Nýi tíminn - 22.07.1954, Síða 4

4) — NÝI TlMINN — Fimmtudagur 22. júlí 1954
Kjarnorkuspren gjan er vopn
gegn mannkynssögunni
RœSa franska rithöfundarins Jean-
Hernámsútvarpið háskasam-
legt menningu þjóðarinnar
— segií Fékg íslenzksa rithölsanda
aB83MBBS3B5fc«B8t _ ___ _ j
A aðalfundi Félags íslenzkra rithöfunda, sem haldinn
var 25. maí, voru m.a. samþykktar eftirfarandi tillögur:
Paul Sartre á fundi HeimsfriSarráSsins
Enginn þeirra menntamanna,
sem komið hafa fram á
. sjónarsviðið í Evrópu síðan
heimsstyrjöldinni síðari lauk,
hefur vakið aðra eins athygli
og umtal og franska skáldið
og heimspekingurinn Jean-
Paul Sartre. Skáldsögur hans
' og heimspekirit hafa komið út
á fjöldamörgum tungumálum
og leikritin fara sigurför
land úr landi, eitt hefur til
dæmis verið sýnt hér í Þjóð-
leikhúsinu og annað leikið í
Ríkisútvarpið. Eins og fjöld-
inn allur af fremstu skáldum
og hugsuðum Frakklands fyrr
og síðar hefur Sartre tekið
virkan þátt í þjóðmálabarátt-
unni í landi sínu allt frá því
• hann gekk í andspyrnuhreyf-
inguna gegn hernámi Þjóð-
verja. Upp á síðkastið hefur
• hann gengið fram fyrir
skjöldu í ræðu og riti til- að
gagnrýna stríðsstefnu Atlanz-
hafsbandalagsins og kúgunina
sem þjóðirnar í nýlendum
Frakka eru beittar.
Síðan á Heimsfriðarþinginu í
Vínarborg í hitteðfyrra
hefur Sartre tekið virkan og
vaxandi þátt í starfi Heims-
friðarhreyfingarinnar. Leigu-
pennum stríðsæsingafíflanna
hefur að vonum gengið illa
að samræma þátttöku Sartre
og annarra slíkra í Heimsfrið-
arhreyfingunni þeirri kenn-
ingu sinni, að þessi volduga
milljónahreyfing, sem með
dæmalausum hraða hefur
breiðzt út um löndin, sé snið-
ugt herbragð rússneskra
heimsvaldasinna, sem e;gi að
hjálpa þeim til að afvopna
Vesturveldin án þess að Sov-
étríkin þurfi nokkru að fórna
af sínum herbúnaði. Sartre er
einmitt kunnur fyrir óvægilega
gagnrýni á sóvézkum stjórn-
árháttum. Harin hefur hvað
eftir annað átt í hörðum
snerrum við franska komm-
únista, bæði eftir og áður en
hann hóf þátttöku í Heims-
friðarhreyfingunni- Það sem
hælbítar hreyfingarinnar vilja
sízt viðurkenna er einmitt
sannað með aðild Sartre.
Heimsfriðarhreyfingin er sam-
tök fólks með gerólíkar skoð-
anir á flestu milli himins og
jarðar, nema því að mál mál-
anna í heiminum í dag er að
hindra að nýtt ófriðarbál
verði tendrað, því að þar
myndi menningararfur kyn-
slóðanna og jafnvel mannkyn-
ið allt brenna til ösku.
Úér fer á eftir lausleg þýð-
ing á ræðu sem Jean-Paul
Sartre flutti á þingi Heims-
friðarráðsins í Berlín í maí-
mánuði í vor: „Ef kjarnorku-
sprengju væri varpað myndi
það kalla yfir menn hættu,
sem við þekkjum helzt til
vel. En það eitt að ógna með
kjarnorkuvopnum hefur í för
með sér gagngerða breytingu
á samskiptum þjóðanna. Það
er tiaraorkusprengjan sem
einkennir það sem við köll-
um kalda stríðið. Hingað til
hefur þurft milljónir manna
til að bana milljónum manna
og til þess að fá fjöldann til
að sætta sig við dauíann og
Erlend
é i ð t si d i
■____________________/
baka hann öðrum varð viður-
eignin að spegla ástríður
fjöldans ef ekki hagsmuni
hans að vissu marki og hún
mátti ekki brjóta of berlega
í bág við réttlætiskennd hans.
