Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.12.1992, Blaðsíða 4

Solveig Pálsdóttir ljósmóðir (1821-1886) var valin til
ljósmæðranáms í Kaupmannahöfn að tilstuðlan stiftamt-
manns og fyrir áeggjan Andreasar D. I. Haalland, sem
skipaður hafði verið læknir í Vestmannaeyjum með
sérstöku tilliti til ginklofans, sem þar geisaði og olli
miklum ungbamadauða.
Solveig var ógift og hafði ekki fætt bam og braut þetta
í bága við inntökuskilyrði Fæðingarstofnunarinnar.
Undanþága fékkst með konungsúrskurði 9. des 1841.
Hún var ljósmóðir í Vestmannaeyjum 1843-1867.
Til að vinna bug á ginklofasýkingunni í nýfæddum lét
Peter Schleisner læknir koma upp sérstakri fæðingar-
stofnun í Eyjum. Þar vann Solveig um skeið en hlutverk
hennar varð síðan samhliða ljósmóðurstörfum að fram-
fylgja meðferð Schleisners í heimahúsum. En hún var
aðallega fólgin í ströngu eftirliti með almennum hollustu-
háttum og notkun hinnar nýju naflaolíu, kopavíabalsam,
sem ættað var frá indíánum í Amasonskógum Brasilíu - og
áður óþekkt í Evrópu. Notkun þessa lyfs var talið hafa
ráðið úrslitum um lækningu ginklofans í Eyjum.
Solveig var tvívegis sett til að gegna héraðslæknis-
störfum í Eyjum.
Solveig varembættisljósmóðir íReykjavík 1867-1886
og þjónaði i Seltjamamesumdæmi ásamt Þorbjörgu Sveins-
dóttur 1875-1881
Ljósmæðraætt úr Skagafirði og Austur-Skafta-
fellssýslu
Ragnheiður Ólafsdóttir ljósmóðir var fædd um 1722
líkl. á Bakka, Viðvíkursveit, Skagafirði d. 1799 í Hafnar-
firði. Faðirhennar var Ólafurbryti á Hólum í Hjaltadal og
bóndi á Bakka (f. 1693) Jónsson.
Móðir hennar var Oddný (f. um 1700) Gísladóttir
bónda á Reykjum Jónssonar. Ragnheiður er föðursystir
Oddnýjar Steingrímsdóttur ljósmóður (sjá ættarkort).
Hún tók ljósmóðurpróf hjá Bjama landlækni Pálssyni
að Nesi við Seltjöm 12.10. 1763. og var ljósmóðir í
Bessastaðasókn á Álftanesi 1763-1792. Maður hennar
var Helgibóndi og hreppstjóri á Hliði (f. um 1720 d. 1785)
Jónsson. Af átta bömum þeirra vom tvær ljósmæður:
Valgerður (1759-1821) og Oddný (1768-1834) (sjá ættar-
kort).
Valgerður Helgadóttir var fædd 1759 á Hliði, Álfta-
nesi, Gullbr. d. 1821 í Sviðholti. Ljósmóðurpróf tók hún
væntanlega að Nesi við Seltjöm um 1800. Hún var
ljósmóðir í Bessastaðasókn á Álftanesi 1790-1820 og
naut launa 1805-1809 af ljósmóðurpeningum úr konungs-
fjárhirslu. Maður hennar var Bjami Halldórsson (f. 1755
d. 1828) bóndi og lögréttumaður í Skildinganesi við
Reykjavík, síðar í Sviðholti. Hann var um tíma ráðs-
maður Bessastaðaskóla.
Oddný Helgadóttir var fædd 1768 að Hliði, Álfta-
nesi, og d. 29.6. 1834 í Hraungerði í Flóa, Ámessýslu.
