hefur
verið á knattspymuvelli síðan
fyrir fjórðungi aldar, segir það
fyrir sitt leyti, að ef hann
þekkti þessa nýju menn eins
vel og hann þekkti Thorstein-
sonana, Gunnar Halldórsson og
annan Schram, Magnússynina,
Stefán Ólafsson og fleiri á
þeirri tíð, þá mundi hann sjá
allan hópinn ljóslifandi fyrir
sér og fylgja knettinum í hverri
f i i. h y
sveiflu hlýðandi á lýsingu
Björgvins Schram. — Viðtalið
við Friðrik Ólafsson, taflmann,
var mjög ánægjulegt. Látleysi
og barnslegur hreinleiki þessa
efnilega íþróttamanns á andans
sviði var með eindæmum og
gefur mikil fyrirheit.
Hljómlistar naut maður, sem
manni er minnisstæð. Mexi-
könsku þjóðlögin voru mikill
lærdómur og hefðu þó mátt
vera meiri, ef íslenzkur fræði-
maður hefði verið iátinn fylgja
til nánari skilgreiningar. Það er
merkilegur hlutur þjóðarsögu
sagður í svona þáttum. „Bless-
un guðs i einverunni" eftir
Liszt, sem flutt var á þriðju-
daginn, var unaðsieg, og grun
hef ég um það, að ég hefði séð
ástæðu til að minnast ljúfra
síóuslu viku
laga Carls Billich mjög lofsam-
lega að þessu sinni og ýtarlegar
en að venju, hefði ég ekki
verið' truflaður við hlustun,
þegar sízt skyldi.
Vikan 11,—17. júlí.
Það er víst mál til komið að
minnast á fréttir útvarpsins
einu sinni enn. Fréttaaukar
þess eru oft með því ánægju-
legasta, sem það býður. Jafnvel
þótt samtal sé stirt og sofanda-
legt, eins og var á þriðjudags-
kvöldið um skriðuföllin í
Skagafirði og á Öxnadalsheiði,
þá getur blær samtalsins verið
svo heimalegur og hlýr, þegar
gætt er tilgerðarleysis, að mað-
ur kemst i enn nánara samband
við atburðina, sem um er rætt,
heldur en þó flutt væri hið
greinilegasta erindi. Fréttaauk-
inn frá skriðuföllunum í Skaga-
firði og á Öxnadal var miklar
fréttir um atburði, sem ollu
miklu tjóni, ægilegir atburðir
þeim, er næstir bjuggu eða
komust á annan hátt í per-
sónulegt samband við þá.
En svo voru það önnur
skriðuföll í öðrum fréttaauka.
Og það voru miklu ægilegri
skriðuíöll, sem grafið hafa mik-
ið af gróðurlendi landsins ekki
aðeins undir aurum og urðum,
heldur öðru enn verra, og ekki
aðeins gróðurlendið, sem við
höfum undir fótum, heldur eigi
siður andans gróðurlendi þess-
arar þjóðar, einnig margan
blettinn, sem mörg alúðarstund-
in heíir verið lögð við að rækta.
Og það var fréttaauki, sem
ekki átti heima í fréttum frem-
ur en persónulegt álit undirrit-
aðs á einum eða öðrum þætti
útvarpsdagskrárinnar.