Það er innganga fjöldans í
þjóðaherina sem knúið hefur
ríkisstjórnirnar til að gera
greinarmun á árásarstyrjöld-
um og varnarst.yrjöldum —
Jean-Paul Sartre
árásarstríðin eru þau sem aðr-
ir heyja en varnarstríðin þau
sem maður heýir sjálfur. Þann
ig er því varið að meira að
segja á stríðstímum hefur al-
menningsálitið nokkurt taum-
hald í borgaralegum lýðræð-
isríkjum.
En einkum: í heimsstyrjöld-
inni síðari og eftir hana,
í hernumdum löndum Evrópu
og Sovétríkjunum, síðar í
Kína og Indó-Kína, höfum við
orðið áhorfendur að því að
myndazt hafa alþýðuherir,
sem lifa meðal alþýðunnar en
ekki á alþýðunni. Alþýðuher
berst gegn árásarsegg, her-
námsveldi eða nýlenduveldi.
Alþýðuher getur einungis háð
varnarstríð eða frelsisstríð, al-
þýðuher ver sjálfan sig og
sína eigin fcsturjörð, hann
getur ekki ráðizt á aðra þjóð
eða sótt yfir landamæri öðru
vísi en að fyrirgera eðli sínu.
Þetta kom á dagrnn þegar
reynt va-r að fá stríðsmennina
úr andspyrnuhreyfingu okkar
Frakka til að berjast í Indó
Kína. Alþýðuherinn hefur
eignazt algera andstæðu þar
sem er kjarnorkusprengjan,
alþýðuherinn og kjarnorku-
vopnið eru þær tvær andstæð-
ur sem einkenna okkar tíma.
Einmitt þegar það er komið
á daginn að þátttaka allrar
þjóðarinnar í stríði er atriði
sem stuðlar að því að friður
haldist, hefur leystst úr læð-
ingi reginafl, sem gerir for-
ystumönnum Vesturveldanna
fært að heyja styrjöld án al-
þýðunnar.
Styrjöldin skilst frá mann-
kyninu Fjöldinn sem háði
hana og þjáðist í henni held-
ur ekki lengur aftur af henni.
I gær voru stéttaandstæður
innan hersins. I dag er það
á valdi nokkurra auðmanna
og leigðra þjóna þeirra að
heyja kjarnorkustríð. Banda-
rískur blaðamaður sagði eitt
sinn við mig í fullri hrein-
skilni: „í Bandaríkjunum cr
fólk svo friðarsinnað að það
tekur heldur þann kost að
varpa kjarnorkusprengjum á
óvini sína en að hervæða fót-
gönguliðið“. Þetta er auðvitað
óréttlátur dómur, bandarísk
alþýða vill frið. En þeim mun
betur sem tekst að sannfæra
hana um að hennar sé ekki
þörf til að heyja stríð, því
minni áhrif hefur hún á rás
viðburðanna. Henni er talin
trú um að hún geti ekki haft
áhrif á rás viðburðanna og
þess vegna eru svo litlar
hömlur á kjarnorkustríði. —
Nokkrir ráðherrar gætu
hrundið því af stað á morgun
þvert ofan í hagsmuni og
vilja þjóðarinnar. Það er má-
ske stórkostlegasta hættan.