Ekki er kunnugt um nám Oddnýjar í ljósmóðurfræði,
en hún var nefhd ,Examineruð Jordemoder” í dagbók
Sveins landlæknis Pálssonar 6. mars 1814. Hún var starf-
andiljósmóðiríSelvogi, Ámessýslu 1790-1801 ogHraun-
gerðis- og Sandvíkurhreppum 1801-1824 og naut launa
1814-1824. Um skeið var hún bamfóstra hjá Lewetzow
stiftamtmanni Bessastöðum. - Hún var gift Benedikt skrif-
ara hjá Lewetzow sem síðar var prestur í Vogsósum í
Selvogiogfrá 1801 íHraungerði. Hann varf. 1764 d. 1839
sonur Sveins prófasts síðast Hraungerði Halldórssonar og
Önnu Eiríksdóttur frá Skálafelli, Suðursveit, A-Skafta-
fellssýslu. Systur Önnu vom ljósmæðunar Kristín og
Þórdís og bróðir þeirra var Jón Eiríksson konferensráð,
hinn kunni velgerðarmaður íslands á 18. öld. Anna
Benediktsdóttir (f. 17.3. 1791 d. 7.5.1865) var ljósmóðir
og hennar dóttir er Oddný Friðrika ljósmóðir. Sveinn (f.
1792 d. 1849) bróðir Önnu var prestur á Sandfelli, Öræf-
um, síðar á Mýmm, Álftaveri, V-Skaft. Kona hans var
Kristín Jónsdóttir frá Árvelli á Kjalamesi. Böm þeirra
vom Þorbjörg ljósmóðir (sjá ættarkort), Ragnheiður (skrif-
aði sig Svenzon) ljósmóðir og Brynjólfur (skrifaði sig
Svenzon). Hann kvæntist ekki en átti 3 launbörn. Eitt
þeirra var Borghildur ljósmóðir, sem hann átti með Krist-
ínu Gunnarsdóttur frá Hvammi í Landssveit í Rangárvalla-
sýslu Dóttir Borghildar var Ingibjörg ljósmóðir.
Oddný Steingrímsdóttir fædd um 1776 á Dýrfmnu-
stöðum, Akrahreppi, Skagafirði, dáin 14.6.1846 í Landa-
koti, Álftanesi, Gullbringusýslu. Faðir hennar Stein-
grímur Ólafsson bóndi á Hofdölum, Skagafirði, síðar í
Viðvíkursveit Jónssonar og Oddnýjar Gísladóttur frá . j ■
Reykjum. Móðir hennar var Guörúrf Björnsdóttir bónda
á Svaðastöðum Sigfússonar. Oddný er bróðurdóttir
Ragnheiðar Ólafsdóttur (sjá ættarkort). Oddný nam ekki
ljósmóðurfræði svo vitað sé. Hún var ljósmóðir í Mos-
fellssveit 1793-1815 og Bessastaðasókn á Álftanesi 1815-
1844. Hún naut launa 1805-1844 og var nefnd yfirsetu-
kona í aðalmanntali 1840.
ÞorbjörgSveinsdóttirljósmóðir(1827-1903). Faðir
hennar var séra Sveinn Benediktsson sonur Oddnýjar
Helgadóttur ljósmóður á Hliði (sjá ættarkort ljósmæðra-
ættar úr Skagafirði og Austur-Skaftafellssýslu, ættlið V).
í ætt Þorbjargar er sterk hefð fyrir ljósmóðurstarfinu.
Þorbjörg Sveinsdóttir nam ljósmóðurfræði við Fæð-
ingarstofnunina í Kaupmannahöfn veturinn 1855-1856.
Lauk prófi þaðan 30. apríl 1856. Hún starfaði sem
ljósmóðir í Reykjavík frá 1856 og stundaði verklega
kennslu ljósmæðranema til jafns við embættisljósmæður
í Reykjavíkurumdæmi. Hún var embættisljósmóðir í
Reykjavík frá 1902. Hún þjónaði einnig Seltjamames-
umdæmi 1875-1881 eða um sex ára skeið ásamt Sólveigu
Pálsdóttur, hinni þekktu ljósmóður, sem starfaði fyrst í
Vestmannaeyjum 1843-1867 og síðar í Reykjavík 1867-
1886.
Þorbjörg lét flest almenn málefni til sín taka, var
einarður baráttumaður fyrir sjálfstæði íslensku þjóðar-
innar og fylgdi eindregið, ásamt stjómmálaforingjanum
Benedikt bróður sínum, málstað Jóns Sigurðssonar for-
seta. Þegar konungur 1893 synjaði staðfestingar á frum-
varpi því um stofnun háskóla á íslandi er Alþingi hafði
4