Það voru fréttir, að yfirmað-
ur Atlanzhafsbandalagsins sé
kominn hingað til lands. Það
eru meira að segja mjög miklar
fréttir og svo sorglegar fréttir,
að ástæða hefði verið að að-
vara með sorgarlagi og gefa
einnar mínútu þögn á eftir til
bænahalds. Það gat líka heyrt
undir fréttir, hverjir lögðust
svo l%gt hér á lanái að sitja
með honum til borðs. Þdð lá
líka - beint við að láta þess
getið, ef hann hélt ræðu. Þá
gat einnig verið rétt að geta
þess sem sérstaklega fréttnæms
atriðis, ef hann hefði sagt eitt-
hvað af viti, en hefði þó ekki
verið smekklegt athæfi. En
ræðu hans, fyrst á ensku, siðan
á íslenzku, slikt heyrir eklci
undir fréttaflutning. Enn einu
sinni er verið að reyna að troða
því inn í þessa þjóð, að land
hennar sé til einskis nýtt nema
sem aðseturstaður manndráp-
ara með tilheyrandi tækjum og
það rökstutt með þeim raka-
leysum, sem við höfum hlýtt á
í meira en hálfan tug ára og
eiga engan sinn lika annan en
rök úlfsins fyrir því að eta
lambið. Nú má enginn taka
orð min svo, að ég sé að áfell-
ast Fréttastofuna fyrir að hlýða
fj’rirskipunum um að taka
glæpsamlegan þvætting á sína
vegu, eins og manndómsástand
er nú yfirleitt á landi hér. En
ekki getur maður varizt að
spyrja út í geiminn, hve langt
þess muni að bíða, að svo verði
þrýstingurinn öflugur frá al-
menningsálitinu á íslandi, að
Fréttastofan sjái sér ekki ann-
að fært en að segja sem svo,
ef hún fær kröfu um að birta
svona ræðustúf í fréttaauka:
Þetta er ekki frétt og Frétta-
stofan má ekki af sínum tíma
sjá til áróðurs á sviði alþjóða-
mála fram yfir það, sem vér
tökum orðrétt frá Lundúnaút-
varpinu, en þar eru svona fyr-
irlestrar aldrei fluttir í frétta-
tíma, og væri það því brot á
hefðbundnum reglum vorum
um útvegun og birtingu frétta.
Verðum vér því að vísa frá ósk
um birtingu í fréttatíma. Og
svo þegar málið kemur fyrir út-
varpsstjóra, þá segir hann:
Atlanzhafsbandalagið er mjög
merkilegur félagsskapur og
mikið rannsóknarefni. Sumir
segja, að það hafi miklu góðu
til vegar kornið og hafa þeir
mikið til síns máls. Aðrir segja
að það hafi verið, sé og muni
verða eingöngu til bölvunar, og
er ekki hægt að neita því, að
það eru miklar líkur til, að þeir
hafi á réttu að standa. Og þar
sem við höfum nú hlotið heima-
stjórn fyrir atbeina Hannesar
Hafsteins, þá tel ég rétt, að
við frestum málinu, þar til
rannsókn hefur farið fram á
þvi, hvort það muni verða ís-
lenzku þjóðinni til blessunar,
eða hvort það muni máske
verða henni til bölvunar, að út-
lendingar fái þetta land til
fullra umráða í þvi augnamiði
að tryggja það, að allir ís-
lendingar verði drepnir, ef tak-
ast mætti að koma á nýrri
heimsstyrjöld, en persónulega
er ég alveg á móti því, að verið
sé að stríða eins og ég mun
einhverntíma hafa tekið fram.
Eg legg því til, að Útvarpsráð
biðji Hjörvar, ég meina Helga
en ekki Daða Hjörvar, að
geyma þennan enska ræðustúf,
þar til rannsókn hefur farið
fram á þessa flókna, en á marg-
an hátt mjög merkilega máli,
sem varðar svo mjög velferð
þessarar þjóðar, einkum ef líf
hennar kynni að vera í veði. —
Svona bjartir hlutir geta vitr-
azt manni nú á tímum, enda
sagði Hannes Hafstein einu
sinni: „Sú kemur tið, að sárin
foldar gróa“.
Þá vildi ég enn einu sinni
láta í ljós mína botnlausu
hneykslun út af aumingjaskap
Fréttastofunnar í sambandi við
nafngiftir. Áður var þess getið,
að frelsishetjur Túnisbúa voru
kallaðir bófar i fréttum útvarps-
ins. Einn morgun þessarar viku
hétu þeir hryðjuverkamenn. Er
Fréttastofunni það eitthvert
metnaðarmál, að taka ekki
bendingum um að verða sér
ekki til skammar? Þá var þess
getið í fréttum vikunnar, að
Páll Robson hefði fengið frið-
arverðlaun kommúnista. Er
það Kominform, sem veitti hon-
um þessi verðlaun? Eða var
það eitthvert kommúnistariki
og þá hvert? Eða voru það ein-
hverjir ákveðnir nafnkenndir
kommúnistar, sem skutu sam-
an handa honum, og þá hverj-
ir? Eða var það kannske bara
heimsfriðarhreyfingín, s e m
veitti honum þessi verðlaun,
og hvemig mætti það þá ske,
að Fréttastofa Útvarpsins sé
ekki vandari að virðingu sinni
en það að fara ekki rétt með
nöfn heimsfrægra stofnana eða
vita ekki hvað hún er að segja?