17'jarnorkusprengjan er eina
■1*- vopnið sem hentar kúg-
andi minnihluta. Án hennar
gæti hann ekki leyst hlut-
verk sitt af hendi. Hlutverk
hans er að halda við óhlut-
lægum tálmunum milli þjóða
og milli þjóðahluta og stjórna
í berhögg við sögulega og þjóð
hagslega nauðsyn. En það
verður erfiðara og erfiðara að
fá fólk til að breyta gegn
vilja sínum og hagsmunum.
Hverjum dettur í hug að hægt
sé til lengdar að nota Þjóð-
verja sjálfa til að halda
Þýzkalandi klofnu í tvennt?
Hvernig er hægt að nota
Frakka til að koma á lagg-
irnar Vestur-Evrópuher, sem
yrði þéim til glötunar? Hvern-
ig er hægt að nota Evrópu-
menn til að halda áfram
kalda stríðinu, úr því að þeir
eru sjálfir fyrstu fórnarlömb
þess? Nú er svo komið að
kúgararnir fá færri og færri
aðstoðarmenn úr hópi hinna
kúguðu. Refjar, áróður og
jafnvel fjármunir er ekki eins
áhrifaríkt og áður. Við höfum
glatað Indó Kína vegna þess
að það var andstætt sögu-
legri nauðsyn að málalið, tug-
þúsundir kílómetra frá heima-
stöðvum sínum, sigraði al-
þýðuher. Eftir er aðeins ein
undankomuleið — kjarnorku-
sprengjan. Kjarnorkusprengj-
an er vopn gegn mannkyns-
sögunni.
eir sem reyna að hræða
okkur með tilraununum
við Bikini tala ekki um sig-
ur, vegna þess að þeir vita
Útvarpið á Keflavíkur-
flugvelli
„Félag íslenzkra rithöfunda
telur það ósamboðið virðingu ís-
lenzku þjóðarinnar og engan
veginn háskalaust menningu
hennar, að bandaríska útvarpið
á KeflaVíkurflugVelli reki starf-
semi sína ón íhlutunar af hálfu
íslenzkra stjórnarvalda. Félagið
skorar því á ríkisstjórn fslands
að gera ráðstafanir til að koma
þeirri skipan á, að útvarp þetta
verði háð eftirliti og samvizku-
samlegri gagnrýni ábyrgra ís-
lenzkra trúnaðarmanna“.
Kynning íslenzkra bók-
mennta
„Félag íslenzkra rithöfunda
vítir mjög það tómlæti, sem nú
ríkir í skólum landsins um
kjmningu íslenzkra bókmennta
og menningarerfða og skorar á
menntamálaráðherra og fræðslu-
málastjóra að koma því til leið-
ar, að lestur íslénzkra skáldrita
verði stórum aukinn í unglinga-
skólum, gagnfræðaskólum og
öðrum framhaldsskólum, viku-
lega fluttir fyrirlestrar um ís-
lenzka tungu og menningu og
öðru hverju höfð bókmennta-
kynning, þar sem nemendur og
kennarar séu virkir aðilar, en
einnig öðruhverju fengnir til
færir menn, sem ekki eru
tengdir skólunum, fræðimenn,
skáld og rithöfundar, svo sem
tíðkast mjög með frændþjóðum
vorum.
Félag íslenzkra rithöfunda tel-
ur óviðunandi, hve íslenzkar nú-
tímabókmenntir eru lítill þáttur
í dagskrá Ríkisútvarpsins og fel-
ur stjórn félagsins að snúa sér
til útvarpsráðs og fá til vegar
komið breytingu til hins betra“.
