Nýi tíminn - 12.03.1959, Qupperneq 6

'/) — NÝI HÍMINN — Fimmtudagur 12. marz 1959 -
’ ■ ' ' '—'
"---------------—--------—---------------
NYI TIMINN
tjtgefaiuli: Só.síaIi«taflokkurinu.
Kitstjóri og ábyrgðarmaður: Ásmundur Sigurðsson.
Áskriftargjakl kr. 50 á ári.
_______________________|______ .
HeimiKsböl Framsóknar
17" vejnstöfum og kvörtunum
Framsóknarmanna vegna
btjórnmálaástandsins þessa
crnáriuði er venjulega beint gegn
íðrum en rétt er. Um stjórn-
nálaóstandið nú og þjóðmála-
lorfur eiga Framsóknai’menn
■ jkki við neina að salcast nema
ilokksleiðtoga sína, Eystein
■Jónsson og Hermann Jónasson.
Fyrir nokkrum mánuðum voru
ressir menn í ríkisstjórn með
iruggum þingmeirihluta, og af
jeim var krafizt þess eins að
reir stæðu við þann stjórnar-
amning sem þeir höfðu sjálfir
£ért. Þeir áttu þess kost að
eysa vandamálið um stjórnar-
■krárbreytingu og kjördæma-
■kipun í samvinnu við alþýðu-
clokkana, samkvæmt stjórnar-
■amningnum. Tii þess var ætl-
azt, að þeir leystu efnahags-
rnálin í samráði og samvinnu
"ið verkalýðssamtökin, eins og
■iinnig hafði verið hejtjð við
■nyndun stjórnarinpar. Til þess
var ætlazt, að þeir staeðu við
gefin loforð um brottför hers-
:ns. Til þess var ætlazt að
þeir létu ekkj nó’itískt ofstæki
'ig frekju Vilhjálms Þórs og
'Juðmundar í. Guðmundssonar
afstýra því, að tekin væru
rnjög hagstæð lán til að standa
ið loforð stjórnarsamningsins
ím kaup 15 stórra togara.
17’ramsóknarforingjarnir kusu
■ að henda frá sér ríkis-
tjórnaraðstöðu og þeim stór-
kostlegu möguleikum til þjóð-
.tíollra starfa sem fólst í fram-
kvæmd þessara loforða stjórn-
arsamningsins. Þeir kusu að
isteypa flokki sínum í þá al-
geru óvjssu og hættu sem hann
' elur nú blasa við, og talað er
v.m og skrifað í þeim ókarl-
mannlega kveinstafatón, að
• ondir menn í ýmsum áttum
ætli nú að vera vondir við
Framsóknarflokkinn og fólkið
strjálbýlinu. Gegndarlaus
/röngsýni og afturhaldssemi
Systeins Jónssonar, Vilhjálms
Þórs og nánustu félaga þeirra
mun mestu hafa ráðið um að
:.ö FramsóknarflokkurÍHn tók
bá fíflalegu ákvörðun að rjúfa
tjórnarsamstarfið í desember
cg hlaupa frá mörgum beztu
cg merkustu málum stjórnar-
.amningsins óleystum. Ýmsir
Framsóknarflokksmenn hafa
ymprað á þeirri skýringu, að
Eysteinn og afturhaldsklíkan í
Framsókn hafi verið sárlega
blekkt Bjarni Benediktsson
háfi talað hlýlega um væntan-
'egt samstarf og samstjórn í-
’ialds og Framsójrnar, ásamt
ilheyrandi baráttu gegn kom-
múnismanum, og Eysteinn
11 alið sér fært að rjúka úr
tjórn vesna þess að hann
gæti jafnharðan setzt í aðra
enn tryggilegri. Ekki skal um
>að dæmt hve mikið er til í
þeSsari skýringu vonsvikinna
Framsóknarmanna, sem í
iengstu lög vilja halda í þá
von að foringjar Framsóknar-
flokksins séu ekki þeir erki-
klaufar í stjómmálaforystu og
þeir hafa reynzt undanfarið.
Og engrar skýringar annarrar
er þörf en að mikið vantar á
að menn eins og Eysteinn Jóns-
son og Vilhjálmur Þór hafi
verið samstarfshæfir við verka-
lýðsflokka, svo rótgróið er aft-
urhald þeirra, þröngsýni og
algert vanmat á verkalýðs-
hreyfingunni í landinu og því
hvert vald hún er orðin í ís-
lenzkum stjórnmálum.