— Benedikt Gröndal flutti er-
indið frá útlöndum. Erindið vílc
vel samið og efnislega viðun-"
andi eftir atvikum.
Góð erindi þessarar viku
voru: Fyrra erindi Sigurbjörns
Einarssonar prófesors um Mú-
hameð spámann. Sigurbjörn er
í hópi ágætustu fyrirlesara okk-
ar, þegar ekki þarf á öðrum
kostum að halda en fræði-
mennsku og ræðulist. Þá var
þáttur Steindórs Steindórssonar
um gróður landsins ágætur.
Standa fáir eða engir fræði-
menn Steindóri framar í ljósri
og aiþýðlegri framsetningu
fræða sinna. Er það hvort
tveggja, að gróður lands stend-
ur nærri áhuga almennings og
Steindór kann tökin á að leiða
fræðsluna út frá þeim punktum
sem tala þegar til hlýðandans.
— Ekki var ég fyllilega sam- •
mála Baldri Bjarnasyni um
Lloyd George, en erindi hans
var skemmtilegt og væri æski-
legt, að Baldur kynnti fræga
menn útlandsins oftar en hahn
gerir.
Samfellda dagskráin um svif-
flugið þótti mér takast vei.
Fréttir frá fulltrúaráðsfundi
Kvenréttindafélags íslands
veittu góða fræðslu um félags-
samtök sem manni finnst'
stundum að meira mættu láta
til sín taka, svo margt sem enn
er óunnið á vettvangi þess. —
Dagur og vegur var frísklegur
hjá Brodda Jóhannessyni og
kom hann víða við, sem vera
ber. En ekki var mér ijóst
hvert hann fór með eitur-
nautnaflugi sínu. *— Stundum
hlýtur maður ekki ómerkileg-
an fróðleik við að hlusta á
dóma hæstaréttar hjá Hákoni
Guðmundssyni.
Héraðslýsing Matthíasar frá
Kaldrananesi var mjög skýr og
látlaus. Hann hef ég með mestri
hófsemi heyrt ræða gegn hern-
aði og um kosti hins íslenzka
sveitalífs og ást á fornum hátt-
um, en fáir hafa þó gert það-á
áhrifameiri hátt. — Stefán
námsstjóri héldfir enn áfram
landafræði sinni og sögu i
barnatírrva 'Tsunnudagsins.
Stundum nálgast hann það, að
vera fullhátíðlegur, en það er
eitthvað við flutning hans og
raddhreim, sem forðar því að
verða að sök. Hátiðleiki hans
er sneyddur því að vera upp-
gerð. — Kvæði Daviðs Áskels-
sonar voru góð, einlæg tján'hag,
hugmyndalega sterk og vel
kveðin. Persónuleiki þessa
unga skáldá virðist vera svo
sterkur, að honum ætti að væra
hættulaust að hlusta á kveð-
skap hinna yngstu ljóðskálda
og athuga, hvort ekki mætti
hann eitthvað af þeim læra,
er formi ljóða hans mætti
verða til bóta.
Heimur í hnotskurn hefur
runnið sitt skeið á eðlilegan
og farsælan hátt. í hennar stað
er kominn franskur gaman-
reifari, kominn til ára sinna, en
Sveinn Skorri Höskuldsson flyt-
ur hann rösklega og á allan
hátt vel við sögunnar hæfi.
Laugardagsins er að wcr.-u
getið að þessu sinni, en ekki
með öllu víst, nema hans kunni
að verða getið í næsta þætii.
G. Bcn.