Handritamálið
„Aðalfundur Félags íslenzkra
rithöfunda lýsir ánægju sinni yf-
ir afstöðu rikisstjórnar og Al-
þingis til handritamálsins og
leggur áherzlu á, að ríkisstjórn
íslands hafi forgöngu um að
kynna dönsku þjóðinni almennt
hinn íslenzka málstað í handrita-
málinu, þar eð reynslan hefur
sýnt, að þeir af dönskum al-
menningi, sem öðlazt hafa þekk-
Framhald á 11. síðu.
að aðrar þjóðir hafa einnig
klofið frumeindakjarnann og
geta einnig beitt kjarnork-
unni til eyðingar ef þeim er
ögrað. Hér er um það að
ræða að reynt er að kúga okk-
ur með hótunum um eyðingu
mannkynsins. Þeir reyna að
stöðva mannkynssöguna eins
og Jósúa stöðvaði sólina, með
því að hóta að sprengja heim-
inn í loft upp. „Við vörpum
henni á Indó Kínverja, Kín-
verja eða Rússa, það er sama
hverjir eru“. Til þess að fá
jörðina til að hætta að snú-
ast hóta þeir að kveða mann-
kynssöguna niður með því að
útrýma þeim sem skapa sög-
una. Það er það eina sem
þeir geta, útrýmt manninum
ef hann skyldi ætla að taka
upp á því að breytast. Kjarn-
orkusprengjan sjálf er í einu
undirstaða og allt inntak
stefnu sem er gjörfjandsam-
leg sannri framþróun mann-
kynsins, sem miðar að því að
setja þessa kosti: alger kyrr-
staða eða alger eyðing.
fThl allrar hámingju er það
sjálft vald stríðsæsinga-
mannanna sem sigrar þá,
hrunið sem þeir eru að búá
okkur er of algert. Það ógn-
ar okkur öllum, en þeir þora
ekki að hleypa því af stað.
Er hægt að þurrka út mann-
kynið vegna þess að her-
fylki landgönguliða Banda-
ríkjaflota er hrakið á flótta
í Kóreu eða vegna þess að
Dien Bien Phu fellur? Vopnið
er of óskaplegt, það verður
ekki hamið. Með hverjum degi
sem líður verður það fjar-
skyldara hlutlægum veruleika.
Þeir sem ráða yfir þessu
vopni eru og vissir í sinni
sök og hafa því meira að
segja gleymt frumstæðustu
reglum um skipti ríkja, þeir
láta sér nægja að hóta en
gera ekki alvöru úr hótunun-
um. En meðán þessu fer fram
eru tálmanirnar að hrynja,
ný tengsli eru hnýtt, þjóð-
irnar hræðast ekki lengur
hver aðra, ný eining myndast
í Evrópu og meira að segja
um heim allan, máské er nýtt
samfélag ríkja Evrópu að
myndast og það verður ekki
stöðvað með neinum ráðum.
Vegna þess að kjarnorku-
sprengjan reynir að bjóða
mannkynssögunni byrginn á
hún á hættu að detta alger-
lega úr sögunni. Fram til
þessa hafa reiði, skyssur,
misreikningar verið þýðingar-
lítil smáslys í hinni sameig-
inlegu sögu. Nú geta þau orð-
ið fyrirferðarmikil, geðshrær-
ingar forystumanns geta haft
áhrif- á gang sögunnar. Mann-
kynssagan verður að fjar-
lægja tundrið úr kjarnorku-
sprengjunni, ella mun sprengj-
an tæta heiminn í sundur.
Þjóðirnar eiga tvöfalt hlut-
verk fyrir hendi. Þær verða
að: sameinast gegn sprengj-
unni, knýja fram frið án
þess að gefa kjarnorkuvopn-
inu nokkru sinni tíma eða
tækifæri til að springa. Það
verður að koma á friði í Kór-
eu og Indó Kína. Þýzkaland
verður að sameinast. Frammi
fyrir óbifanlegri einingu þjóð-
anna mun óraunhæfni kjarn-
orkuhótananna sjást í réttu
ljósi. Við verðum að berjast
gegn kjarnorkuógninni. Þjóð-
irnar hafa krafizt og krefjast
enn að fimmveldin banni
framleiðslu og notkun kjarn-
orkuvopna. Á liðnurn tímum
hefur stríðið oft mótað mann-
kynssöguna. En nú á dögum
myndi stríð vera sama og
heimsendir og það er því frið-
urinn einn sem megnar að
skapa sögu“.
M. T. Ó.