vað eftir annað hafa þeir
Framsóknarmenn, sem eru
einlægir vinstrisinnar orðið
fj'rir sárum vonbrigðum með
flokkinn. Þó tekizt hafi að
losna við verstu afturhalds-
draugana úr forystunni þegar
íhaldsþjónusta þeirra var orðin
að algeru hneyksli, hefur jafn-
an sótt í sama farið. Það
þurfti hvorki meira né minna
en uppreisn á flokksþinginu
1956 til þess að takast mætti
að draga Eystein á drottning-
areyrunum út úr hinni illa
þokkuðu afturhaldsstjórn með
íhaldinu. Hann lézt þá slá
undan í bili og tókst að halda
völdunum í flokknum með því
að lofa bót og betrun. En í
stjórnafsamstarfinu við Al-
þýðubandalagið var löngum
Ijóst að hann hafði ekkert
lært og erjgu gleymt, aftur-
haldsklíka Framsóknar hélt enn
um alla valdaþræði flokksins,
uppreisnin á flokksþinginu
1956 rann út í sand vegna þess
að lálið var ógert að losa flokk-
irin við þá forystumenn sem
svo gegnsósaðir eru íhaldslund,
þröngsýni og skilningsleysi á
verkalýðshreyfinguna að þeir
hljóta að verða dragbitur og
skemmdaraðili á hverri til-
raun til heiðarlegs vinstra sam-
starfs, hverri tilraun til vinstri
stjórnar sem aetti það nafn
skiljð.
ess vegna er ekki til neins
fyrir Framsóknarmenn að
bera á torg kveinstafi sína um
vonda menn, sem vilji vera
vondir við Framsóknarflokkinn
og fó'kið í strjálbýlinu. Það
sem vinstri menn í Framsókn-
arflokknum eiga nú við að
stríða, er beimilisböl flokksins,
afturhaldssamir, þröngsýnjr
forustumenn, sem reynzt hafa
ósamstarfshæfir um vinstri
stjórn og vinstri stefnu í þjóð-
málum. Eysteinn Jónsson og
Hermann Jónasson áttu þess
kost fyrir fáum mánuðum að
leysa kjördæmamálið og önnur
stórmál íslenzkra stjórnmála i
dag, með því einu að standa
heiðarlega að framkvæmd
þeirrar stiómarstefnu og þeirra
stjórnaiioforða sem þeir og
flokkur þeirra höfðu gengizt
undir 1956. Þeir kusu að henda
þeirri aðstöðu frá sér og flokki
sínum, og eiga Framsóknar-
menn við enga aðra að sakast.
Afturgengin heimsvcildastefna
ríður húsum í Mið-Afríku
250.000 Evrópumenn reyna oð halda
sjö milljónum Afrlkumanna I viSjum
egar Harold Macmillan kom
til Moskva á dögunum, lá
honum það þyngst á hjarta að
fræða heimamenn á þvi að
brezk heimsveldisstefna væri
úr sögunni, nú hefði heims-
veldið breytzt í samveldi, þar
sem ríkti eindrægni og jafn-
rétti. Forsætisráðherra brezku
íhaldsstjórnarinnar ætti að
skreppa til Rhodesíu og Ny-
asalands í Afríku einhvern
daginn og flytja mönnum þar
um slóðir þennan gleðiboð-
skap, atburðir síðustu daga
virðast benda til að hann hafi
ekki enn borizt til eyrna
250.000 brezkum landnemum,
sem þar ráða yfir sjö milljón-
um Afríkumanna. Sambands-
stjórn Rliodesíanna beggja,
syðri og nyrðri, og Nyasa-
lands, hefur bannað öll
stjórnmálasamtök Afríku-
manna, hneppt foringja þeirra
í fangabúðir hundruðum eða
þúsundum saman, látið her
sinn og lögreglu brytja niður
Afríkumenn, sem dirfzt hafa
að- mótmæla þessum aðför-
um, og nú síðast látið flytja
úr iandi í járnum brezkan
Verkamannaflokksþingmann,
John Stonehouse, sem kominn
var gagngert frá London til
að kynna sér af eigin raun
eindrægnina og jafnréttið í
þessum hluta samveldisins.
Dhodesía er hluti af liáslétt-
unni miklu, sem teygir sig
meðfram austurströnd Afríku
frá Ethíópíu í norðri suð-
ur undir Góðrarvonarhöfða. I
1300 til 2000 metra hæð yfir
sjávarmál er loftslag ekki
heitara en svo að Evrópu-
menn kunna vel við sig.
Flestallir evrópskir landnem-
ar í Afríku sunnan Sahara
eru samankomnir á þessari
liásléttu, hafa gert almenn-
inga Afrikumanna að plant-
elcrum i einkaeign, láta Afr-
íkumenn vinna á jörðum sín-
um og þjóna sér á heimilum
sínum fyrir lítilfjöriega l>ókn-
un og eru staðráðnir í að
svífast einskis til að halda
fullum yfirráðum í þessu gós-
enlandi. Bretar í Kenya
drekktu uppreisn Má-má
hreyfingarinnar í blóði 30.000
Afríkumanna og í Suður-
Afríku hafa evrópskir land-
nemar undanfarin ár verið
önnum 'kafnir að svipta hinn
afríska meirihluta lands-
manna öllum réttindum.
Rhodesíurnar og Nyasaland
liggja norður af S- A.friku.
Þær fyrrnefndu draga nafn
af Ceci] Rhodes, enska heims-
veldissinnanum og auðmann-
inum, sem kom af stað Búa-
stríðinu til að komast yfir
gull- og demantanámur Suð-
ur-Afríku.
jT’ram til 1953 voru þessi
* lönd þrjár aðskildar stjórn-
arfarsheildir. Suður-Rhodesia,
Ilastings Banda
þar sem evrópskir landnemar
eru lang fjölmennastir, einn
á móti hverjum fjórtán Afr-
ikumönnum, dregur mjög dám
af Suður-Afríku. Landnem-
arnir fengu töluverða sjálfs-
stjórn og notuðu hana til að
lögfesta 'kynþáttamisrétti á
öllum sviðum. I borgum
landsmanna í S-Rliodesíu get-
ur Afríkumaður ekki fengið
lóðarréttindi fyrir hús og
lcosningaréttur er bundinn
við slíka eign eða árstekjur
sem eru margfalt hærri en
tekjur Afríkum. sem vinnu
liafa. Embættismenn nýlendu-
málaráðuneytisins í London
stjórnuðu NoUður Rhodesiu
og Njrasalandi til 1953. Stjórn
þeirra var Afríkumönnum
nokkur vernd gegn ágengni
landnemanna, Afríkumenn
höfðu mun meira stjórnmála-
frelsi en í Suður-Rhodesíu,
öflug verkalýðssamtök þeirra
komust á legg á námusvæðum
Norður-Rhodesíu og kyn-
þáttamisréttis gætti langtum
minna á verndarsvæðum ný-
lendumálaráðuneytisins en í
sjálfstjórnarríki landnemanna.
í Norður-Rhodesíii er einn
evrópskur landnemi á móti
hverjum tuttugu Afríkumönn-
um og í Nyasalandi einn á
móti 360.
T andnemarnir sóttu það
lengi fast að fá þessi
þrjú lönd sameinuð undir
sinni eigin stjórn. Þegar
stjómir hinna voldugu námu-
félaga í Rhodesíu lögðust á
sömu sveif, höfðu þeir sitt
mál fram. Námufélög í eigu
brezkra, bandarískra, belg-
iskra og portúgalskra auð-
manna vinna V jörðu í Norð-
ur Rhodesíu yfir 400.000 lest-
ir af kopar auk gulls, króms,
sinks, blýs, úrans og fleiri
jarðefna, Hluthafar í námu-
félögunum hafa á undanförn-
um árum fengið greiddan um
2000 milljón króna arð á ári
hverju og fyrirtækin fá að
afskrifa stofnkostnað sinn á
fimm ánim. Hið þéttbýla Ny-
asaland er ótæmandi upp-
spretta ódýrs, afrísks vinnu-
afls fyrir námufélögin og
önnur fyrirtæki landnemanna.
Afríkumenn í Norður Rhodes-
íu og Nyasalandi voru mjög
andvigir stofnun samhands-
ríkisins, en þegar íha'dsmenn
komust til valda í Bretlandi
á ný voru þeir ekki seinir
á sér að láta að óskum land-
nemanna og námufélaganna.
Stofnað var sambandsþing,
þar sem evrópskir landnemar
eiga 26 fulltrúa en tuttugu
og átta sinnum fleiri Afríku-
menn fengu ekki nema sex
þingmenn. Sir Roy Welensky,
sem er pólitískur umboðsmað-
ur námufélaganna, hefur
lengst af verið fyrir sam-
bandsstjórninni.
T Zimbabwe og víðar í Rhode-
*■ síu hafa fundizt miklar
rústir af borgum ríkis Bantú-
manna, sem stóð með blóma
á miðöldum. Þrælaveiðar Evr-
ópumanna og araba og
bræðravig sem af þeim hlut-
ust léku Afríkuþjóðir sunn-
an Sahara grátt og ríkjaskip-
un fór á ringulreið. Með
stofnun nýlendna komu kaup-
sýsla og kristindómur hvíta
mannsins og færðu ættflokka-
skipulag Afríkumanna úr
skorðurri. Þegar teknir voru
upp nútima atvinnuhættir í
iðnaði og námugreftri, varð
ekkj komizt hjá að veita
Framhald á 10. síðu.
BCLGíAN
CONCO
X
TANCANYIKA
- í>
: J--: 'A. .:•>
: • / M
: >
---- L'itongw* r
NOKTHCKH PHODES/A
■k
M
JSalisbury
SOUrHERH £
RHOOES/A }
Kort af Rhodesíu og Nyhsalandi og umliverfi þeirra.
Á Afríkukortinu í liorninu sést yfir hvaða hluta álf-
unnar hitt kortið nær.